Vikipedi

Mehsa Emini protestoları

2022'de İran genelinde başlayan hükûmet karşıtı tepkiler

Mehsa Emini protestoları, 16 Eylül 2022'de İran'da başlayan ve 2023'e kadar devam eden sivil huzursuzluk ve protesto hareketleridir. Protestolar, 1979'daki İslam Devrimi'nden bu yana "ülkenin daha önce gördüğü hiçbir şeye benzemeyen",[6] hükûmete karşı "en büyük meydan okuma"[7] ve "en yaygın isyan" olarak tanımlandı.[8]

2022 İran protestoları
2021-22 İran protestoları, İran Demokrasi Hareketi ve Mehsa Emini'nin ölümü
Tarih 16 Eylül 2022 - günümüz
(2 yıl, 2 ay, )
Yer  İran, dünya geneli[1]
Sebep
Hedef
  • İran İslam Cumhuriyeti hükûmetinin devrilmesi
  • Başörtü zorunluluğunun kaldırılması
  • Ahlak Polisi'nin kaldırılması
  • İran'da kadına yönelik şiddetin bitmesi
  • Mehsa Emini'nin ölümünden sorumlu olanların yargılanması
Yöntem Gösteri, toplumsal olay, sivil itaatsizlik, barikat kurma
Son durum Devam ediyor
Taraflar
İran İranlı protestocular
  • Hükûmet karşıtı organizasyonlar
 İran İslam Cumhuriyeti
Öne çıkan kişiler
Merkezi liderlik yok (İran'da)
Kayıplar

Mehsa Emini, Sakkız'den Tahran'a gelirken başörtüsünü "uygunsuz" bir şekilde takarak İran'ın zorunlu başörtüsü yasasını ihlal ettiği iddiasıyla 13 Eylül 2022 tarihinde Ahlak Polisi tarafından tutuklandı. Görgü tanıklarına göre, Ahlak Polisi görevlileri tarafından ciddi şekilde dövüldü, bu iddia İranlı yetkililer tarafından reddedildi.[9] Daha sonra fenalaşarak hastaneye kaldırıldı ve üç gün sonra hayatını kaybetti.[9] Protestolar, Emini'nin memleketi Sakkız'dan, İran Kürdistanı'ndaki diğer şehirlere ve İran geneline yayılırken, hükûmet ise yaygın internet kesintileri, sosyal medya kullanımına ülke çapında getirilen kısıtlamalar,[10][11] göz yaşartıcı gaz ve silah sesleriyle karşılık verdi.[2][12][13]

Protestolar, 2019'da 1500'den fazla kişinin öldürüldüğü İran protestoları kadar ölümcül olmasa da,[14] ülke çapında; sosyal sınıflara, üniversitelere, sokaklara ve okullara yayıldı. Hükûmetin protestolara müdahalesi sonucunda 15 Eylül 2023 itibarıyla 68'i çocuk olmak üzere en az 551 kişi hayatını kaybetti. Çoğunun affedildiği Şubat 2023'ten önce, en az 134 şehir ve kasaba ile 132 üniversitede tahmini 19.262 kişi tutuklandı.[15][16]

Aralarında okul çocuklarının da bulunduğu kadın protestocular gösterilerde kilit bir rol oynadı. Kadınlar için daha fazla hak talebinin yanı sıra İslam Cumhuriyeti'nin devrilmesinin de istendiği protestolar, İran'da seçim sonuçlarına ya da ekonomik sıkıntılara odaklanan önceki büyük protesto hareketlerinden ayrışmaktadır.[17] Hükûmetin protestolara tepkisi ve "barışçıl protestoculara ve çocuklara karşı acımasız ve orantısız güç kullanımı" geniş çapta kınanırken,[18] İran Dini Lideri Ayetullah Ali Hamenei, olayları "ayaklanma" ve İran'a karşı yabancı düşman devletler ve yurtdışındaki muhalifler tarafından yaratılan "hibrit savaşın" bir parçası olarak değerlendirdi.[19][20][21]

Arka plan

değiştir
Ana madde: Mehsa Emini'nin ölümü

Mehsa Emini, 14 Eylül 2022'de Ahlak Polisi tarafından tutuklanan ve dövüldükten sonra iddiaya göre kafatasından yaralanarak beyin ölümü gerçekleşen ve iki gün sonra 16 Eylül'de ölen 22 yaşında İranlı bir kadındı. Cenazesinden sonra İran'ın bazı bölgelerinde protestolar yapıldı. Daha sonra 18 Eylül'de Kürdistan Eyaleti'nden Tahran'a ülke çapında bir grev çağrısı yapıldı. Eyaletin siyasi partileri ve sivil aktivistleri, pazartesi günü itibarıyla genel grev ilan etti.[22][23][24]

Eylemler

değiştir

Mehsa Emini öldükten saatler sonra, bir grup insan, cinayete uğradığının iddia edildiği Kasra Hastanesi'nin yakınlarında protesto etmek üzere toplandı ve "diktatöre ölüm", "ahlak polisleri katildir", "öldüreceğim, kız kardeşimi öldüreni öldüreceğim", "Mahsa'nın kanı üzerine yemin ederim ki İran özgür olacak", "Hamaney bir katildir, hükümeti geçersizdir" ve "Kürdistan'dan Tahran'a kadınlara karşı zulüm" gibi sloganlar atmaya başladı. Bu protestolar, bastırma ve tutuklama ile karşılandı. Bazı kadınlar, isyan karşıtı güçlerin saldırılarına karşı tesettürünü çıkarıp yaktı ve "Utanmaz DAEŞ" sloganı attı.[25][26] Bazı insanlar arabalarıyla sokakta korna çaldı. Bir başka zorunlu tesettür giyimi kanunlarına karşı protesto Tahran'daki Arjantin Sokağı'nda gece vakti başladı. Protestocular, İran'ın başkanı ve zorunlu tesettür kanunlarına karşı sloganlar attı. Gece yayınlanan videolar, protestoculara karşı uygulanan şiddetli tutuklamaları gösteriyordu.[27][28]

17 Eylül

değiştir

Cumartesi günü erken saatlerde Amini'nin toprağa verilmesinin ardından, Amini'nin memleketi Sakkız ve Senendec şehri, hükûmetin protestocuları dağıtmak için uyguladığı şiddete karşılık olarak büyük gösterilere yer verdi. Sakkız'da Amini'nin mezar taşı fotoğrafının yayılmasını takiben mezar taşındaki yazıt slogan haline geldi:

“ Farsça: ژینا جان تو نمی‌میری. نامت یک نماد می‌شود
Romanizasyon: Jīnā cān to ne-mī-mīrī. Nām-at Yek Namād mī-şavad
"Sevgili Žina (Mahsa), ölmeyeceksin. Adın bir sembole dönüşecek." [29][30][31] 		„

18 Eylül

değiştir

Senendec şehrindeki insanlar bir kez daha Pazar gecesi Mehsa'nın ölümünü protesto etmek üzere sokaklara döküldü. "Diktatöre ölüm", "Hepimize yazıklar olsun, bize ve soysuz liderimize yazıklar olsun" ve "Hamaney'e ölüm" sloganları atıldı. Protestonun simgesi olarak bir grup kadın tesettürlerini çıkarttı. Doğrulanmamış BBC tarafından alıntılanmış kaynaklara güvenlik güçleri göstericilere ateş açtı.[32] Tahran Üniversitesi'ndeki bazı öğrenciler, ellerinde afişlerle bir protesto mitingi düzenlediler.[33] Güvenlik güçlerinin yoğunluğu Tahran ve Meşhed'de rapor edildi.[34]

19 Eylül

değiştir

19 Eylül'de hükûmet Tahran'ın merkezinde mobil internetleri kesti. Sosyal medyadaki videolara göre, protestolar; Tahran'ın şehir merkezinde, Reşt şehrinin kuzeyinde, İsfahan'ın merkezinde ve Batı Kürt bölgesinde devam etti.[35] Norveç merkezli insan haklarını gözleyen Hergew isimli organizasyona göre Kürdistan Eyaleti'nde üç protestocu güvenlik güçleri tarafından öldürüldü.[36]

Urmiye'de Wali-asr semtinde Farjad Darvishi isimli 23 yaşındaki bir adam protesto sırasında polis tarafından öldürüldü. İddialara göre polis güvenlik ajanları tarafından gösteri sırasında vurulmuş ve hastane yolunda yaralarından ölmüştü.[37][38][39]

20 Eylül

değiştir

Amerika'nın Sesi'ne göre, doğrulanmamış sosyal medya videoları, İran'ın 31 şehrinin en az 16'sında hükûmet karşıtı protestolar gösteriyordu. Sari'deki protestocular, bir şehir binasından Humeyni'nin ve onun selefinin fotoğraflarını yırttı. İran devlet medyası, Kürdistan'daki protestolarda üç kişinin öldürüldüğünü raporladı.[40] Hengaw organizasyonuna göre, iki erkek protestocu, güvenlik güçleri tarafından Batı Azerbaycan eyaletinde öldürüldü[41][42] ve bir kadın protestocu benzer bir şekilde Kirmanşah'da öldürüldü. Kirmanşah savcısı devlet sorumluluğunu reddetti, insanların "devrim karşıtı unsurlar" tarafından öldürüldüğü belirtti. İran devlet medyası, güney şehri Şiraz'da bir polis asistanının bir protestocu tarafından öldürüldüğünü raporladı.[36] Kirman şehrinde bir kadının, bir protesto sırasında tesettürünü çıkarıp at kuyruğunu kestiği filme alındı. CNN'in röportaj yaptığı bazı tanıklar, protestoları, hızlıca şekil alınıp güvenlik güçleri müdahale etmeden seri şekilde dağılmaya çalışılan "şimşek protestoları" olarak tanımladı.[43]

21 Eylül

değiştir

21 Eylül Kerec şehrinde bir protestoya katılan Hadis Necefi, İran güvenlik güçleri tarafından 6 kurşunla vurularak öldürüldü.[44][45][46] Ölümünden önce, başörtüsü olmadan durduğu ve sarı saçlarını protestocuların önünde attığı videosu ünlü oldu. Ölümünden bu yana, İran'da devam eden protestoların sembollerinden biri haline geldi.[47][48][49]

İnternet yasağı

değiştir

İran hükûmeti protestolara ilişkin fotoğraf ve videoların internette yayılmasını ve dünyanın önde gelen haber ajanslarına ulaşmasını engellemek için önce Sakkız ve Senendec şehirlerinde internet ağlarını birkaç günlüğüne kısıtlamıştı. Protestoların İran geneline yayılmasıyla birlikte, hükûmet ülke genelinde tüm internet ağını kesti.[50]

Sloganlar

değiştir

Protestolarda, İran İslam Cumhuriyeti hükûmetini doğrudan hedef alan sloganlar kullanılmıştır.[51][52]

Kayıplar

değiştir

İran İnsan Hakları'na göre, 25 Eylül itibarıyla, yetkililer tarafından gözaltına alınan ve istismara uğrayan yüzlerce kadının yanı sıra 54 kişi öldürüldü.[53][54]

Tepkiler

değiştir

İnsan Hakları İzleme Örgütü, yetkililerin eylemcileri dağıtmak için göz yaşartıcı gaz ve orantısız güç kullandığını gösteren raporlarla ilgili endişelerini dile getirdi.[55]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Worldwide protests continue after the death of 22-year-old Mahsa Amini". USA Today. 24 Eylül 2022. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2022. 
  2. ^ a b "اعتراضات در ایران؛ شمار کشته‌شدگان به دست‌کم ۱۰۰ تن رسید" اعتراضات در ایران؛ شمار کشته‌شدگان به دست‌کم ۵۰ تن رسید [Protests in Iran; The Number of Those Killed has Risen to at least 50 people]. Iran Human Rights (Farsça). 23 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2022. 
  3. ^ "31 Killed in Iran Crackdown On Anti-Hijab Protesters After Custody Death". NDTV. 22 Eylül 2022. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  4. ^ "At least 36 killed as Iran protests over Mahsa Amini's death rage: NGO". Al Arabiya News. 23 Eylül 2022. 23 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2022. 
  5. ^ "Hengaw Report No. 6 on the Kurdistan protests, 15 dead and 733 injured". Hengaw. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2022. 
  6. ^ Nimoni, Fiona (16 Eylül 2023). "Mahsa Amini: Protesters mark one year since death of Iranian student". BBC News. 22 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2023. 
  7. ^ "Fresh protests erupt in Iran's universities and Kurdish region". The Guardian. 6 Kasım 2022. 26 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2022. 
  8. ^ Moaveni, Azadeh (7 Ağustos 2023). "Letter from Iran The Protests Inside Iran's Girls' Schools". The New Yorker. 25 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2023. 
  9. ^ a b Strzyżyńska, Weronika (16 Eylül 2022). "Iranian woman dies 'after being beaten by morality police' over hijab law". The Guardian (İngilizce). 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  10. ^ Bonifacic, Igor (21 Eylül 2022). "Iran restricts access to WhatsApp and Instagram in response to Mahsa Amini protests". Engadget. 24 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  11. ^ Strzyżyńska, Weronika (22 Eylül 2022). "Iran blocks capital's internet access as Amini protests grow". The Guardian. 25 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2022. 
  12. ^ "Death toll grows in Iran as Mahsa Amini protests continue for 10th night". The Guardian. 26 Eylül 2022. 26 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2022. 
  13. ^ "76 deaths, 1,200 arrests in Iran response to protests". rte.ie (İngilizce). 26 Eylül 2022. 27 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022. 
  14. ^ "Eʿterāżāt dar Irān; Afzāyeš-e Āmār-e Koštešodegān be biš az 30 Hamzamān bā Eḫtelāl dar Internet" [Protests in Iran; The Number of Those Killed has Increased to over 30 People Simultaneously With Internet Blackout]. Iran Human Rights (Farsça). 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  15. ^ "Iran lawmakers demand severe punishment for 'rioters' as protests rage". Reuters. 6 Kasım 2022. 5 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2022. 
  16. ^ Leonhardt, David (26 Eylül 2022). "Iran's Ferocious Dissent". The New York Times. 7 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ "Cleric killed in restive Iranian city, protests rage on". Reuters. 3 Kasım 2022. 23 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2022. 
  18. ^ "World Leaders on Mahsa Amini's Death and Protests". US Institute of Peace. 4 Kasım 2022. 10 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2023. 
  19. ^ Motamedi, Maziar (3 Ekim 2022). "Iran's Khamenei blames Israel, US in first comments on protests". Aljazeera. 3 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2022. 
  20. ^ Tisdall, Simon (8 Ekim 2022). "Iran's brave young women must break their own chains. The west won't help". The Guardian. 8 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2022. 
  21. ^ "Iranian police launch probe after video shows man beaten, shot". www.aljazeera.com (İngilizce). 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2022. 
  22. ^ Protests Spread From Hijab Victim's Hometown To Other cities 21 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Iran International, 2022
  23. ^ Hengaw report No. 2 regarding Saqqez and Sanandaj protests 21 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hengaw News Agancy, 2022
  24. ^ Internet disrupted in Iran amid protests over death of Mahsa 21 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Iran Wire, 2022
  25. ^ Iran: Anti-government protests likely in cities nationwide through at least late September 18 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Crisis24, 2022
  26. ^ Protests in Iran after woman dies in police custody (İngilizce), 21 Eylül 2022, 23 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Eylül 2022 
  27. ^ Protests in Iran at death of Kurdish woman after arrest by morality police 17 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Guardian, 2022
  28. ^ Mahsa Amini: Acting UN human rights chief urges impartial probe into death in Iran 23 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., United Nations, 2022
  29. ^ "Minnesotans gather to mourn Mahsa Amini, protest repression in Iran" (İngilizce). 23 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2022. Zhina Amini, you will not die. Your name will be a symbol, 
  30. ^ "Payām Nevešte Šode Rūz Sang Bālā-ye Mazār-e Mahsā: To ne-mī-mīrī. Nām-at Yek Namād mī-šavad". Iran International (Farsça). 17 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2022. 
  31. ^ "Ḫāksepār-e Mahsā Amīnī bā Sarkub-e Mosallahāne-e Šahrvand-ān; "Žīnā Ǧān to ne-mī-mīrī, Nām-at Yek Namād Mī-šavad"". Kayhan London (Farsça). 18 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2022. 
  32. ^ Mehsa Amini; The second night of protests in Sanandaj and Raisi's contact with Amini's family 19 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., (Farsça) 18 Eylül 2022
  33. ^ "تظاهرات در سنندج، مهاباد و کرج در اعتراض به مرگ مهسا امینی؛ واکنش‌های گسترده ادامه دارد" [Senendec, Mahabad ve Kerec'deki gösteriler Mehsa Emini'nin ölümünü protesto ediyor.]. Radio Farda (Farsça). 18 Eylül 2022. 18 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2022. 
  34. ^ "ادامه اعتراضات به کشته شدن مهسا امینی و اعلام عزای عمومی در روزهای یک‌شنبه و دوشنبه". Iran International (Farsça). 18 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2022. 
  35. ^ "Iranians protested in Tehran over a woman's death in police custody" (İngilizce). NPR. Associated Press. 19 Eylül 2022. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  36. ^ a b "Iran unrest: Women burn headscarves at anti-hijab protests". BBC News. 21 Eylül 2022. 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  37. ^ "Death of protesters in September; Farjad Darvishi was killed by security forces". Kurdpa (İngilizce). 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
  38. ^ Heidar, Y. (20 Eylül 2022). "شهید فرجاد درویشی با فریاد شهید نمی‌میرد به خاک سپرده شد" [Şehit Ferjad Darvishi, "Bir şehit asla ölmez!" ağıtlarıyla toprağa verildi."]. Iran Freedom Organization (Farsça). 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  39. ^ "Anti-riot forces kill woman protestor in Kermanshah | Kurdistan Human Rights Network" (İngilizce). KHRN. 21 Eylül 2022. 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
  40. ^ "Iran Protests Against Woman's Death in Hijab Case Spread to 16 Provinces". VOA (İngilizce). 20 Eylül 2022. 24 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  41. ^ "کشته شدن یک نوجوان و یک جوان در اعتراضات پیرانشهر و ارومیه" [Piranşehr ve Urmiye'de Bir Ergen ve Bir Genç Birey Öldürüldü]. Hengaw Organization for Human Rights (İngilizce). 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  42. ^ "Iran unrest: Women burn headscarves at anti-hijab protests". BBC News (İngilizce). 21 Eylül 2022. 21 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2022. 
  43. ^ "Iranian women burn their hijabs as hundreds protest death of Mahsa Amini". CNN. 21 Eylül 2022. 24 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  44. ^ Vahid Qarabagli (6 Ekim 2022). "The Protests in Iran and Azerbaijani Turk Civil Rights Activists" (İngilizce). caspianpost.com. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2022. 
  45. ^ Gül Demirci (26 Eylül 2022). "Hadis Najafi, who became the symbol of protests in Iran, was killed" (İngilizce). expatguideturkey.com. 26 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2022. 
  46. ^ "İran'da başörtüsünü çıkartan genç Türk kızı kurşuna dizildi". yenicaggazetesi.com.tr. 26 Eylül 2022. 26 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2022. 
  47. ^ Giulia Carbonaro (25 Eylül 2022). "Young Iranian Woman Who Became Symbol of Protests After Viral Video Killed" (İngilizce). newsweek.com. 25 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2022. 
  48. ^ Adrian Zorzut (25 Eylül 2022). "GUNNED DOWN Female protester, 20, killed after being 'shot six times' by Iranian security forces amid bloody uprising" (İngilizce). thesun.co.uk. 25 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2022. 
  49. ^ "İran'da Mahsa Amini'nin öldürülmesini protesto eden Hadis Najafi öldürüldü". ensonhaber.com. 25 Eylül 2022. 26 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2022. 
  50. ^ Iranians see widespread internet blackout amid mass protests 25 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., AP News, 21 Sep 2022
  51. ^ public anger over Mehsa Amini's death; Protesters chanted "woman, life, freedom". 18 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radio Farda, 2022
  52. ^ Iranian students joining popular protests against Mehsa Amini's murder 20 Eylül 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Alarabia, 20 Sep 2022
  53. ^ "Eʿterāżāt dar Irān; Afzāyeš-e Āmār-e Koštešodegān be biš az 30 Hamzamān bā Eḫtelāl dar Internet" اعتراضات در ایران؛ افزایش آمار کشته‌شدگان به بیش از ۳۰ نفر همزمان با اختلال در اینترنت [Protests in Iran; The Number of Those Killed has Increased to over 30 People Simultaneously With Internet Blackout]. Iran Human Rights (Farsça). 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2022. 
  54. ^ "Noch mehr Tote bei Volksaufstand in Rojhilat und Iran". 25 Eylül 2022. 25 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2022. 
  55. ^ "Concern mounts at 'lethal' Iran crackdown on protests". France 24 (İngilizce). 20 Eylül 2022. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mehsa_Emini_protestoları&oldid=33043463" sayfasından alınmıştır