Vikipedi

Melkor

J.R.R. Tolkien'in evreninde kötü bir karakter
(Morgoth sayfasından yönlendirildi)

Melkor, ya da diğer adıyla Morgoth, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evrenindeki başlıca kötü varlık ve tanrısal Valar'dan biridir. Sauron'un efendisi olan Melkor, orklar, troller ve ejderhalar başta olmak üzere Orta Dünya'daki çoğu kötücül varlığın yaratıcısıdır. Ondan Silmarillion, Húrin'in Çocukları, Beren ile Lúthien ve Gondolin'in Düşüşü kitaplarında bahsedilir.

Melkor
J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde karakter
Unvanı/Diğer adıMorgoth,
Bauglir,
Belegurth,
Karanlıklar Efendisi,
Kara Düşman
IrkıAinur
SilahıGrond, uzun kılıç, kara mızrak
Doğum tarihiBaşlangıç
Ölüm tarihiÖlümsüz (Öfke Savaşı'nı kaybettikten sonra Valar tarafından boşluğa hapsedilir.)
ÜlkesiUtumno,
Angband

Melkor, Valar'ın en güçlüsüydü fakat sonrasında kötülüğe döndü ve ona elfler tarafından Morgoth, yani Dünyanın Kara Düşmanı adı verildi. Orta Dünya'daki tüm kötülüğün kökeni nihayetinde ona dayanır. Aulë'ye bağlı bir Maiar'dan biri halkına ihanet etti ve Melkor'un başlıca hizmetkarı ve halefi Sauron oldu.

Başlangıçta Melkor hem iyi hem de kötü biçimlerde ortaya çıkabiliyordu fakat Valinor'un İki Ağacı'nı yok ettikten sonra yalnızca Elfler tarafından Morgoth olarak adlandırılan kötü biçimini kullandı. Bu isim, ona Silmarilleri çalmasından dolayı Fëanor tarafından verilmişti. Bir kule kadar uzun boylu olan Morgoth, demir bir taç ile kara bir zırh giyiyordu. Grond ya da Ölüler diyarının çekici adı verilen bir gürz ve kocaman kara bir kalkan taşıyordu. Gözlerinde kötülüğünün ateşi vardı, yüzü biçimsiz ve yaralıydı ve elleri Silmarillerin ateşi ile sürekli yanıyordu. Fakat Öfke Savaşı'nda Melkor'un tüm güçleri yok edildi ve Valar arasından yalnızca o, Dünya kürelerinden sürülerek sonsuza dek boşlukta dolaşmaya mahkûm edildi. Dagor Dagorath, yani Son Savaş'ta Túrin Turambar tarafından öldürüleceği rivayet edilir.

İsim

değiştir

Melkor, Quenya dilinde (Tolkien'in yarattığı elf dillerinden biri) "Güç içinde yükselen" anlamına gelir. Bu ismin Sindarin formu Belegûr idir fakat Melkor bu isimle hiç anılmazdı; bunun yerine "Büyük Ölüm" anlamındaki Belegurth kullanılırdı.[1][2] Orta Dünya evreninin erken versiyonlarında bu ismin bir diğer formu, "Güçlü kimse" anlamına gelen Melko idi.[3]

Morgoth, Sindarin dilinde "Kara Düşman" demektir. Bu isim ona, Valinor'un İki Ağacı'nı yok edip, Noldor'un Yüce Kralı Finwë'yi öldürüp Silmarilleri çaldıktan sonra verildi.[4][5]

Bauglir, Sindarin dilinde "Zalim" ve "Baskıcı" anlamlarına gelir; çoğu zaman Morgoth adıyla birleştirilerek "Morgoth Bauglir" sıfatında kullanılır.[1]

Sauron gibi, Melkor da birden fazla unvanla anılırdı: Karanlığın Efendisi, Büyük Düşman, Kara El, Kuzey'deki Karanlık Güç. İnsanlar ona Karanlık Kral ve Karanlık Güç derlerdi; Sauron'un etkisi altındaki Númenor'lu insanlar ona Alemin Efendisi ve Özgürlük Getiren derlerdi. Amlach adındaki insan ise ona "Yalanların Efendisi" ismini vermişti.[6]

Kurgusal Tarihi

değiştir
Ayrıca bakınız: Silmarillion

Ainulindalë ve Valaquenta'da

değiştir

Eä ve Arda’nın (Evren ve Dünya) yaratılışından önce, Melkor, Eru Ilúvatar'ın yarattığı "melekvari varlıklar" olan Ainur’un en güçlüsüydü. Melkor, Eru’nun Boşluk’u başıboş bırakmasından memnuniyetsizdi ve yaratıcısını taklit ederek Boşluk’u duyarlı varlıklarla doldurmayı arzuluyordu. Ancak bu, yalnızca Eru’ya ait olan Ölümsüz Alev’i, yani Gizli Ateş’i gerektiriyordu; Melkor ise onu bulmayı başaramadı. Eru'ya karşı Ainur'un Müziğinde mücadele etti ve müziğe kendi temalarını ekledi.[7] Daha zayıf iradeli birçok Ainur'u kendine çekti. Ancak bu girişimleri Müziği gerçekten bozmadı; aksine Eru'nun asıl niyetini daha da zenginleştirdi. Melkor'un uyumsuzluklarının getirdiği mücadele ve hüzün sayesinde Eru'nun Müziği derinlik ve güzellik kazandı. Aulë'nin aksine, Melkor yarattıklarının tamamen Eru sayesinde mümkün olduğunu kabul edecek kadar alçakgönüllü değildi. Bunun aksine Melkor, Eru'yla rekabet etmenin peşindeydi.[7]

Büyük Müzik tüm maddi yaratılışın örneği olarak durduğundan, Melkor'un uyumsuzluklarının yarattığı kaos tüm kötülüğün kaynağıdır. Orta Dünya'daki her şey onun etkisiyle bozulmuştur.[7] Morgoth's Ring adlı eserde Tolkien, Sauron'un gücünün büyük kısmını içine koyduğu Tek Yüzük ile tüm Arda – "Morgoth'un Yüzüğü" – arasında bir benzerlik kurar. Arda, Dünyanın yeniden yapılışına kadar Melkor'un gücünü barındırır ve onun tarafından bozulur.[8] Valaquenta, Melkor'un, küçük Ainur olan Maiar'ın birçoğunu hizmetine nasıl çektiğini anlatır.[9]

Tolkien'ın 'Morgoth'un Yüzüğü' ile Sauron'un Tek Yüzüğü arasındaki benzetmesi[8]
  Sauron Morgoth
Eylem Gücünün büyük bir kısmını Tek Yüzüğe aktardı. "Melkor (Morgoth olarak) kendini kalıcı olarak 'cisimlendirdi'; sahip olduğu asli 'meleksi' zihin ve ruh güçlerinin büyük kısmını" başka bir forma dönüştürdü.
Amaç Diğer Âli Yüzükler ve fiziksel dünya üzerinde güç elde etmek "Fiziksel dünya üzerinde korkunç bir hakimiyet ve Arda'nın hroa'sını – 'bedenini' ya da fiziksel maddesini –kontrol etme" gücünü kazanmak.
Etki Güç, Tek Yüzük'te "yoğunlaştı" Güç, Orta Dünya'nın tamamına "yayıldı"
Sonuç Tek Yüzük yok edildiğinde tamamen ortadan kaldırıldı. Ortadan kaldırma mümkün değil; Morgoth'la savaşın, Arda'nın "geri dönülemez yıkımını" getirme olasılığı yüksektir.

Quenta Silmarillion'da

değiştir

Yaratılışının ardından birçok Ainur, Eä’ya girdi. Aralarında en güçlüleri Dünyanın Kudretleri olan Valar'dır; güçleri daha az olanlar ise onların takipçileri ve yardımcıları olarak hareket eden Maiar'dır. Erunun temalarından anladıkları kadarıyla evreni ve içindeki Arda'yı düzenlemeye giriştiler. Melkor ve takipçileri de Eä’ya girdi ancak Melkor, büyük bilgisine rağmen kardeşleri tarafından yeni âlemin lideri olarak tanınmamasından dolayı hayal kırıklığına uğrayıp sinirlendi. Öfke ve utanç içinde, diğerlerinin yaptılarını bozup mahvetmeye koyuldu.[10]

Her bir Vala, dünyanın belirli bir yönüne ilgi duyar. Melkor, aşırılıklar ve şiddete çekilir—acı soğuk, kavurucu sıcak, depremler, karanlık ve yakıcı ışık onun ilgisini çeker. Gücü o kadar büyüktür ki başlangıçta Valar onu dizginleyemedi; Melkor onların birleşmiş gücüne karşı koydu. Arda, Vala Tulkas Eä’ya girip bu dengeyi bozuncaya kadar kararsız ve dengesiz kaldı.[10]

Melkor, Tulkas tarafından sürülünce karanlıkta derin derin düşünmeye başladı. Tulkas başka bir şeyle meşgulken Melkor İki Lamba'yı ve Valar ülkesi Almaren'i yok etti. Arda karanlığa ve ateşe gömüldü ve Melkor Orta Dünya'ya çekildi. Sonraki versiyonlarda, Melkor'un ayrıca Arda'nın her tarafına ajanlarını yaydığı, onların da toprağın derinliklerini kazıp büyük çukurlar ve kaleler inşa ettikleri ve böylece Arda karanlık ve alev nehirleriyle tahrip olduğu anlatılır.[10]

Valar, uzak batıdaki Aman'a çekildi. Orada Valinor ülkesine yerleştiler ve burayı sıkı şekilde tahkim ettiler. Melkor ise Kuzeydeki kalesi Utumno'dan Orta Dünya üzerinde hüküm sürüyordu.[10] İlk saltanatı, Ilúvatar'ın Çocukları'nın büyüğü Elfler'in Cuiviénen kıyılarında uyanmasıyla son buldu. Valar onları Melkor'un garazından kurtarmaya karar verdi. Ancak Valar saldırmadan önce Melkor birkaç Elfi yakaladı. Onlara işkence edip yozlaştırarak ilk orkları yarattı.[11][12] Başka versiyonlarda ise Orklar yozlaşmış İnsanlar olarak veya yalnızca karanlık efendilerinin iradesiyle hareket eden ruhsuz varlıklar olarak anlatılmıştır. Melkor'un kalesi Utumno'dan ölümcül bir soğuk yayılıyordu ve Kuzey'e bitmek bilmeyen bir kış getirmişti; Valar, Elflerin güvenliği için Melkor'a yedi yıl süren bir savaş açtı. Utumno kuşatılarak Melkor yenilgiye uğratıldı. Bu savaşlar Arda'yı daha da tahrip etti. Tulkas, Melkor'u yendi ve özel olarak dövülmüş Angainor zinciriyle bağlayarak Valinor'a getirdi. Melkor, üç çağ boyunca Mandos'un Salonları'na hapsedildi.[13]

Serbest bırakılmasının ardından Melkor şartlı olarak Valinor'a kabul edildi, her ne kadar bazı Valar ona güvenmemeye devam etse de.[4] Alçak gönüllü ve erdemli görünmeyi başardı ancak gizlice, yenilgisinden sorumlu tuttuğu Elflere zarar vermeyi planladı. Valinor'a gelen üç Elf soyunun yeteneklisi olan Noldor, bilgiye olan açlıkları nedeniyle onun tuzaklarına karşı en savunmasız olanlardı. Valar bunu fark ettiklerinde Melkor'u tutuklaması için Tulkas'ı gönderdiler ancak Melkor çoktan kaçmıştı. Korkunç bir örümcek kılığındaki kötücül varlık Ungoliant'ın yardımıyla Valinor'un İki Ağacı'nı yok etti, Noldor Kralı Finwë'yi öldürdü ve Finwë'nin oğlu Fëanor'un yaptığı, içlerinde Ağaçların ışığını barındıran üç Silmarili çaldı. Bunun üzerine, Fëanor ona Morgoth ("Kara Düşman") adını verdi ve sonrasında Elfler arasında yalnızca bu isimle bilindi.[5]

Morgoth, bu kez Orta Dünya'nın kuzeyinde, yarı yıkık durumda olan Angband kalesinde hükmünü yeniden başlattı. Kaleyi yeniden inşa etti ve üzerine üç zirveli volkanik Thangorodrim dağlarını yükseltti. Silmarilleri ise bir demir taca yerleştirdi ve bu tacı asla başından çıkarmadı. Fëanor ve Noldor'un çoğu onu takip etti ve yol esnasında akrabaları Teleri'yi öldürerek Mandos'un Laneti'ni üstlerine çektiler. Noldor, Beleriand'a ulaşmalarının üzerine krallıklarını kurdu ve Morgoth'a savaş açtılar. Çok geçmeden Güneş ve Ay ilk defa yükseldi[14] ve İnsanlar uyandı.[15] Ana muharebeler şunlardı; Dagor-nuin-Giliath (Yıldızlar Altındaki Savaş, Ay'ın ilk yükselişinden önce yapıldı), Dagor Aglareb (Muhteşem Savaş),[16] Angband Kuşatması'nın bozulduğu Dagor Bragollach (Ani Alev Muharebesi),[17] ve Noldor ile müttefik İnsan ordularının bozguna uğrayıp Doğulu İnsanların Morgoth'un tarafına geçtiği Nírnaeth Arnoediad (Sayısız Gözyaşı) muharebesi.[18] Sonraki birkaç onyıl boyunca Morgoth kalan Elf Krallıklarını yok etti ve onların topraklarını Balar Körfezi'ndeki bir sığınmacı adasına ve Ulmo'nun koruması altındaki Sirion Ağızları'nda küçük bir yerleşim yerine indirgedi.[19][20]

Nírnaeth Arnoediad savaşından önce, İnsan Beren ve Elf Lúthien Angband'a girerek Lúthien'in şarkısıyla onu uykuya daldırmasından sonra Morgoth'un tacından bir Silmarili kurtardılar. Bu Silmarili daha sonra torunları Elwing miras aldı ve o da Sirion Ağızları'ndaki Elf sığınağına yerleşti. Kocası Eärendil, alnında Silmaril'i taşıyarak denizi aşarak Valinor'a ulaştı ve Orta Dünya'yı Morgoth'tan kurtarmaları için Valar'a yalvardı.[21]

Ardından gelen Öfke Savaşı sırasında Beleriand yok edildi. Arda tarihindeki en uzun ve en kanlı çatışma olan bu 50 yıllık savaş boyunca Morgoth birçok İnsanı kendi tarafına çağırdı. Ancak sonunda Morgoth tamamen yenilgiye uğratıldı. Thangorodrim, Eärendil'in ejderhaların en büyüğü olan Kara Ancalagon'u öldürmesiyle parçalandı; Ancalagon düşerken Thangorodrim'in üzerine çakıldı. Kalan az sayıda ejderha etrafa dağıldı, hayatta kalan birkaç Balrog ise kendilerini yerin derinliklerine sakladılar. Morgoth en derin çukura kaçarak af diledi ancak ayakları altından kesildi, tacı bir tasma haline getirildi ve bir kez daha Angainor ile zincirlendi. Valar, onu Gece Kapıları'ndan Boşluk'a iterek Dünyadan sonsuza kadar sürgün etti. O Boşluk'ta, kehanet edilen Dagor Dagorath gerçekleşip nihai yıkımını bulana kadar kalacaktı. Ancak onun kötülüğü dünyada kaldı ve iradesi tüm yaşayan varlıkları etkilemeye devam etti.[22]

Húrin'in Çocukları'nda

değiştir
Ayrıca bakınız: Húrin'in Çocukları

Quenta Silmarillion'da özetlenen hikâyenin daha kapsamlı bu versiyonunda, Húrin ve kardeşi Huor, üç elf-dostu insan soyundan biri olan Hador Hanesi'nin beyleridir. Nírnaeth Arnoediad'da ordularını ve kendilerini feda ederek Turgon'un Gondolin'e kaçmasına yardım ederler. Huor öldürülür fakat Húrin, Morgoth'a esir düşer. Turgon'a yardımının ve meydan okumasının intikamı olarak Morgoth, Húrin'i ve çocuklarını lanetler ve onu Thangorodrim'deki tahtına oturtarak sonraki yıllarda çocuklarının başlarına gelenleri (Morgoth'un keskin gözlerinden görerek) izlemeye zorlar. Morgoth'un Húrin'le karşılaşması, Silmarillion'dan daha ayrıntılı olarak ve Bitmemiş Öyküler'deki kadar kopuk olmayan bir anlatımla sunulmuştur. Burada, İnsanların uyanışlarından kısa bir süre sonra Morgoth tarafından yozlaştırılmalarından ilk defa bahsedilir ve Morgoth, "niyetinin gölgesi" aracılığıyla gücünün tüm dünyaya yayıldığını ifade eder.[23]

Yüzüklerin Efendisi'nde

değiştir

Yüzüklerin Efendisi'nin "Karanlıkta Bir Bıçak" bölümünde Melkor'dan kısaca bahsedilir: Aragorn, Tinúviel'in hikâyesinin şarkısını söyledikten sonra Melkor'un ("Büyük Düşman") Silmarillerin tarihindeki rolünü kısaca anlatır.[24]

Gelişimi

değiştir

Tolkien'in hikayelerinin erken versiyonlarında, Melkor/Morgoth Valar'ın en güçlüsü olarak görülmez. Burada, Arda'daki Valar'ın lideri Manwë ile eşit güçtedir.[25] Ancak hikayenin sonraki revizyonlarında gücü giderek artar ve sonunda Valar'ın en güçlüsü haline gelir.[7] Hatta geç bir makalede diğer tüm Valar'ın toplamından daha güçlü olduğu ifade edilir. Eşitler arasında öne çıkan bir varlıktan diğer yaratılmış varlıkların onu tamamen yenemeyeceği kadar güçlü bir varlığa dönüşür.[26]

Tolkien, zamanla bu karakterin tasarımı ve adında değişiklikler yaptı. Fëanor'un verdiği isim, Morgoth, ilk hikayelerden beri mevcuttu; ona aynı zamanda uzun bir süre Melko da denildi. Tolkien bunun Sindarin karşılığı konusunda kararsız kalmış ve Belcha, Melegor ve Moelech arasında gidip gelmiştir. İsmin anlamı da zaman içinde değişiklik göstermiş ve farklı dönemlerde milka ("açgözlü") ya da velka ("alev") ile ilişkilendirilmiştir.[2][27] Benzer şekilde, Tolkien'in oluşturduğu Eski İngilizce çeviriler de anlam bakımından farklılıklar gösterir: Melko, Orgel ("kibir"), ve Morgoth, Sweart-ós ("kara tanrı") olarak çevrilmiştir.[28] Morgoth'a bir noktada belirli bir ilgi alanı da atfedilmiştir; Turambar'ın Hikayesi'nde Tinwelint (Thingol'ün öncüsü) ona "Demirin Vala'sı" adını verir.[29]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b J.R.R. Tolkien. "Index of Names". The Silmarillion. 
  2. ^ a b J.R.R. Tolkien. "The Etymologies". The Lost Road and Other Writings. 
  3. ^ J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (ed.). "Part Four. Athrabeth Finrod ah Andreth: Glossary". Morgoth's Ring. 
  4. ^ a b J.R.R. Tolkien. "Fëanor'a ve Melkor'un Serbest Bırakılmasına Dair". Silmarillion. 
  5. ^ a b J.R.R. Tolkien. "Noldor'un Kaçışına Dair". Silmarillion. 
  6. ^ J.R.R. Tolkien. "İnsanların Batı'ya Gelişine Dair". Silmarillion. 
  7. ^ a b c d J.R.R. Tolkien. "Ainulindalë". Silmariillion. 
  8. ^ a b J.R.R. Tolkien. Morgoth's Ring. s. 398–401. 
  9. ^ J.R.R. Tolkien. "Valaquenta". Silmarillion. 
  10. ^ a b c d J.R.R. Tolkien. "Günlerin Başlangıcına Dair". Silmarillion. 
  11. ^ J.R.R. Tolkien. "Elflerin Gelişine ve Melkor'un Esaretine Dair". Silmarillion. 
  12. ^ J.R.R. Tolkien. Morgoth's Ring. s. 72-73. 
  13. ^ J.R.R. Tolkien. Morgoth's Ring. s. 416-421. 
  14. ^ J.R.R. Tolkien. "Güneş'e ve Ay'a Dair". Silmarillion. 
  15. ^ J.R.R. Tolkien. "İnsanlara Dair". Silmarillion. 
  16. ^ J.R.R. Tolkien. "Noldor'un Dönüşüne Dair". Silmarillion. 
  17. ^ J.R.R. Tolkien. "Beleriand'ın Yıkılışına Dair". Silmarillion. 
  18. ^ J.R.R. Tolkien. "Beşinci Muharebe: Nírnaeth Arnoediad'a Dair". Silmarillion. 
  19. ^ J.R.R. Tolkien. "Doriath'ın Yıkılışına Dair". Silmarillion. 
  20. ^ J.R.R. Tolkien. "Gondolin'in Düşüşüne Dair". Silmarillion. 
  21. ^ J.R.R. Tolkien. "Beren ve Lúthien'e Dair". Silmarillion. 
  22. ^ J.R.R. Tolkien. "Eärendil'in Yolculuğu ve Gazap Savaşı'na Dair". Silmarillion. 
  23. ^ J.R.R. Tolkien. "Húrin ve Morgoth'un Sözleri". Húrin'in Çocukları. 
  24. ^ J.R.R. Tolkien. "Karanlıkta Bir Bıçak". Yüzüklerin Efendisi: Yüzük Kardeşliği. 
  25. ^ J.R.R. Tolkien. "Valaquenta", "Düşmanlara Dair". Silmarillion. 
  26. ^ J.R.R. Tolkien. Morgoth's Ring. s. 390-393. 
  27. ^ J.R.R. Tolkien. The Book of Lost Tales. s. 260. 
  28. ^ J.R.R. Tolkien, Christopher Tolkien (ed.). The Shaping of Middle-earth. ss. 281-283. 
  29. ^ J.R.R. Tolkien. "Turambar and the Foalókë". The Book of Lost Tales. s. 73. 

Dış Bağlantılar

değiştir


J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde Ainur
Ainulindalë
Valar Efendileri:  Manwë | Ulmo | Aulë | Oromë | Mandos | Irmo | Tulkas
Valar Kraliçeleri (Valier):  Varda | Yavanna | Nienna | Estë | Vairë | Vána | Nessa
Düşman:  Melkor
Maiar:  Eönwë | Ilmarë | Ossë | Uinen | Salmar | Sauron | Melian | Arien | Tilion | Gothmog
Curumo | Olórin | Aiwendil | Mavi Büyücüler | Durin'in Felaketi
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Melkor&oldid=34709181" sayfasından alınmıştır