Mustafa Pehlivanoğlu
Mustafa Pehlivanoğlu (3 Mart 1958, Ayaş, Ankara - 7 Ekim 1980, Altındağ, Ankara), Türk Ülkücü militan. 10 Ağustos 1978'de dört kahvehaneyi otomatik silahla tarayıp 5 kişiyi öldürdüğü, 12 kişiyi yaraladığı iddia edilerek yargılandı ve 18 Ekim 1979'da idama mahkûm edildi.[1] 12 Eylül Darbesi'nden sonra cezası infaz edildi. 1980-1984 arasında idam edilen 8'i sağ görüşlü 50 mahkûmdan biridir.
Mustafa Pehlivanoğlu | |
|---|---|
| Doğum | Mustafa Pehlivanoğlu 3 Mart 1958 Ayaş, Ankara |
| Ölüm | 7 Ekim 1980 (22 yaşında) Altındağ, Ankara |
| Ölüm sebebi | İdam |
| Defin yeri | Karşıyaka Mezarlığı, Ankara |
| Milliyet | Türk |
| Etnik köken | Türk |
| Vatandaşlık |  Türkiye |
| Siyasi parti | Milliyetçi Hareket Partisi |
| Din | İslam |
| Ebeveyn(ler) | Ahmet Pehlivanoğlu Zeynep Pehlivanoğlu |
Balgat Katliamı
değiştir10 Ağustos 1978 günü Ankara'nın Balgat semtinde saat 21.00 sıralarında genellikle sol görüşlü kişilerin bulunduğu dört kahvehaneye bir otomobilden otomatik silahlarla yaylım ateşi açıldı. Açılan ateş sonucu beş kişi öldü, on iki kişi yaralandı.[2] Yapılan incelemede, bıçakla yaralamadan sanık Mustafa Pehlivanoğlu ile silah tehdidi ve silah teşhirinden sabıkalı Haydar Şahin adlı kişilerin kahvehaneye ateş açan militanlardan oldukları saptandı.[3]
Yargılama, kaçış ve idam
değiştir18 Aralık 1978'de Ankara 5. Ağır Ceza Mahkemesi'nde yargılaması başladı. Mustafa Pehlivanoğlu, Balgat Katliamı'nın yanı sıra Balgat'taki Amerikan tesislerini soyma ve bir otomobili gasbederek şoförü soyma suçlarından da yargılandı. Savcı; gasp, silahlı soygun, taammüden birden fazla adam öldürme suçlarından cezalandırılmasını istedi. Olayla ilgili bilgi veren tanıklardan Emin Metin, katliamdan bir hafta önce Pehlivanoğlu'nun kahvelerin bulunduğu yerde solcular tarafından dövüldüğünü, Pehlivanoğlu'nun oradan ayrılırken, "Buraları size mezar edeceğim." dediğini söyledi.[4] Yapılan yargılama sonunda, 18 Ekim 1979'da, Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 1 Numaralı Askerî Mahkemesi tarafından "Türkiye'de şeriatçı bir düzen kurabilmek için Türkiye Şeriatçı Komando Ordusu adlı gizli bir örgüt kurmak ve Balgat'ta 5 kişiyi öldürüp 12 kişiyi yaralamak" suçlarından İsa Armağan ile birlikte idam cezasına çarptırıldı.[1] İdam dosyası Türkiye Büyük Millet Meclisine gönderildi. Bu sırada yatmakta olduğu ve çok sıkı korunan Mamak Askerî Cezaevi'nden kaçtı.[5] Kaçışı ülkede büyük tepki çekti. Ana Muhalefet lideri Bülent Ecevit, "Bu hiçbir şekilde tevil edilmeyecek, mazur gösterilemeyecek bir skandaldır. Devletin güvenirliği ve işlerliği açısından bir yüz karasıdır. Kaçanlar, bilindiği gibi, Balgat'ta 5 kişiyi öldürmekten ve 12 kişiyi yaralamaktan suçlu olan sağcı teröristlerdir." dedi.[6] Milliyetçi Hareket Partisi Genel Sekreteri Necati Gültekin, "olaydan haberi olmadığını ve yorum yapamayacağını" söyledi. Türkiye Barolar Birliği Başkanı Atilla Sav, "Yakalıyorsunuz, cezasını veriyorsunuz, ondan sonra da kaçıyor. Durum böyle olunca suç işlemeyi caydırıcı durum ortadan kalkıyor." dedi. Cezaevi Müdürü görevden alındı.[7] 16 Ağustos 1980'de Kütahya'da yakalandı. Yapılan sorgulamada, kaldığı hücrenin tavanını delip para karşılığında satın aldığı er kıyafetini giyerek cezaevinden kaçtığını söyledi.[8]
12 Eylül 1980 günü Türk Silahlı Kuvvetleri emir komuta zinciri içinde yönetime el koydu. Kenan Evren başkanlığındaki Millî Güvenlik Konseyi, 6 Ekim 1980 günü yapılan toplantıda Pehlivanoğlu ve diğer üç idam mahkûmunun infazlarına onay verdi. Pehlivanoğlu, 7 Ekim 1980'de, sol görüşlü Necdet Adalı'dan birkaç saat sonra 22 yaşındayken Ankara Merkez Kapalı Ceza ve Tutukevi'nde asılarak idam edildi. Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren, aynı gün tuttuğu notlarda Adalı ve Pehlivanoğlu'nun idamları hakkında şöyle yazdı:
"Dün onayladığımız iki idam cezası bugün infaz edildi. Biri 24, diğeri 22 yaşında olan bu iki terörist; yedi kişiyi öldürmüşler, on iki kişiyi de yaralamışlardı. Böylece işledikleri suçlarını canları ile ödediler."[9]
Pehlivanoğlu, Ankara Karşıyaka Mezarlığı'na gömüldü.
Ölümünden sonra
değiştirİdam kararını veren Sıkıyönetim Mahkemesi Hâkimi Ali Fahir Kayacan, yıllar sonra anlattığı anılarında, verdiği karardan pişmanlık duymadığını söyledi. Mustafa Pehlivanoğlu'nun idam anını da şöyle anlattı:[10]
"Odadayken Mustafa Pehlivanoğlu'nu çağırdılar. Onun da son arzusu ailesine mektup yazmak oldu. Dinî telkini kabul etti. Ondan sonra ben hükmü okudum. Pehlivanoğlu, savcılıkta itiraflarda bulunmuştu. Ben hükmü okuduktan sonra bana, 'Efendim ben o kadar yardımcı da oldum.' dedi. Ona, infaz hükmünün değiştirilmesinin mümkün olmadığını anlattım. Pehlivanoğlu da sehpada slogan attı."
Pehlivanoğlu'nun, tutuklu bulunduğu Ulucanlar Cezaevi'nden annesine yazdığı mektup 2010 yılında referandum sürecinde dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından AK Parti Meclis Grup Toplantısı'nda okundu. Erdoğan, Pehlivanoğlu için ağladı.[11]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ a b "Balgat katliamının 2 sanığı ölüme mahkûm oldu". Cumhuriyet Gazetesi. 19 Ekim 1979. s. 6. 9 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2022.
- ^ "Cumhuriyet Gazetesi, 11 Ağustos 1978: Ankara'da 4 Kahve Tarandı, 4 Kişi Öldü, 11 Yaralı Var". 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Cumhuriyet Gazetesi, 12 Ağustos 1978: Balgat Katliamı'nın Sanıkları Saptandı". 3 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "19 Aralık 1978 tarihli Milliyet gazetesi, Sayfa 9: BALGAT KATLİAMI DAVASI BAŞLADI". 12 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2023.
- ^ "28 Temmuz 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Mamak'tan idama mahkum 2 sağcı kaçırıldı".
- ^ "28 Temmuz 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: Ecevit: "Olay Devlet açısından yüzkarasıdır„".
- ^ "30 Temmuz 1980 tarihli Cumhuriyet gazetesi: MAMAK ASKERİ CEZAEVİ MÜDÜRÜ GÖREVİNDEN ALINDI..." 29 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2022.
- ^ "Milliyet gazetesi, Mustafa Pehlivanoğlu haberleri". 28 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Kenan Evren, Kenan Evren'in Anıları 2, 1991: 7 EKİM SALI. 12 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2008.
- ^ "Erdoğan 12 Eylül kurbanlarının mektuplarını okudu". Radikal. 20 Temmuz 2010. 6 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.
Dış bağlantılar
değiştir- Ölmeden önce ailesine yazdığı mektup 2 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Mustafa Pehlivanoğlu kimdir23 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hürriyet
- Ankara Yazı-Veda Mektubu'ndan ilk kareler24 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet