Saffet Arıkan
Saffet Arıkan (1888, Erzincan - 26 Kasım 1947, İstanbul), Türk siyasetçi ve askerdir.
| Saffet Arıkan 1323-P.2 | |
|---|---|
| |
| Türkiye Millî Savunma Bakanı | |
| Görev süresi 5 Nisan 1940 - 12 Kasım 1941 | |
| Başbakan | Refik Saydam |
| Yerine geldiği | Naci Tınaz |
| Yerine gelen | Ali Rıza Artunkal |
| Türkiye Millî Eğitim Bakanı | |
| Görev süresi 10 Haziran 1935 - 28 Aralık 1938 | |
| Başbakan | İsmet İnönü Celâl Bayar |
| Yerine geldiği | Zeynel Abidin Özmen |
| Yerine gelen | Hasan Âli Yücel |
| Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreteri | |
| Görev süresi 5 Ocak 1925 - 10 Mayıs 1931 | |
| Genel Başkan | Mustafa Kemal Atatürk |
| Yerine geldiği | Cemil Uybadın |
| Yerine gelen | Recep Peker |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 2., 3., 4., 5., 6., 7. ve 8. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 11 Ağustos 1923 - 24 Mart 1950 | |
| Seçim bölgesi | 1923 – Kocaeli 1927 – Erzincan 1931 – Erzincan 1935 – Erzincan 1939 – Erzincan 1943 – Erzincan 1946 – Erzincan |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1888 Erzincan, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 26 Kasım 1947 (59 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Bitirdiği okul | Harp Akademisi |
| Mesleği | Asker |
| Dini | Sünni İslam |
| Ödülleri |    
|
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Osmanlı (1907-1920) Türkiye (1920-1923)
|
| Hizmet yılları | 1907-1923 |
| Rütbesi | Miralay |
| Çatışma/savaşları | Balkan Savaşları I. Dünya Savaşı Türk Kurtuluş Savaşı |
Hayatı
değiştir1907 yılında Harp Okulunu bitirdi. 1910 yılında da Harp Akademisinden kurmay yüzbaşı olarak çıktı. Askeri görevlerle Yemen ve Bağdat'ta bulundu. Çanakkale'de Kerevizdere savaşlarına katıldı. Binbaşılığa yükselince staj için Almanya'ya gönderildi. Dönüşte Bakü seferine katıldı. Sadrazam ve Harbiye Nazırı Ahmed İzzet Paşa'nın başyaverliğini yaptı. İstanbul'un işgali'ne kadar Birinci Ordu Müfettişliği kurmayında çalıştı. İşgalden (16 Mart 1920) hemen sonra İsmet Bey'le birlikte Anadolu'ya geçti. Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Anzavur Ayaklanması'nın bastırılmasında önemli rol oynadı.
Mart 1921 tarihinde Mehmet Nuri Bey'le birlikte Almanya'ya silah alımına yollandı. Haziran 1921 tarihinde Garp Cephesi kurmay başkanlığına getirildi, aynı yıl sonlarında Moskova Ataşemiliterliğine atandı.
1923 yılında Ankara'ya döndü, kurmay albayken ordudan ayrıldı. Kocaeli'nden milletvekili oldu. 1947'ye değin Kocaeli (II. Dönem), Erzincan (III., IV.., V., VI., VIII. dönemler), Konya (VII. Dönem) milletvekilliği yaptı.
1925-1931 yılları arasında Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) genel sekreterliği görevini yürüttü. Bu görevi sırasında CHP'nin tek parti iktidarı yerleşti, parti ile devletin özdeşleşmesinin temelleri güçlendi.
1927'de Fransa'daki sosyalistler tarafından düzenlenen Radikal-Sosyalist Antant’ının Karlsruhe'de düzenlenen ikinci kongresine gözlemci olarak CHF'nin genel sekreteri (Kâtib-i Umumi) sıfatıyla katıldı.[1] Aynı yıl, Sovyet Devrimi'nin Moskova'daki onuncu yıl kutlamalarına Türkiye Cumhuriyeti'ni temsilen katıldı.[2]
26 Eylül 1934 tarihinde İstanbul Radyosu'ndaki Dil Bayramı konferansı sırasında kullandığı "Büyük önderimiz ata türk"[3] ifadesi çok iddialı bulunsa da Mustafa Kemal tarafından çok beğenildi[4] ve 24 Kasım 1934 tarihinde Mustafa Kemal'e soyadı olarak verildi.
1935-1938 yılları arasında Millî Eğitim Bakanlığı yaptı. Cumhuriyet Halk Partisi'nin 1935 yılında gerçekleşen 4. Kurultayı'nda, devlet eliyle başlatılan planlı endüstrileşme hareketine koşut olarak, planlı köyleri kalkındırma hareketinin başlatılması kararlaştırılmıştı.[5] Bakanlığı sırasında bu hareket doğrultusunda köyler için bir eğitim sistemi geliştirdi; eğitmen uygulamasına geçildi ve daha sonra köy enstitülerine dönüştürülecek olan köy öğretmen okulları kuruldu.[6] İsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanı seçilmesinden 1,5 ay sonra, yeni kurulan Celâl Bayar kabinesinde yine Millî Eğitim Bakanı olmasına rağmen sağlık nedenlerinden dolayı bakanlıktan ayrıldı. 1940 yılında Köy Enstitüleri Kanunu'nun çıkartılmasında öncülük etti.
1940-1941 yılları arasında Millî Savunma Bakanlığı yaptı. 1942 yılında atandığı Berlin Büyükelçiliğinde 1944 yılına kadar kaldı. Bu son görevi sırasında, Türkiye'nin tarafsızlık siyasetini uygulamak için çaba gösterdi.
Kaynakça
değiştir- ^ Zafer Toprak (Ekim 2002). "Radikal Sosyalist 'Enternasyonal' ve Cumhuriyet Halk Fırkası 1927 Kongresi". Zafer Toprak, 106. Toplumsal Tarih. ss. 42-49. 17 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2023.
- ^ Ergüder, Jülide (1978). 1927 Komünist Tevkifatı: İstanbul Ağır Ceza Mahkemesindeki Duruşma. Birikim Yayınları. s. 11.
- ^ "Saffet Beyin konferansı". Hakimiyet-i Milliye Gazetesi. 27 Eylül 1934. s. 1. 26 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2023.
- ^ Arıkan, Baha (25 Kasım 1949). "Atatürk soyadı ve Arıkan". Ulus Gazetesi. s. 2. 26 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2023.
- ^ Aysal, Necdet (Mayıs-Kasım 2005). "Anadolu'da Aydınlanma Hareketinin Doğuşu: Köy Enstitüleri" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 28 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2014.
- ^ Köy Enstitüleri 1 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., meb.gov.tr.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Naci Tınaz |
Türkiye Millî Savunma Bakanı 5 Nisan 1940 - 12 Kasım 1941 |
Sonra gelen: Ali Rıza Artunkal |
| Önce gelen: Zeynel Abidin Özmen |
Türkiye Millî Eğitim Bakanı 10 Haziran 1935 - 28 Aralık 1938 |
Sonra gelen: Hasan Âli Yücel |
| Parti siyasi görevi | ||
| Önce gelen: Cemil Uybadın |
Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreteri 5 Ocak 1925 - 10 Mayıs 1931 |
Sonra gelen: Recep Peker |