Nabu-apla-iddina
Nabû-apla-iddina (yazılı md Nábû-ápla-iddina na [i 2] veya md Nábû-apla-íddina;[i 3] yaklaşık MÖ 886-853 yılları arasında hüküm sürmüştür) Babil'in E hanedanının altıncı kralıdır ve en az otuz iki yıl hüküm sürmüştür.[i 4] Nabû-apla-iddina'nın hükümdarlığının büyük bölümünde Babil II. Aşurnasirpal'in yönetimi altında Asur'da önemli bir rakiple karşı karşıyaydı. Nabû-apla-iddina hem açık bir savaşı hem de önemli miktarda toprak kaybını önleyebildi. Kardeşinin önderliğindeki bir birlik askerini Suhu'daki (Suhi, Sukhu, Suru) isyancılara yardım etmek için göndermesi de dahil olmak üzere bazı düşük seviyeli çatışmalar yaşanmıştır. Hükümdarlığının ilerleyen dönemlerinde Nabu-apla-iddina, II. Aşurnasirpal'in halefi III. Salmanasar ile bir antlaşma yapmayı kabul etmiştir. Nabu-apla-iddina, içeride tapınakların yeniden inşası üzerinde çalışmış ve hükümdarlığı sırasında birçok eski eserin yeniden kopyalanmasıyla bir tür edebi canlanma yaşanmıştır.[2]
| Nabû-apla-iddina | |
|---|---|
| Babil Kralı | |
 Günümzde British Museum'da bulunan bir tablet[i 1] Abu-Habbah'da (= Sippar) bulunan, aynı adı taşıyan bir rahibe 20 yaşında arazi bağışlandığını doğrulayan Nabu-apla-iddina'yı (sağda) göstermektedir, 1881, Hormuzd Rassam. | |
| Hüküm süresi | y. MÖ 886–853 |
| Önce gelen | I. Nabu-şuma-ukin |
| Sonra gelen | I. Marduk-zakir-şumi |
| Hanedan | E Hanedanı |
| Babası | I. Nabu-şuma-ukin |
| Annesi | Asurlu prenses (?)[1] |
Hayatı
değiştirMÖ 9. yüzyıl, Arami kabilelerinin Mezopotamya'ya kasten yaptıkları akınların ardından geçen yüz elli yıllık korkunç istikrarsızlığın ardından bir tür toparlanma dönemiyle anılmıştır. Aynı ailenin dört ardaşık kralından ikincisi olarak ülkeyi yönetmiştir. Babası I. Nabû-šuma-ukin kendisinden önce tahta geçmişti ve yerine oğlu I. Marduk-zakir-şumi geçecekti. Eşzamanlı Kral Listesi[i 5] onun Asur çağdaşını II. Aššur-nāṣir-apli olarak verir, ancak hükümdarlığı III. Šulmānu-ašarēdu'nun dönemine kadar uzanmıştır.
MÖ 878 yılında II. Aššur-nāṣir-apli'ye karşı başlatılan isyanda, Orta Fırat vadisindeki Suḫu (Suhi) devletine asker gönderdi. Suru Kalesi valisi Kudurru, Asurlulara haraç ödemeyi reddederek onların öfkesine yol açmıştır. 3.000 kişilik ordunun başında Nabû-apla-iddina'nın kardeşi Zabdanu ile kâhin Bel-apla-iddina vardı ve bozguna uğrayarak esir alındılar. Asur-nāṣir-apli kendi yazıtlarında sınır kaleleri Hirimmu ve Harutu'yu fethettiğini iddia etse de bu, babası II. Tukulti-Ninurta'nın seferlerinin bir yeniden ifadesi olabilir.
Hükümdarlığı, İsin valisinin yasal bir belgede önemli bir yetkili olarak göründüğü son zamandı ve Kassitlerin rolleri monarşide merkezi bir öneme sahip olacak ve sarayda yüksek mevkilerde bulunacaktı. Güney Babil'deki Kaldea eyaletinden ilk kez söz edilir ve šakin temi bölge valisi olarak görev yapmaya başlar. Örneğin, tüylü taç, kralın başlığı olarak sivri bir kubbe ile değiştirilerek modada bir değişim yaşandı.[3]
Yazıtları muhtemelen beş kudurruyu, [i 6] en büyük oğlunun bir mülkiyet yazıtını süslüyor ve üç Asur kral listesinde ve iki kronikte kendisinden bahsediliyor.[i 7] hükümdarlığının sonlarına doğru, kardeşi Marduk-bēl-ušati'nin isyanının ardından halefi Marduk-zakir-šumi I'in yönetimini istikrara kavuşturmada etkili olacak olan Šulmānu-ašarēdu III ile bir anlaşma imzaladı.[i 2] hükümdarlığı, Babil'deki Esagila'da Marduk kültünde kullanılan aromatiklerin bir sunu listesinin daha sonraki bir kopyasında[i 8][4] Uruk'taki Eanna tapınağında etlerin dağıtıldığı çağdaş bir tapınak tüzüğü tabletinde[i 9] bahsedilir.[5]
Güneş Tanrısı tableti
değiştir
11. yüzyılda Adad-apla-iddina'nın (y. MÖ 1064-1043 civarı) hükümdarlığı sırasında Suteanların yaptığı tahribatlar sonucunda Uruk ve Nippur şehirleri yağmalanmış ve Sippar tapınakları öylesine büyük bir yıkıma uğramıştı ki, Şamaş'ın kült ikonografisi geri dönülmez bir şekilde kaybolmuştu. Araya giren Simbar-Šipak'ın (M.Ö. 1025-1008 civarı) hükümdarlığı sırasında bir adak diski askıya alınmış ve yerine Ekur-šum-ušabši adında bir rahip atanmıştı. Kaššu-nādin-aḫi (M.Ö. 1006-1004) döneminde rahibe bir ön-başlık verilmişti. Ancak Nabû-apla-iddina'nın hükümdarlığına kadar, Sippar'daki Ebabbar tapınağına yerleştirilmek üzere bir yedek ikona yapılmadı. Bu ikona, Şamaş tableti olarak da bilinen Güneş Tanrısı Tableti'nde (resimde) kutlanıyordu. Ekur-šum-ušabši'nin rahibi ve soyundan gelen Nabû-nadin-shum ve tanrıça Aa önderliğinde, oturan Šamaš'ın karşısında tasvir edilmiştir. Yazıt, Nabû-apla-iddina'nın, "kötü düşman" Sutû'ya karşı kazandığı zaferi kutlar; iki yüzyıldır (y. 1121-1100 yılları arasında yaşamış I. Nebukadnezar'dan]] beri) onların devrilmesinden sonra "korku veren bir yay taşıyan kahraman savaşçı" unvanını alan ilk Babil kralı oluyor.
Tablet, yaklaşık 250 yıl sonra Nabû-apal-usur (MÖ 626-605) tarafından kırılmış halde yeniden keşfedilmiş ve 19. yüzyılda keşfedildiği yerde güvenli bir şekilde saklanması için kendi yazısıyla birlikte bir kil kutuya konulmuştur.[6]
Edebi canlanma
değiştirUtukkū Lemnūtu serisinin ve Sakikkū (SA.GIG) metinlerinin yeni baskılarının hazırlanması ve Babil ve Asur sarayları arasında bir katibin paylaşılmasıyla edebi bir canlanmaya dair bazı kanıtlar bulunmaktadır. Kabti-ilani-Marduk'un eseri, veba tanrısı Erra Destanı, bazen onun hükümdarlığına tarihlenir ve kesinlikle bu döneme aittir.[2]
Yazıtlar
değiştir- ^ Stone tablet BM or ME 90922, published as BBSt XXVIII.
- ^ a b Synchronistic History, tablet K4401a (ABC 21), iii 22–26.
- ^ Synchronistic Kinglist fragments VAT 11261 (KAV 10), ii 8, and Ass. 13956dh (KAV 182), iii 11.
- ^ Kudurru AO 21422 in the Louvre.
- ^ Synchronistic Kinglist (KAV 216), Ass. 14616c, iii 18.
- ^ In addition to those cited add BM 90936, a corn-land deed from Abul-Ninurta to […]-uṣur, son of Arad-Nergal (BBSt. no. 29), and also VS 1, 57.
- ^ The Eclectic Chronicle (ABC 24), tablet BM 27859, r 4–5.
- ^ Tablet BM 54060 neo-Babylonian list of aromatics.
- ^ Ash. 1922.256 (OECT 1, plates 20f) distributing meat in the Eanna.
- ^ Tablet BM or ME 91000, published as BBSt XXXVI.
Kaynakça
değiştir- ^ Bertman, Stephen. Handbook to Life in Ancient Mesopotamia. OUP USA. s. 97. ISBN 9780195183641.
- ^ a b J. A. Brinkman. "Babylonia: c. 1000–748 BC". John Boardman; I. E. S. Edwards; N. G. L. Hammond; E. Sollberger (Ed.). The Cambridge ancient history, Volume 3, Part 1. Cambridge University Press. ss. 292-293, 302-305.
- ^ J. A. Brinkman (2001). "Nabû-apla-iddina". Erich Ebeling; Bruno Meissner; Dietz-Otto Edzard (Ed.). Reallexikon der Assyriologie und vorderasiatischen Archäologie: Nab-Nuzi. Walter de Gruyter. ss. 29-30.
- ^ Michael Jursa (2009). "Die Kralle des Meeres und andere Aramota". Philologisches und Historisches zwischen Anatolien und Sokotra. Otto Harrassowitz. ss. 147-177.
- ^ Gilbert J. P. McEwan (Sonbahar 1983). "Distribution of Meat in Eanna". Iraq. 45 (2). ss. 187-198. doi:10.2307/4200201. JSTOR 4200201.
- ^ L. W. King (1912). Babylonian boundary-stones and memorial tablets in the British Museum ("BBSt"). Londra: British Museum. ss. 120-127. no. XXXVI.