Nayib Bukele

Nayib Armando Bukele Ortez (İspanyolca telaffuz: [naˈʝiβ buˈkele]; d. 24 Temmuz 1981, San Salvador), Salvadorlu siyasetçi ve iş insanı. 43. El Salvador devlet başkanı olarak bu görevi 1 Haziran 2019 tarihinden beri sürdürmektedir. 1989 yılından beri ülkenin iki büyük siyasi partisi olan sağcı Milliyetçi Cumhuriyetçi İttifakı (ARENA) ve eskiden üyesi olduğu solcu Farabundo Martí Ulusal Kurtuluş Cephesi'nden (FMLN) birinin dışında seçilen ilk Salvadorlu devlet başkanıdır. Ayrıca 1944 yılından beri yeniden seçilen ilk Salvadorlu devlet başkanıdır.

Ekselansları Nayib Bukele
Resmî portre, 2019
43. El Salvador Devlet Başkanı
Görevde
Makama geliş 1 Haziran 2019
Başkan Yardımcısı	Félix Ulloa
Yerine geldiği	Salvador Sánchez Cerén
13. San Salvador Belediye Başkanı
Görev süresi 1 Mayıs 2015 - 30 Nisan 2018
Yerine geldiği	Norman Quijano
Yerine gelen	Ernesto Muyshondt
Nuevo Cuscatlán Belediye Başkanı
Görev süresi 1 Mayıs 2012 - 30 Nisan 2015
Yerine geldiği	Álvaro Rodríguez
Yerine gelen	Michelle Sol
Kişisel bilgiler
Doğum	Nayib Armando Bukele Ortez 24 Temmuz 1981 San Salvador, El Salvador
Vatandaşlığı	Salvadorlu
Partisi	Nuevas Ideas (2017-günümüz)
Diğer siyasi bağlantıları	GANA (2018-2023) Demokratik Değişim (2018) Bağımsız (2017) FMLN (2012-2017)
Evlilik(ler)	Gabriela Rodríguez de Bukele (e. 2014)
Çocuk(lar)	2
Mesleği	İş insanı, siyasetçi
Hükûmeti	Nayib Bukele kabinesi
İmzası

Bukele 1999'da bir reklam şirketi kurdu ve babası Armando Bukele Kattán'ın sahip olduğu bir reklam şirketinde çalıştı; her iki şirket de FMLN için seçim kampanyalarını tanıttı. 2011'de Bukele, siyasete gireceğini duyurdu. Ertesi yıl FMLN'ye katıldı ve Nuevo Cuscatlán belediye başkanı seçildi. 2015'te San Salvador belediye başkanı seçildi ve 2018'e kadar görev yaptı. 2017'de FMLN'den ihraç edildi; hemen ardından Nuevas Ideas'ı kurdu ve 2019'da başkanlık kampanyasına başladı. Yüksek Seçim Mahkemesi (TSE), Nuevas Ideas partisini kaydetmeyi reddedince, GANA ile başkanlığa aday oldu ve oyların %53'ünü alarak kazandı.

Bukele, Temmuz 2019'da ülkenin o yıl 100.000 kişi başına 38 cinayet oranını azaltmayı amaçlayan bir çete karşıtı program olan Bölgesel Kontrol Planı'nı uygulamaya koydu. İlk yılında cinayetler %50 azaldı, Bukele bu durumu plana bağladı. El Faro ve Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı, Bukele hükûmetini cinayet oranını düşürmek için çetelerle gizlice pazarlık yapmakla suçladı. Mart 2022'de bir hafta sonu boyunca çeteler tarafından 87 kişi öldürüldükten sonra Bukele, çetelere karşı ülke çapında bir baskı başlattı. Bu, 2 Nisan 2024'e kadar 79.000'den fazla çete bağlantılı kişinin tutuklanmasına, 12.000'den fazlasının yeni Terörle Mücadele Merkezi'nde hapsedilmesine yol açtı. 2023'te cinayet oranı, Amerika'da Kanada'dan sonra en düşük oran olan 100.000'de 2,4'e düştü. Bukele, 2021'de Bitcoin'i El Salvador'da yasal ödeme aracı hâline getiren bir yasayı geçirdi ve bitcoin madenciliği için jeotermal enerjiyle çalışan bir maden inşa etme planlarını teşvik etti. Haziran 2023'te Yasama Meclisi, Bukele'nin belediye 262'den 44'e ve Yasama Meclisi'ndeki sandalye sayısını 84'ten 60'a düşürme önerilerini onayladı.

Siyasetçiler, aktivistler ve gazeteciler, Bukele'yi otoriter ve despot bir yönetimle suçladı. Şubat 2020'de Yasama Meclisi binasına 40 asker göndererek milletvekillerini Bölgesel Kontrol Planı için 109 milyon $ tutarındaki krediyi onaylamaları için korkutmaya çalıştı. Mayıs 2021'de Nuevas Ideas'ın o yılki yasama seçimlerinde Yasama Meclisi'nde süper çoğunluk kazanmasının ardından, Bukele'nin müttefikleri başsavcıyı ve Yüksek Adalet Divanı'nın beş yargıcını değiştirmek için oy kullandı. Bukele, gazetecilere ve haber kuruluşlarına sosyal medyada saldırdı ve eleştirmenlerin basını sansürlediğini iddia ettiği yasaları uygulamaya koydu. 2024 başkanlık seçimlerinde yeniden aday oldu ve Anayasa Mahkemesi'nin üst üste yeniden seçim kazanma yasağını yeniden yorumlamasının ardından oyların %85'inden fazlasını alarak kazandı. Bukele, başkanlığından önce kendini radikal sol üyesi olarak görüyordu; başkan olduktan sonra herhangi bir siyasî ideolojiyle özdeşleşmedi. Başkanlığı sırasında siyasî analistler onu popülist ve muhafazakâr olarak tanımladılar. Bukele yüksek iş onayı oranlarına sahiptir. El Salvador ve Latin Amerika genelinde popülerdir.

İlk yılları

Nayib Armando Bukele Ortez, 24 Temmuz 1981 tarihinde El Salvador'un San Salvador şehrinde doğdu. Babası bir iş insanı ve endüstiyel kimyager olan Armando Bukele Kattán, annesi Olga Marina Ortez'di. Bukele'nin babası 2015 yılında öldü. Bukele çiftin ilk çocuğuydu. Karim, Yusef ve Ibrajim adında üç erkek kardeşi vardı. Ayrıca ailede baba tarafından dört üvey kız kardeşi ve iki üvey erkek kardeşi vardı. Bukele'nin babası 1980'lerde Hristiyanlık'tan İslam'a geçerek imam olmuş ve El Salvador'da dört cami inşa etmişti. Bukele'nin annesi Roma Katoliğiydi. Bukele'nin babaannesi ve dedesi 1921 yılında Kudüs ve Beytullahim'den El Salvador'a göç eden Filistinli Hristiyanlardı. Bukele'nin anneannesi Roma Katoliği ve dedesi Rum Ortodoksuydu.

Bukele, orta öğrenimini 1999 yılında 18 yaşındayken Escuela Panamericana'da tamamladı. Avukat olma arzusuyla adli bilimler okumak üzere San Salvador'daki Orta Amerika Üniversitesi'ne kaydoldu, ancak babasının işlerinden biri olan Nölck reklam ajansında çalışmak için okulu bıraktı. Nölck, Salvadorlu sol siyasi partisi Farabundo Martí Ulusal Kurtuluş Cephesi (FMLN) için kampanya yürüttü.

1999 yılında Bukele, bir pazarlama şirketi olan Obermet, S.A. de C.V.'yi (ayrıca 4am Saatchi & Saatchi El Salvador olarak bilinir) kurdu. 1999'dan 2006'ya kadar ve 2010'dan 2012'ye kadar şirkette başkan olarak görev yaptı. Şirket, 2004 yılında Schafik Hándal'ın ve 2009 yılında Mauricio Funes'in FMLN başkanlık kampanyaları için siyasi reklamlar yürüttü. 2005'ten 2007'ye kadar Bukele, El Salvador pasaportu veren CLS adlı şirketin başkanlığını yaptı. Bukele, 2006-2010 yılları arasında daha önce çalışmış olduğu Nölck'ün başkanlık görevini yürüttü. 2009'den 2012'ye kadar El Salvador'da Yamaha ürünlerini satan ve dağıtan bir şirket olan Yamaha Motors El Salvador'un başkanlığını yaptı. Bukele, bir iş insanı olarak kariyeri boyunca kendisini "büyük bir geleceği olan iş adamı" olarak tanımladı.

Siyasi kariyerinin başlangıcı

Nuevo Cuscatlán Belediye Başkanı

2011 yılında Bukele, FMLN üyesi olarak siyasete gireceğini duyurdu. Bunu yapmasının nedeninin bir işadamı olarak "konfor alanının" dışına çıkmak olduğunu belirtti. 2012 yılında resmî olarak FMLN'ye katıldı. San Salvador metropol alanının bir parçası olan La Libertad ilindeki Nuevo Cuscatlán belediyesinin başkanı seçilmek için kampanya yürüttü. Bukele'nin kampanyası Demokratik Değişim siyasi partisi tarafından desteklendi. 11 Mart 2012 tarihinde Bukele, yüzde 51,67 oyla Nuevo Cuscatlán belediye başkanı seçildi. Başlıça rakibi olan Milliyetçi Cumhuriyetçi İttifakı'nın (ARENA) adayı Tomás Rodríguez'i yendi. 1 Mayıs 2012 tarihinde göreve gelen Bukele, ülkenin en genç belediye başkanı oldu.

Nuevo Cuscatlán belediye başkanı olarak Bukele, belediyedeki gençler için bir burs programı oluşturdu; programı finanse etmek için 2.000 ABD $'ı tutarındaki maaşını bağışladı. 27 Ağustos 2014 tarihinde Bukele, yüksek irtifa balonunu 30.000 metre (98.000 ft) yüksekliğe fırlatan ve El Salvador'un çeşitli bölgelerinin fotoğraflarını çeken bir proje olan Sphere PM'yi başlattı. Sphere PM'nin amacının belediye gençliğinin suça yönelmesini önlemek amacıyla bilim ve teknoloji alanında eğitimi teşvik etmek olduğunu belirtti. 31 Aralık 2014 tarihinde Bukele, Dünya Şehirler Günü kapsamında Nuevo Cuscatlán belediye başkanı olarak o ana kadar üstlendiği projeleri tartışmak üzere Birleşmiş Milletler Genel Merkezi'nde bir konuşma yaptı. 21 Ocak tarihinde 2015 Bukele, Nuevo Cuscatlán'ı Huizúcar ve Antiguo Cuscatlán'a bağlayan yeni bir bulvarın açılışını yaptı. İnşaatın değeri 1,7 milyon $ idi. Bukele, Nuevo Cuscatlán'ın belediye başkanı olarak görevlerinin çoğunu Venezuela petrol şirketi PDVSA'ya ait bir dernek olan ALBA Petróleos'un finansmanıyla gerçekleştirdi.

San Salvador Belediye Başkanı

Ağustos 2014'te Bukele, yaklaşan 2015 seçimlerinde San Salvador belediye başkanlığına aday olacağını duyurdu. Adaylığı 19 Ağustos 2014 tarihinde FMLN Genel Sekreteri Medardo González tarafından onaylandı. Bukele, seçim kampanyasına odaklanmak için 10 Şubat 2015 tarihinde Nuevo Cuscatlán'ın yönetimini konsey üyesi Michelle Sol'a devreti. Salvadorlu İlerici Parti tarafından desteklenen Bukele'nin seçim kampanyası sırasında, FMLN parti liderliği onu partinin "taç mücevheri" olarak nitelendirdi. Bukele'nin kampanyasında genç seçmenlerin desteğini toplamak için "tarihi değiştirmeliyiz" ve "birlikte öne çıkacağız" gibi sloganlar kullanıldı. Bukele'nin birincil rakibi, bir iş insanı ve o zamanlar Yasama Meclisi'nin ARENA'dan görevdeki miletvekili Edwin Zamora'ydı. Belediye seçimlerinden önce yapılan kamuoyu yoklamalarında Bukele, Zamora'nın önündeydi. 1 Mart 2015 tarihinde Bukele, Zamora'yı yüzde 50,38 oyla mağlup etti. 1 Mayıs 2015 tarihinde görevine başladı. Bukele göreve geldikten sonra, kuzenlerinden biri olan Hassan'ı ve üvey kardeşlerinden biri olan Yamil'i San Salvador belediye meclisinde idari pozisyonlara atadı. Bu atamalar hem ARENA hem de FMLN siyasetçileri tarafından eleştirildi.

La Colmenita çocuk tiyatrosunun açılışında Bukele

İbero-Amerikan Başkentleri Birliği XVIII zirvesinde Bukele

Belediye başkanı olarak Bukele, şehrin tarihî şehir merkezini yeniden canlandırmak ve şehirdeki suçla mücadele etmek için "yeniden düzenleme" planına başladı. Göreve başladığı gün, San Salvador'daki iki sokağın adını eski hâllerine çevirdi: Calle Mayor Roberto D'Aubuisson ve Boulevard Coronel José Arturo Castellanos. Bukele, ilkini Calle San Antonio Abad ve ikincisini Boulevard Venezuela olarak yeniden adlandırdı. Her iki sokağın adı da Bukele'den önceki belediye başkanı Norman Quijano tarafından değiştirilmişti. San Salvador belediye meclisi üyesi olan Zamora, isimlerin geri değiştirilmesinin, başlangıçtaki yeniden adlandırma sürecindeki sözde kusurlar nedeniyle olduğunu açıkladı. Zamora, II. Dünya Savaşı sırasında Holokost'tan kaçmaları için 40.000 Orta Avrupa Yahudisine sahte Salvador pasaportları sağlayan Castellanos'un onuruna başka bir sokağın adlandırılacağını belirtti. Bukele, sonunda Haziran 2016'da "89 Avenida Norte"yi Castellanos'un onuruna yeniden adlandırarak bu değişikliği gerçekleştirdi.

Aralık 2016'da Bukele, sokak satıcılarını işlerini değiştirmeye teşvik etmek için Cuscatlán Pazarı'nın açılışını yaptı. Pazarın açılışına rağmen, birçok satıcı yer değiştirmeyi reddetti. Bazıları onu inşaatını organize etmek için çetelerle pazarlık yapmakla suçladı çünkü yerleri çete kontrolü altındaydı. Ocak 2016'da Bukele, "San Salvador'un her köşesinde ışık olmasını" sağlamak için "San Salvador'un %100 Aydınlatılmış" kampanyasını başlattı ve şehirdeki suçla mücadele etmek için bu kampanyayı Mayıs 2016'da tamamladı. Ayrıca, suçtan ciddi şekilde etkilenen San Salvador'un bazı bölgelerine video gözetim kameraları yerleştirdi. Ekim 2017'de tarihî merkezdeki yenilenmiş Plaza Gerardo Barrios'u, Nisan 2018'de yine tarihî merkezdeki yeni Lineal Plaza'yı açtı.

Nuevo Cuscatlán'da olduğu gibi Bukele, San Salvador'daki gençlerin çetelere katılmasını engellemek için Dalton Projesi olarak bilinen bir burs programı oluşturdu. Maaşını burs programına bağışladı. yrıca San Salvador'un ilkokullarını modernize etmek için Yeni Okulum projesini de başlattı. Kasım 2015'te, San Salvador'un gençleri arasında sporu teşvik etmek için İspanyol Liga de Fútbol Profesional ile anlaşma imzaladı.

Mayıs 2015'te Bukele, Panama şehri belediye başkanı José Blandón ile, San Salvador ve Panama şehri arasında kardeş şehir ilişkisi kurmak için bir anlaşma imzaladı. Eylül 2016'da Bukele, Washington, DC'yi ziyaret etti ve şehir geliştirme projelerinin uygulanmasını tartışmak üzere şehrin belediye başkanı Muriel Bowser ile görüştü. Ziyareti sırasında kendisine Gaithersburg, Maryland şehrinin anahtarları verildi ve 11 Eylül, "Belediye Başkanı Nayib Bukele Günü" olarak belirlendi. Şubat 2017'de Tayvan'ın Taipei şehrini ziyaret etti ve San Salvador ile Taipei arasındaki kardeş şehir ilişkisini "geliştirmek" için Tayvan devlet başkanı Tsai Ing-wen ile görüştü. Şubat 2018'de Kudüs'teki 32. Uluslararası Belediye Başkanları Konferansına katıldı. Kudüs'teyken Ağlama Duvarı'nda dua etti.

"Troll Center" davası

Ocak 2016'da El Diario de Hoy ve La Prensa Gráfica gazeteleri, Búnker dijital programlama şirketinin Haziran 2015'te iki gazetenin kopya sitelerini oluşturduğunu ve her iki gazetenin itibarını zedelemek amacıyla yanlış bilgiler yayımladığını bildirdi. Gazeteler olayı bir siber saldırı olarak nitelendirdi. Başsavcılık (FGR) tarafından yürütülen daha sonraki bir soruşturmada, Bukele'nin bir Twitter kullanıcısına kopya siteleri oluşturma talimatı verdiği iddia edildi. Bukele, kopya sitelerin oluşturulmasıyla herhangi bir ilgisi olmadını belirtti. Olay "Troll Center" davası olarak anıldı. Troll Center davası ile ilgili olarak beş kişi suçlandı ancak davalar Aralık 2017'de düşürüldü.

4 Temmuz 2017 tarihinde Bukele, La Prensa Gráfica'ya gazetenin 6 milyon $'lık bir dava açtı. Gazetenin 2015 yılındaki siber saldırılarla ilgili haberlerinde kendisini Troll Center davasıyla "yanlış bir şekilde" ilişkilendirdiğini ve bu haberlerin "[Bukele'nin] imajına zarar verdiğini" iddia etti. Aynı ayın sonlarında bir mahkeme Bukele'nin davasını reddetti ve diğer üç mahkeme de Bukele'nin daha sonra yaptığı itirazları reddetti. Aralık 2018'de FGR, Bukele'nin cep telefonunu Haziran 2015'teki siber saldırılarla ilişkilendirdiği iddia edilen bilgileri incelediğini açıkladı.

FMLN'den ihraç edilmesi

O zamanki Belediye Başkanı Bukele, Mayıs 2015'te devlet başkanı Salvador Sánchez Cerén ile birlikte

Bukele'nin FMLN ile arası San Salvador belediye başkanı olduktan sonra kötüleşmeye başladı. Bukele, Twitter'da diğer parti üyeleriyle çatıştı ve sık sık FMLN parti liderliğine direndi. Ayrıca 2014 yılında seçilen, FMLN'li El Salvador devlet başkanı Salvador Sánchez Cerén'i güçlü bir şekilde eleştiriyordu. 2015 yılında Bukele, o dönemde FMLN liderliğindeki hükûmetin Luis Martínez'i ülkenin başsavcısı olarak yeniden ataması halinde partiden ayrılmakla tehdit etti. Bukele, Martínez'i "bir gangster, çok yozlaşmış ve en kötünün en kötüsü" olarak tanımlıyordu. FMLN geri adım atarak Martínez'in yerine başkasını atadı, ancak Bukele daha sonra partiden ayrılma tehdidinin "blöf" olduğunu itiraf etti.

Eylül 2017'de, FMLN'den San Salvador belediye sendikası üyesi olan Xóchitl Marchelli, Bukele'nin ona bir elma fırlattığını ve bu sırada kendisine "lanet hain" ("İspanyolca: maldita traidora") ve "cadı" ("İspanyolca: bruja") dediğini iddia etti. Bukele, 7 Ekim 2017 tarihinde FMLN Etik Kurulunun düzenlediği parti etik kurulu duruşmasına katılmadı ve etik kurulunun Marchelli lehine önyargılı olduğunu ileri sürdü. 10 Ekim 2017 tarihinde etik kurulu, Bukele'nin partiye karşı "iftira niteliğinde eylemlerde" bulunduğuna, kadın haklarına ve parti tüzüğüne karşı "saygısızlık" gösterdiğine ve parti üyelerine yönelik "aşağılayıcı yorumlar" yaptığına karar verdikten sonra Bukele FMLN'den ihraç edildi. Marchelli, olayla ilgili olarak Bukele'ye Uzman Soruşturma Mahkemesi'nde dava açtı, ancak Ekim 2018'de sağlık nedenlerini gerekçe göstererek konuyu artık takip etmeyeceğini belirten bir mektup gönderdi. Marchelli'nin geri çekilmesine rağmen, FGR davayı sürdürdü. 29 Mart 2019 tarihinde Uzman Ceza Mahkemesi Bukele'yi beraat ettirdi.

2018 yasama ve belediye seçimlerinde, FMLN'den ihraç edilmeden önce Bukele'nin yeniden seçilmesi beklenirken, FMLN 1994 seçimlerinden (partinin katıldığı ilk seçim) bu yana en kötü seçim performansını sergiledi. FMLN, Yasama Meclisinde 6 sandalye ve 16 belediyeyi kaybetti. Seçim sırasında, Bukele destekçilerine oylarını geçersiz kılmalarını veya seçim günü evde kalmalarını ve FMLN'yi desteklememelerini söyledi. Şubat 2019'da FMLN başkanlık iletişim sekreteri Roberto Lorenzana, Bukele'nin partiden ihraç edilmesinin bir hata olduğunu ve bu durumun partinin oy kaybetmesine neden olduğunu kabul etti.

2019 başkanlık seçimleri

Bukele'nin San Salvador belediye başkanı olarak popülaritesi, bazı gazetecilerin Bukele'nin 2019 seçimlerinde başkanlığa aday olacağına inanmasına neden oldu, ancak Bukele bunu reddetti. Bukele sonunda FMLN ile başkanlığa aday olmakla ilgilendiğini ifade etti, ancak FMLN direndi ve onu partinin başkan yardımcısı adayı olarak değerlendirmek bile istemedi. FMLN'den ihraç edildikten sonra Bukele, bu durumu sosyal medyada partinin kendisini tasfiye ettiğini iddia etmek için kullandı. Kendisini ülkenin siyasî sistemini reddeden bağımsız bir siyasetçi olarak lanse etti.

15 Ekim 2017 tarihinde Bukele, 2019'da devlet başkanlığına aday olma niyetini ve yeni bir siyasi hareket kuracağını resmen açıkladı. 25 Ekim 2017 tarihinde Nuevas Ideas siyasî partisini kurdu ve partinin kuruluşunu sosyal medyadan duyurdu. Nuevas Ideas'in, ARENA ve FMLN'yi kurdukları güçten uzaklaştırmayı hedefleyeceğini belirtti. Başkanlık kampanyası boyunca Bukele ve bir grup YouTuber, blogger ve internet trolü, hem ARENA'yı hem de FMLN'yi eleştirdi ve itibarsızlaştırmaya çalıştı. Bukele, bu iki partiyi önceki başkanların yolsuzluk skandallarıyla gölgelenmiş hükûmetleriyle bağdaştırmaya çalıştı. Bu süreçte "kimse çalmadığında yeterince para var" ve "çalınanları geri verin" gibi sloganlar kullandı. Bukele'nin kampanya vaatleri arasında uluslararası bir yolsuzlukla mücadele komisyonu oluşturmak, ulusötesi bir demiryolu ve yeni bir havaalanı geliştirmek, Salvadorlular için iş olanakları yaratmak ve suç oranlarını azaltmak yer alıyordu.

2019 yılında seçim günü Bukele

Bukele'nin Nuevas Ideas ile devlet başkanı adayı olabilmesi için partiyi Yüksek Seçim Mahkemesi'ne (TSE) kaydettirmesi gerekiyordu. Nuevas Ideas partiyi tescil ettirmek için gereken imza sayısını aşmış olsa da Bukele, TSE'nin partiyi bir siyasi partiden başkan adaylığı kazanmak için son tarih olan 29 Temmuz 2018'den önce tescil ettirmeyeceğine inanıyordu. Son teslim tarihinden önce Bukele, Demokratik Değişim'e üye olarak kaydoldu ve partinin devlet başkanı adaylığını istedi. Ancak TSE, Demokratik Değişim'in 2015 yasama seçiminde 50.000'den fazla oy alamadığı gerekçesiyle son teslim tarihinden dört gün önce partinin kaydını iptal etti. 29 Temmuz 2018 tarihinde Bukele, sağcı bir siyasi parti olan Ulusal Birlik için Büyük İttifak'a (GANA) kaydoldu ve partinin başkanlık adaylığını kazandı. Bukele, başkan yardımcısı olarak avukat Félix Ulloa'yı seçti.

Bukele, seçim kampanyası boyunca destekçileriyle iletişim kurmak için Facebook, Instagram ve Twitter sosyal medyayı yoğun bir şekilde kullandı. Sırasıyla Aralık 2018 ve Ocak 2019'da düzenlenen iki başkanlık tartışmasına da katılacağını belirtmesine rağmen katılmadı. Tartışma kurallarının kendisine açıklanmadığını iddia ederek katılmadığını açıkladı. Bukele seçimin en önde gelen adayıydı, hemen hemen her ankette önemli farklarla önde gidiyordu. Üç rakibi ARENA'dan Super Selectos süpermarket zincirinin sahibi iş insanı Carlos Calleja, FMLN'den eski dışişleri bakanı Hugo Martínez ve Vamos'tan iş insanı Josué Alvarado idi. Seçim tarihi olan 3 Şubat 2019'da Bukele; Calleja, Martínez ve Alvarado'yu %53,10 oyla mağlup etti. Böylelikle José Napoleón Duarte'den (1984-1989) beri ARENA veya FMLN üyesi olmayıp seçilen ilk devlet başkanı adayı oldu.

Devlet başkanlığı

Bukele göreve başlama töreninde konuşuyor.

Bukele, 1 Haziran 2019'da destekçi bir kalabalığın önünde El Salvador'un başkanı olarak göreve başladı. San Salvador belediye başkanıyken yenilediği Gerardo Barrios Plaza'daki konumu nedeniyle göreve başlama törenini Ulusal Saray'da gerçekleştirdi. Kendisini başkanlığını ülke nüfusuna odaklamış biri olarak göstermek amacıyla töreni Yasama Meclisinin Mavi Odası (toplantı odası) yerine burada düzenledi. Bukele'nin destekçileri, Yasama Meclisi milletvekillerini tanıtılırken yuhaladı ve hakaret etti. Bukele, sekizi erkek, sekizi kadından oluşan on altı kişilik bir kabine açıkladı.

Cinayet oranı ve suç

Bukele başkanlık kampanyası sırasında El Salvador'daki çete şiddetine son vereceğine söz vermişti. Başkanlığından önce El Salvador, çete şiddeti nedeniyle dünyanın en tehlikeli ülkelerinden biri olarak görülüyordu. El Salvador'daki şiddet içeren suçların çoğu Mara Salvatrucha ve 18. Cadde Çetesi (Barrio 18) tarafından işleniyordu. Her iki çete de ülkenin en büyük çeteleri olmasına rağmen, Amerika Birleşik Devletleri'nde Los Angeles kökenliydi. İlki 1980'lerde ülkedeki iç savaştan kaçan El Salvadorlu mülteciler tarafından, ikincisi ise 1960'larda Meksikalı göçmenler tarafından kurulmuştu. Çete şiddetinin büyük bir kısmı gelir eşitsizliği, yoksulluk, kötü eğitim standartları, iş fırsatlarının eksikliği ve yüksek kentleşme oranları gibi faktörlerden kaynaklanıyordu.

El Salvador'un cinayet oranı 2015 yılında 100.000 kişi başına 107 cinayetle zirveye ulaşmıştı. 2019 yılına gelindiğinde El Salvador'un cinayet oranı 100.000 kişi başına 38 cinayete düşse de bu, dünyanın en yüksek cinayet oranlarından biriydi. Çeteler, El Salvador'un bazı bölgelerini tam kontrol altına aldı ve işletme sahiplerinden, şiddet tehdidi altında kendilerine İspanyolca: renta adı verilen bir haraç vergisi ödemelerini talep etti. 2019'un başlarında El Salvador'da tahmini 67.000 çete üyesi vardı.

Bölgesel Kontrol Planı

Ana madde: Bölgesel Kontrol Planı

19 Haziran 2019 tarihinde Bukele, hükûmetinin, çetenin mali durumunu bozmayı amaçlayan, Bölgesel Kontrol Planı olarak bilinen yedi aşamalı bir güvenlik planını uygulayacağını duyurdu. Bölgesel Kontrol Planı o gece, gece yarısı başladı. Birinci aşama olan "hazırlık" aşaması, ülkenin güvenlik güçleri El Salvador Silahlı Kuvvetleri (FAES) ve Ulusal Sivil Polis (PNC) üyelerinin, çetelerin haraç topladığı bilinen yerlere, ülkenin 262 belediyesinden 12'sinde konuşlandırılmasını öngörüyordu. Hükûmet ayrıca ülkedeki 28 hapishanede geçici olağanüstü hâl uygulayarak onları tecrit altına aldı ve ziyaret haklarını iptal etti.

Bukele kabine üyeleriyle Bölgesel Kontrol Planının ikinci aşamasını tartışıyor

Bölgesel Kontrol Planı'nın ikinci aşaması olan "fırsat" aşaması, Temmuz 2019'da başladı ve suça yatkın gençlerin suç faaliyetlerine katılmasını önlemek için programlar ve girişimler oluşturulmasını öngörüyordu. Bu programlar ve girişimler arasında burslar oluşturmak, okullar ve spor merkezleri inşa etmek ve sağlık hizmetlerini iyileştirmek yer alıyordu. Bukele, ikinci aşamayı uygulamak için Sosyal Doku Canlandırma Birimi'ni kurdu. Üçüncü aşama olan "modernizasyon" aşaması, Ağustos 2019'da başladı ve ülkenin güvenlik güçlerinin kullandığı ekipmanların kalitesinin iyileştirilmesini öngörüyordu. Bu aşama, güvenlik güçlerine yeni silahlar, teçhizat, helikopterler ve dronlar sağlanmasını içeriyordu. Dördüncü aşama olan "giriş" aşaması, Temmuz 2021'de güvenlik güçlerinin yüksek çetelerin bulunduğu ve erişilmesi zor olarak kabul edilen bölgelere girmesi ve devriye gezmesiyle başladı.

Bölgesel Kontrol Planı'nın beşinci aşaması olan "çıkarma", Kasım 2022'de başladı. Güvenlik güçlerine "büyük şehirleri kuşatmaları ve [çete üyeleri olan] teröristleri topluluklar içinde saklanmalarına izin vermeden çıkarmaları" emredildi. Altıncı aşama olan "entegrasyon", Eylül 2023'te Bukele'nin yoksulluk ve işsizlikle mücadele amacıyla Ulusal Entegrasyon Müdürlüğü'nü kurmasıyla başladı. Bölgesel Kontrol Planı'nın henüz uygulanmamış olan yedinci aşamasına ilişkin detaylar kamuoyuna açıklanmadı.

2016 yılında cinayetlerdeki düşüş eğiliminin başlamasının ardından El Salvador'un cinayet oranı, Bukele'nin başkanlığının her yılında azaldı. Hükûmete göre El Salvador'un cinayet oranı 2019 yılında 100.000 kişide 38; 2020 yılında 100.000'de 19,7; 2021 yılında 100.000'de 17,6; 2022 yılında 100.000'de 7,8; ve 2023 yılında 100.000'de 2,4 cinayetti. Bu oran, Kanada'dan sonra Amerika kıtasındaki en düşük ikinci cinayet oranıydı. Bukele bu düşüşü güvenlik politikalarına bağladı. Bukele'ye göre 4 Aralık 2023 itibarıyla hükûmet, başkanlığı döneminde toplam 500 günü cinayetsiz olarak kaydetmişti. Orta Amerika İnsan Hakları Savunma Komisyonu'nun eski genel koordinatörü ve insan hakları avukatı Celia Medrano'ya göre El Salvador hükûmetinin resmi cinayet rakamlarını doğrulamak "imkansız"dı ("İspanyolca: imposible") çünkü günlük cinayet kayıtlarına "kamu erişimi yok"tu ("İspanyolca: no hay acceso público"). Ayrıca gözaltında ölenlerin cinayet olarak kaydedilmediğini belirtti. Toplu mezarlarda bulunan cesetler ve kayıp kişiler de hükûmetin resmî cinayet rakamlarına dahil edilmiyordu.

İddia edilen çete müzakereleri

Mart 2020'de çetelerle sözde müzakereler sırasında Osiris Luna'yı (1 etiketli) tasvir ettiği iddia edilen bir hapishanenin güvenlik kamerası görüntüleri.

Temmuz 2020'de Uluslararası Kriz Grubu (ICG), Bukele'nin görevdeki ilk yılında cinayetlerdeki azalmanın nedeninin hükûmet ile çeteler arasındaki "sessiz, gayri resmî anlaşmaların" bir sonucu olabileceğini iddia eden bir analiz yayımladı. El Salvador hükûmeti ICG'nin iddialarını reddetti ve ICG'nin kendisi de bu iddiayı destekleyecek hiçbir kanıtı olmadığını itiraf etti.

Eylül 2020'de Salvadorlu dijital gazetesi El Faro, Bukele hükûmetini MS-13 ile gizli görüşmelerde bulunmakla suçladı. El Faro, çetenin işleyeceği cinayet sayısını azaltması ve yaklaşan 2021 yasama seçimleri sırasında Nuevas Ideas'ı desteklemesi karşılığında hükûmetin MS-13'e hapishanede daha fazla özgürlük vermeyi kabul ettiğini iddia etti. Gazetenin iddialarını yalanlayan Bukele, iddiaları çürütmek amacıyla Nisan 2020'de hapishane baskını nedeniyle sıkışık koşullarda toplanan çete üyelerinin fotoğraflarını Twitter'da yayınladı.

8 Aralık 2021 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri Hazine Bakanlığı, Bukele hükûmetini ülkenin cinayet oranını düşürmek için MS-13 ve Barrio 18 ile gizlice pazarlık yapmakla suçladı. Bakanlık, El Faro'nun önceki yılki iddialarına benzer şekilde, Bukele hükûmetinin her iki çeteye de ülkedeki cinayet oranını azaltmalarını ve o yılın başlarında yapılan 2021 seçimlerinde Nuevas Ideas'ı desteklemeleri için "malî teşvikler sağladığını" iddia etti. Bakanlık, Osiris Luna Meza'ya (ceza merkezleri genel müdürü ve adalet bakanı yardımcısı) ve Carlos Marroquín Chica'ya (Sosyal Doku Yeniden Canlandırma Birimi başkanı) çetelerle defalarca pazarlık yaptıkları iddiasıyla yaptırım uyguladı. Bukele, ABD'nin işbirliği yerine El Salvador'dan "mutlak teslimiyet" istediğini belirterek bakanlığın suçlamalarını reddetti.

Çetelere karşı alınan önlemler

Ana madde: El Salvador'da çetelere karşı baskı

25-27 Mart 2022 tarihleri arasında El Salvador'daki çeteler toplam 87 cinayet işledi. Bu cinayetlerden 62'si yalnızca 26 Mart'ta meydana geldi ve o gün, Salvador tarihinde iç savaşın sona ermesinden bu yana en ölümcül gün oldu. Florida Uluslararası Üniversitesi araştırma direktörü José Miguel Cruz, gerçekleşen cinayetleri hükûmet ile çeteler arasındaki gizli ateşkes arasındaki bozulmaya bağladı, ancak Bukele bu ateşkesi yalanladı. Cruz, cinayetlerin çetelerin hükûmete daha iyi tavizler almak için gönderdiği bir mesaj olduğuna inanıyordu; bunun gizli ateşkesin bir parçası olduğunu düşünüyordu.

Nayib Bukele @nayibbukele

Türkçe: "ÇETELERE MESAJ: Elimizde 16.000 'ev çocuğu' var. Bugünlerde tutuklanan 1000 kişi dışında. Sahip oldukları her şeye, hatta yataklarına bile el koyduk, yiyeceklerini karneye bağladık ve artık güneşi göremeyecekler. ARTIK ÖLDÜRMEYİ BIRAKIN, yoksa bedelini onlar da ödeyecek."

28 Mart 2022

27 Mart 2022 tarihinde Yasama Meclisi, resmî olarak "istisna hâl" ("İspanyolca: régimen de excepción") olarak anılan ve bazen "çetelere karşı savaş" olarak da bilinen 30 günlük olağanüstü hâl ilan etme yönünde oy kullandı. Olağanüstü hâl; toplanma özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, haberleşmede özel hayatın gizliliği, tutuklama gerekçesinin bildirilmesi, susma ve hukukî temsil hakkı gibi bazı anayasal hakları askıya aldı. Tutuklanan kişilerin, tutuklandıktan sonraki 72 saat içinde hâkim karşısına çıkması şartı da askıya alındı. Ordu, hükûmetin kontrolünü yeniden sağlamak amacıyla çetelerin kontrolündeki mahallelere seferber edildi ve ülke çapında şüpheli çete üyelerine yönelik geniş çaplı tutuklamalar başlattı. Bazı durumlarda Bukele, güvenlik güçlerine bazı belediyelerde bulunan tüm çete üyelerini yakalamak amacıyla bazı belediyeleri ablukaya alma emri verdi. Mayıs 2024 itibarıyla Apopa'da iki, Cabañas, Comasagua, Nuevo Concepción, güney Chalatenango ve Soyapango'da birer kez ablukalar uyguladı.

Aralık 2022'de Soyapango'nun ablukası sırasında kaldırımda duran askerler

Bukele ve bazı hükûmet yetkilileri Terörle Mücadele Merkezi'ndeki hücre bloğunu geziyor

Bukele hapsedilen çete üyelerini tehdit etti. Operasyonun başlamasıyla birlikte, Bukele Twitter'da hükûmetin hapsedilmiş çete üyelerinin eşyalarını ele geçirdiğini, yataklarını kaldırdığını ve yiyecek alacakları miktarı kısıtladığını paylaştı. Ayrıca mahkûmların yerlerde uyuduğunu, yiyecek ve hijyen eksikliğinden şikayetçi olduklarını gösteren bir video da yayımladı. Nisan 2022'de Bukele, çetelerin intikam cinayetleri işleyeceğine dair söylentiler olduğunu iddia ederek, çetelerin baskıya misilleme yapması hâlinde onları yiyecek karnesinden tamamen mahrum bırakmakla tehdit etti. Barrio 18 üyelerinin Haziran 2022'de Santa Ana'da üç polisi öldürmesinin ardından Bukele, basın toplantısında çetelerin polise karşı "pusuya düşürme" eyleminin "pahalıya mal olacağını" belirtti. Kasım 2022'de hükûmet, ölen çete üyelerine ait mezar taşlarını "anıt" olmalarını engellemek için yok etmeye başladı. Bukele bunu II. Dünya Savaşı sonrası Almanya'da yapılan denazifikasyon ile karşılaştırdı. El Salvadorlu ebeveynleri çocuklarını çetelere karışmaktan uzak tutmaları yoksa bunun "hapis veya ölüme" yol açacağı konusunda uyardı.

Baskıların başlamasından kısa bir süre sonra Bukele, 20.000 mahkûmu barındıracak yeni bir hapishane inşa edilmesi çağrısında bulundu. Temmuz 2022'de Bukele, Tecoluca'da Terörle Mücadele Merkezi (CECOT) olarak bilinen ve 40.000 mahkûmu barındırabilecek yeni bir hapishanenin inşasını resmen duyurdu ve bu da onu dünyanın en büyük hapishanelerinden biri haline getirdi. Şubat 2023'te Bukele, Twitter'da kendisi ve bazı kabine üyelerinin hapishaneyi gezdiği bir video yayımladı. Hapishanede 250 polis memuru ve 600 asker görev yapmakta ve 170 hektar (420 akre) araziyi kapsamaktaydı. 24 Şubat 2024 tarihinde, Twitter'da hapishanedeki ilk 2.000 mahkûmun nakledildiğini gösteren bir video yayımlarken; ertesi ay 2.000 mahkûmun daha nakledildiğini gösteren benzer bir video yayımladı. 9 Temmuz 2023 itibarıyla CECOT'ta 12.500'ün üzerinde mahkûm bulunmaktaydı.

Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği sözcüsü Liz Throssell, El Salvador güvenlik güçlerinin çete baskını sırasındaki eylemlerini "gereksiz ve aşırı güç kullanımı" olarak nitelendirdi. Mayıs 2022'de İnsan Hakları İzleme Örgütü, El Salvadorlu yetkililerin çete baskısı sırasında keyfi tutuklamalar, zorla kaybetmeler ve gözaltında ölümler gibi insan hakları ihlalleri işlediğine dair "artan kanıt" ve "inandırıcı iddialar" bulunduğunu iddia etti. Haziran 2022'de Uluslararası Af Örgütü, El Salvador hükûmetinin hapsedilenlere işkence de dâhil olmak üzere "büyük insan hakları ihlalleri" gerçekleştirdiğini belirtti.

9 Nisan 2024 itibarıyla olağanüstü hâl Yasama Meclisi tarafından 25 kez uzatıldı. 2 Nisan 2024 itibarıyla toplam 79.184 şüpheli çete üyesi tutuklandı. Büyük çaplı tutuklamalar, El Salvador'un hapishane nüfusunu 2020'de 37.190'dan Aralık 2023 itibarıyla 105.000'in üzerine çıkardı. Ülke nüfusunun yüzde 1,7'sinin hapsedildiği El Salvador, dünyadaki en yüksek hapsetme oranına sahip ülke oldu. Ağustos 2023 itibarıyla 7.000'den fazla kişi, hükûmetin onların masum olduklarına karar vermesinin ardından serbest bırakıldı. İnsani Yasal Yardım adlı sivil toplum kuruluşuna göre Nisan 2024 itibarıyla en az 241 kişi gözaltındayken hayatını kaybetti. Mayıs 2022 ile Haziran 2023 arasında birden fazla anket firmasının gerçekleştirdiği kamuoyu yoklamasına göre Salvadorluların yaklaşık yüzde 80 ila 90'ı çete baskısını ve hükûmetin çetelere karşı aldığı önlemleri onayladı.

Siyasî krizler

2020 krizi (üstte) "9F" ve 2021 krizi (altta) "1M" numeronimleriyle bilinmektedir.

Kasım 2019'dan itibaren Bukele, Bölgesel Kontrol Planı'nın üçüncü aşamasını finanse etmek için Orta Amerika Ekonomik Entegrasyon Bankası'ndan 109 milyon $'lık bir kredi sağlamaya çalıştı, ancak ARENA ve FMLN'nin kontrolünde olan yasama meclisi, Bukele'den krediyi değerlendirmek için daha fazla zaman istedi. 6 Şubat 2020 tarihinde Bukele, kredinin onaylanması için Yasama Meclisinin acil toplanması çağrısında bulunarak ülke anayasasının 167. maddesine atıfta bulundu. Bukele ayrıca, 9 Şubat 2020'de yapılması planlanan olağanüstü toplantı sırasında destekçilerine Yasama Meclisi etrafında toplanma çağrısında bulundu. Acil toplantı gününde, yasa koyucuları krediyi onaylamaları konusunda korkutmak için Yasama Meclisi toplantı odasına 40 asker girmesini emretti. Ancak yeterli sayıda milletvekili katılmadı ve kredi onaylanmadı. Muhalefet politikacıları, El Salvador'da "9F" veya "El Bukelazo" olarak bilinen olayı, "kendi kendine darbe" olarak nitelendirdi.

2021 yasama seçimlerinde Nuevas Ideas, Yasama Meclisinde üstün çoğunluğu kazandı. 1 Mayıs 2021 tarihinde Nuevas Ideas, GANA, the Ulusal Koalisyon Partisi (PCN) ve Hristiyan Demokrat Parti (PDC) ile bir iktidar koalisyonu kurdu. Aynı gün, iktidar koalisyonu Yüksek Adalet Divanı anayasa mahkemesindeki beş yargıcın yanı sıra Başsavcı Raúl Melara'nın görevden alınması yönünde oy kullandı. Beş yargıcın yerine Bukele'nin beş müttefiki ve Melara'nın yerine Rodolfo Delgado getirildi. El Salvador'da "1M" olarak bilinen olay, gazeteciler ve muhalif siyasetçiler tarafından "kendi kendine darbe" ve "güç gaspı" olarak tanımlandı. Olay Amerika Birleşik Devletleri tarafından da kınandı.

COVID-19 pandemisi

Daha fazla bilgi: El Salvador'da COVID-19 pandemisi

11 Mart 2020'de Bukele, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) genel müdürü Tedros Adhanom Ghebreyesus'un COVID-19'u ilan etmesinden kısa bir süre sonra pandemi dolayısıyla "ulusal topraklarda karantina" ("İspanyolca: cuarentena en todo el territorio nacional") ilan eden bir idari kararname yayınladı. Bu karantina, tüm okul faaliyetlerini 21 gün süreyle askıya aldı, yabancıların ülkeye girişini yasakladı ve ülkeye giren herkese 30 günlük karantina zorunluluğu getirdi. 18 Mart 2020 tarihinde Bukele, ülkenin ilk COVID-19 vakasını doğruladı. Ülkede hastalığa bağlı ilk ölüm 31 Mart 2020 tarihinde kaydedildi. 5 Mayıs 2023 tarihinde Pan Amerikan Sağlık Örgütü, COVID-19 pandemisinin sona erdiğini ilan etti. 27 Eylül 2023 itibarıyla El Salvador'da 201.807 doğrulanmış COVID-19 vakası ve hastalık sonucu 4.230 ölüm yaşandı. Dünya Sağlık Örgütü'ne göre 2 Haziran 2023 itibarıyla 11.426.688 doz COVID-19 aşısı uygulandı.

El Salvador Hastanesi'nin girişi

21 Mart 2020 tarihinde Bukele, COVID-19 pandemisiyle mücadele etmek amacıyla ülke çapında 30 günlük bir karantina başlattı. Karantina sırasında, Ulusal Sivil Polis tarafından tecrit emrini ihlal ettiği iddiasıyla 4.236 kişi tutuklandı; bunlardan 70'i tutuklandığında tecrit emri kamuya henüz açıklanmamıştı. Tutuklananlar bir "sınırlama merkezinde" karantinaya alındı. İnsan Hakları İzleme Örgütü gibi insan hakları örgütleri, keyfi tutuklamalar ve polisin suistimallerinin yaşandığını öne sürerek tutuklamaları eleştirdi. Nisan 2020'de, ülkedeki cezaevlerinde tecrit emri verildiğinde ve sıkışık konumlarda sıralanmış mahkûmların görüntüleri yayımlandığında İnsan Hakları İzleme Örgütü, özellikle COVID-19 salgını sırasında hapishanelerdeki yaşam koşullarını "insanlık dışı" olmakla eleştirdi.

27 Mayıs 2020 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri, El Salvador'a 250 solunum cihazı bağışladı. Bukele, solunum cihazlarını teslim aldığı basın toplantısında profilaksi olarak hidroksiklorokin aldığını belirtti. "Dünya liderlerinin çoğunun [hidroksiklorokin]'i profilaksi olarak kullandığını" iddia etti. 22 Haziran 2020'de Bukele, eski Uluslararası Fuar ve Kongre Merkezi'nin yerinde, Latin Amerika'nın en büyük hastanesi olan ve yalnızca COVID-19 vakalarını tedavi etmek için kullanılan El Salvador Hastanesi'nin açılışını yaptı. Hastanenin 400 yatak kapasitesi, 105 yoğun bakım ünitesi ve 240 doktorun görev yaptığı 295 ara bakım ünitesi vardı. Ağustos 2020'de hastanenin yatak kapasitesi 575 kişi artırıldı. Hastane, Haziran 2022 itibarıyla COVID-19 dışındaki durumları tedavi etmeye başladı. Nisan 2021'de Bukele, El Salvador Hastanesi'nde günde 10.000 doza kadar COVID-19 aşısı uygulayacak bir aşı merkezinin açılışını yaptı. Merkez, doz uygulamalarının azalması nedeniyle Ağustos 2022'de kapandı.

El Salvador'un COVID-19 aşılarının çoğu ABD ve Çin tarafından bağışlandı. 13 Mayıs 2021 tarihinde Bukele, belediye başkanlarının aşı dozu talebi üzerine Honduras'taki yedi kasabaya 34.000 doz COVID-19 aşısı bağışladı. O dönemde El Salvador 1,9 milyon doz alırken, Honduras yalnızca 59.000 doz almıştı. El Faro gazetecisi Gabriel Labrador, İspanyol El País gazetesine verdiği demeçte, Bukele'nin Honduras'a bağışı Orta Amerika'daki kamuoyu algısını düzeltmek ve geliştirmek amacıyla yaptığını söyledi.

Bitcoin'in benimsenmesi

El Zonte'de bir Athena Bitcoin ATM'si

Bukele ve Meksikalı mimar Fernando Romero, planlanan Bitcoin City havaalanının bir modelini inceliyor.

5 Haziran 2021 tarihinde Bukele, Bitcoin 2021 konferansında Yasama Meclisine kripto para birimi bitcoin'in yasal ödeme aracı olarak kullanılmasına izin verecek bir yasa tasarısı sunacağını duyurdu. Bunun kısa vadede "istihdam yaratacağını" ve "finansal katılımı" teşvik edeceğini iddia etti. Yasama Meclisi tasarıyı 8 Haziran 2021'de onayladı. Dünya Bankası, El Salvador hükûmetinin bitcoin'in yasal ödeme aracı olarak uygulanmasına yardımcı olma yönündeki talebini şeffaflık ve bitcoin madenciliğinin çevresel etkileri konusundaki endişeleri gerekçe göstererek reddederken; Athena Bitcoin, 1.500 bitcoin ATM'sinin kurulumuna 1 milyon $ yatırım yapacağını duyurdu. Bu, kullanıcıların ABD dolarını bitcoin'e çevirmesine veya bunun tersini yapmasına olanak tanıyacaktı.

7 Eylül 2021 tarihinde bitcoin, El Salvador'da resmî olarak yasal ödeme aracı hâline geldi ve El Salvador bunu yapan ilk ülke oldu. Bitcoin, El Salvador kolonunun yerini aldıktan sonra 2001 yılında kabul edilen Amerikan doları ile birlikte yasal ödeme aracı haline geldi. Bitcoin'in El Salvador'da yasal ödeme aracı hâline geldiği gün, fiyatı bitcoin başına 52.000 $'dan 43.000 $'ın altına düştü. Ayrıca Apple ve Huawei, El Salvador hükûmeti destekli dijital cüzdan olan Chivo'yu platformlarında sunmuyordu. Yaklaşık 1000 protestocu, ülkenin bitcoin'i benimsemesine karşı olduklarını ifade etmek için San Salvador sokaklarında yürüdü.

Bitcoin'in resmî yasal ödeme aracı haline gelmesinden bir gün önce Bukele, El Salvador hükûmetinin ilk 200 Bitcoin'ini satın aldığını duyurdu. Bukele, fiyatı 2021 ve 2022 boyunca düştüğü için daha fazla bitcoin satın almaya devam etti; bu sırada El Salvador, Haziran 2022'ye kadar 56 milyon $'a kadar kaybetti. Ekonomist Steve Hanke, bitcoin'i benimsemesi ve diğer ekonomistler ülkenin muhtemelen borcunu ödeyemeyeceğini öngördüğünden El Salvador'un "dünyanın en sıkıntılı devlet borcuna" sahip olduğunu belirtti. Bukele'nin ilk döneminde El Salvador, Orta Amerika'nın en yavaş büyüyen ekonomisiydi. Bitcoin fiyatı Aralık 2023'te 44.000 $'a yükselirken Bukele, El Salvador'un Bitcoin'e yaptığı yatırımın dengeye ulaştığını duyurdu. Mart 2024'te, El Salvador'un Bitcoin'den %50 kâr elde ettiğini açıkladı. El Salvador'un bitcoin kayıpları hakkında "kelimenin tam anlamıyla binlerce makale" bulunduğunu ve aynı yayın kuruluşlarının artık "tamamen sessiz" olduğunu iddia ederek Twitter'daki haber medyası kuruluşlarıyla alay etti. Mart 2024 itibarıyla hükûmetin elinde 2.380 bitcoin bulunmaktadır.

Kasım 2021'de Bukele, La Unión'un güneydoğu bölgesinde Conchagua yanardağının tabanında Bitcoin City kurmayı planladığını duyurdu. Şehir, bitcoin madenciliğine güç sağlamak için jeotermal enerjiyi kullanacaktı. El Salvador Uygun Teknoloji Merkezi başkanı Ricardo Navarro planı eleştirdi ve bunun "çevre felaketine" yol açacağını iddia etti. Bukele, Mayıs 2022'de Bitcoin City modellerinin ve planlanan havaalanının resimlerini Twitter'da yayımladı ve şehrin "gelir vergisi olmadan, sıfır emlak vergisine, satın alma vergisi olmadan, sıfır şehir vergisine ve sıfır CO2 emisyonuna" sahip olacağını belirtti. Aralık 2023'te Yasama Meclisi, bireylerin El Salvador'a bitcoin bağışlayarak Salvador vatandaşlığı satın almasına izin veren bir yasayı kabul etti.

Dış politikası

Haziran 2019'da Bukele, hükûmetinin artık Nicolás Maduro'yu Venezuela devlet başkanı olarak tanımayacağını, bunun yerine Juan Guaidó'yu Venezuela'nın devlet başkanlığı krizinin ortasında Venezuela'nın meşru başkanı olarak tanıdığını belirtti. 3 Kasım 2019 tarihinde Bukele, tarafından atanan Venezuelalı diplomatları El Salvador'dan sınır dışı etti. Bukele, Maduro'yu bir diktatör olarak görmekteydi. Bukele, Kasım 2020'de Peru'da Manuel Merino'nun başkanlığını tanımayı reddetmiş ve hükûmetini "darbeci" olarak tanımlamıştı. Bukele ve Yasama Meclisi, birçok hükûmet tarafından geniş çapta hileli olarak görülen 2021 Nikaragua genel seçimlerinin sonuçlarını kınadı. El Salvador, 2022'den itibaren Amerikan Devletleri Örgütü'nde Nikaragua'yı eleştiren kararlarda çekimser kaldı ve Bukele hükûmeti gerekçe olarak "müdahale etmemeyi" öne sürdü. 2024 yılında El Salvador, eski Ekvador başkan yardımcısı Jorge Glas'ı tutuklamak için Quito'daki Meksika büyükelçiliğine baskın düzenleyen Ekvador'u kınayan OAS kararında çekimser kalan tek ülke oldu.

Başkanlığı boyunca Bukele, El Salvador'un ikili ilişkilerini geliştirmek için yabancı devlet liderleriyle görüşmelerde bulundu. Eylül 2019'da Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump, Kasım 2019'da Japonya Başbakanı Shinzo Abe, Aralık 2019'da Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Şi Cinping, Ocak 2020'de Guatemala Devlet Başkanı Alejandro Giammattei, Ocak 2022'de Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Mayıs 2022'de Meksika Devlet Başkanı Andrés Manuel López Obrador ve Eylül 2023'te Katar Emiri Temim bin Hamed es-Sani ile görüşmeler yaptı.

Şubat 2022'de Bukele, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Joe Biden'ı, Rusya'nın Ukrayna'yı olası bir işgali konusunda "boş yere uyarı yapmakla" suçladı. Bukele, ayın ilerleyen günlerinde işgal başladığında yorum yapmadı, bunun yerine Twitter'da bitcoin ve tahviller hakkında paylaşımlar yaptı. 2022 yılı boyunca El Salvador, Birleşmiş Milletler'in Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini kınayan kararlarına yönelik oylamalarda çekimser kaldı. Bukele, 2023'te Hamas'ın İsrail'e yönelik saldırısını kınadı. Hamas'ı "vahşi yaratıklar" olarak tanımladı ve "Filistinlileri temsil etmediklerini" belirtti, ayrıca Hamas'ı MS-13 ile karşılaştırdı. Twitter'da "Filistin halkı için olabilecek en iyi şeyin Hamas'ın tamamen ortadan kaybolması" olduğunu yazdı. Daha önce Filistin kökeniyle gurur duyduğunu söyleyen Bukele, gelişen bir Filistin devleti görmeyi istediğini, ancak teknoloji ve iş imkânlarının topraktan daha önemli olduğunu vurgulamıştı. Mart 2024'te Bukele, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi desteğiyle Haiti'deki çete savaşını "düzeltmek" için bir misyon göndermeyi teklif etti.

Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkileri

Temmuz 2019'da Bukele ve ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo

Bukele'nin Eylül 2019'da Trump'la yaptığı toplantıda Bukele, Trump'ı yasadışı göçle mücadele etmek ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan Salvadorlulara yönelik Amerika Birleşik Devletleri'nin geçici koruma statüsü (TPS) politikasını sürdürmek amacıyla yasal göçü teşvik etmeye çağırdı. Sonraki ay Bukele, ABD'nin Salvadorlulara yönelik TPS'ye devam edeceğini doğruladı. Şubat 2021'de Biden, Biden'la tanışma niyetiyle Washington DC'ye habersiz geldiğinde Bukele ile görüşmeyi reddetti. Bukele, ABD hükûmetinin kendi hükûmeti tarafından işlenen yolsuzluk ve insan hakları ihlalleri iddialarından duyduğu hayal kırıklığı nedeniyle Haziran 2022'deki 9. Amerika Zirvesi'ne katılmadı.

Demokrat Parti'nin bazı üyeleri Bukele hükûmetini eleştirirken, Cumhuriyetçi Parti'nin bazı üyeleri Bukele ve politikalarını destekledi. Nisan 2021'de Bukele ve Kaliforniya'nın 35. kongre bölgesini temsil eden ABD kongre üyesi Norma Torres, Twitter'da Amerika Birleşik Devletleri'nin güney sınırındaki yasadışı göçle ilgili bir tartışmaya girdi. Kasım 2022'de Torres, Bukele'yi Cumhuriyetçi rakip Mike Cargile'ı destekleyerek o ayki 35. kongre bölge seçimlerine müdahale etmekle suçladı. Ocak 2024'te on dört Demokrat kongre üyesi, Bukele'nin "otoriter" eylemlerine değinen Biden'a bir mektup gönderdi. Bu arada Tom Cotton ve Marco Rubio gibi Cumhuriyetçi kongre üyeleri Bukele'nin suç politikalarını övdü.

Çin Halk Cumhuriyeti ile ilişkileri

Bukele, Çin büyükelçisi Zhang Yanhui ile Kasım 2023'te Estadio Nacional de El Salvador'un inşaatının başlangıcında

El Salvador, 2018'de Tayvan ile diplomatik bağlarını kesti ve Çin Halk Cumhuriyeti'ni Çin'in meşru hükûmeti olarak tanıdı. Bu, hem Bukele'nin hem de ABD'nin Çin'i hem El Salvador hem de Latin Amerika siyasetine müdahale etmekle suçlamasına yol açtı. Bukele'nin başkan olmadan önce Çin'e yönelik eleştirilerine rağmen Ulloa, Mayıs 2019'da Bukele hükûmetinin Tayvan ile diplomatik ilişkileri yeniden kurmayacağını belirtti. Aralık 2019'da Bukele, Çin'de Şi Cinping ile görüştü ve Çin ile bilinmeyen bir miktar karşılığında "devasa" bir altyapı anlaşması imzaladı. El Salvador ve Çin, El Salvador Ulusal Kütüphanesi (Kasım 2023'te tamamlandı) ve El Salvador Ulusal Stadyumu (Kasım 2023'te inşaatına başlandı) gibi El Salvador'daki altyapı projelerinde işbirliği yaptı.

Kasım 2022'de Bukele, El Salvador ve Çin'in iki ülke arasında bir serbest ticaret anlaşması için müzakerelere başladığını duyurdu. Çin, El Salvador'a gübre ve buğday unu bağışladı ve Salvadorlu bir hükûmet yetkilisine göre Çin, El Salvador'un dış tahvil borcunu satın almayı da teklif etti. Bukele, El Salvador'un Çin'in ekonomik gücünün sağladığı "potansiyelden izole edilmiş" olması nedeniyle Çin ile serbest ticaret anlaşmasının "çok önemli" olduğunu belirtti.

Hükûmetteki yolsuzluk suçlamaları

Kasım 2020'de, Bukele'nin hükûmetine ait yirmi kurum, COVID-19 pandemisiyle ilgili yolsuzluk şüphesiyle başsavcılık tarafından soruşturma altına alındı. Ancak bu soruşturmalar 1 Mayıs 2021 tarihinde başsavcının Yasama Meclisi tarafından görevden alınmasıyla durduruldu.

Amerika Birleşik Devletleri, Bukele'nin birçok hükûmet yetkilisine, onları yolsuzlukla suçlayarak yaptırım uyguladı. Bu yetkililer arasında Javier Argueta (başkanlık danışmanı), Osiris Luna Meza (ceza merkezleri genel müdürü), Carlos Marroquín Chica (Sosyal Doku Yeniden Yapılanma Birimi başkanı), Martha Carolina Recinos (kabine başkanı), Rogelio Rivas (eski Adalet Bakanı), Ernesto Sanabria (basın sözcüsü) ve Alejandro Zelaya (eski maliye bakanı) yer almaktaydı. Amerika Birleşik Devletleri ayrıca Bukele'nin Yasama Meclisindeki Guillermo Gallegos ve Christian Guevara gibi bazı müttefiklerinin yozlaşmış olduğunu düşünüyordu. Bu kişilerden bazıları, ABD hükûmetinin "yozlaşmış ve antidemokratik" olarak değerlendirdiği Orta Amerikalı politikacıların ve yargıçların yer aldığı ABD Dışişleri Bakanlığı'nın "Engel Listesi"nde yer almaktaydı. Bukele yaptırımları ve etiketleri "saçma" olarak nitelendirdi. Mayıs 2021'de Amerika Birleşik Devletleri, Bukele hükûmetinde algılanan yolsuzlukla mücadele etmek amacıyla finansmanı devlet kurumlarından alıp sivil toplum gruplarına yönlendirdi.

11 Kasım 2021 tarihinde Bukele, El Salvador'un siyasî işlerine "dış müdahaleyi yasaklamak" amacıyla Yasama Meclisine "Yabancı Ajanlar Yasası" adlı bir yasa tasarısı sundu. İçişleri Bakanı Juan Carlos Bidegain, yasanın "ülkenin güvenliğini, ulusal egemenliğini, sosyal ve siyasî istikrarını garanti altına almayı" amaçladığını belirtti. Bukele, yasanın Amerika Birleşik Devletleri'nin Yabancı Ajanlar Kayıt Yasası'na (FARA) örnek alındığını belirtti, ancak eleştirmenler bunu, kuruluşları kapatarak ve gazetecileri tutuklayarak basın sansürü uygulayan çeşitli Nikaragua yasalarıyla karşılaştırdı. 16 Aralık 2021 tarihinde İnsan Hakları İzleme Örgütü; gazetecilere, avukatlara ve aktivistlere ait 91 Twitter hesabının Bukele ve çeşitli devlet kurumları tarafından engellendiğini bildirdi.

Yolsuzlukla mücadele kampanyaları

Eylül 2019'da Bukele, uyuşturucu kaçakçılığı, yolsuzluk ve beyaz yakalı suçlarla mücadele etmek için bir yolsuzlukla mücadele komisyonu olan El Salvador'da Yolsuzlukla Mücadele Uluslararası Komisyonu'nu (CICIES) kurdu. CICIES, El Salvador hükûmeti ve Amerikan Devletleri Örgütü (OAS) tarafından ortaklaşa işletiliyordu ve bir yolsuzlukla mücadele birimi oluşturmak için Ulusal Sivil Polis ile işbirliği yapıyordu. Bukele, OAS'nin Ernesto Muyshondt'u yolsuzlukla mücadele danışmanı olarak atamasının ardından Haziran 2021'de CICIES'i feshetti; Ernesto Muyshondt, El Salvador hükûmeti tarafından seçimde sahtekarlık yapmak ve 2014 başkanlık seçimlerinde ARENA'ya oy vermek için çete üyeleriyle yasa dışı pazarlık yapmakla suçlanmıştı. Daha sonra tutuklandı ve sağlığıyla ilgili devam eden endişelere rağmen Nisan 2024'te yargılanacak.

1 Haziran 2023'te, görevdeki dördüncü yılını kutlayan bir konuşmada Bukele, hükûmetinin "yolsuzluğa karşı savaş" ("İspanyolca: guerra contra la corrupción") başlatacağını duyurdu. Bukele ayrıca Terörle Mücadele Merkezi'ne beyaz yakalı suçlardan hüküm giymiş kişilerin tutulacağı bir hapishane inşa edeceğini duyurdu. Polisin ve ordunun, çete baskısında çete üyelerini yakaladıklarına benzer şekilde beyaz yakalı suçluları da yakalayacağını belirtti. Bukele açıklaması sırasında, Başsavcı Rodolfo Delgado'nun, yolsuzlukla mücadele kampanyası kapsamında El Salvador eski Devlet Başkanı Alfredo Cristiani'ye ait 68 milyon $ değerindeki mal varlığına baskın yapma ve el koyma sürecinde olduğunu belirtti. Bukele'nin yolsuzluğa karşı savaşı sırasında suçlanan diğer kişiler arasında milletvekilleri Erick García, Lorena Peña, Alberto Romero, ve ulusal güvenlik danışmanı Alejandro Muyshondt yer alıyordu.

Yolsuzluğa karşı savaşın duyurulmasından önceki son yıl olan 2022'de, Uluslararası Şeffaflık Örgütü'nün Yolsuzluk Algısı Endeksi El Salvador'a 100 üzerinden 33 puan vermiş ve El Salvador 180 ülke arasında 116. sırada yer almıştı. CID-Gallup'un Şubat 2023'te yaptığı bir kamuoyu araştırmasına göre El Salvadorluların yalnızca yüzde 4'ü yolsuzluğun ülkenin karşı karşıya olduğu en acil sorun olduğunu düşünüyordu.

Belediye ve yasamada küçültme

Bukele, toplam belediye sayısının 262'den 44'e düşürülmesini öneren bir yasa tasarısını elinde tutuyor

Aralık 2022'de Bukele, ülkedeki 262 belediyenin yalnızca 50 belediyeye düşürülmesi gerektiğine inandığını tweetledi. Yaklaşık 8.100 milkare (2,1×10¹⁰ m²) büyüklüğündeki ülkenin 262 belediyeye bölünmesinin "saçma" olduğunu belirtti. Bazı avukatlar ve politikacılar, Bukele'nin önerdiği azaltmayı, iktidarı pekiştirme girişimi ve stratejik taksimat olarak eleştirdiler. Bu arada Bukele'nin müttefikleri öneriyi desteklerken, bazıları Yasama Meclisindeki sandalye sayısının azaltılmasını da önerdi.

Bukele, 1 Haziran 2023'te görevdeki dördüncü yılını kutlayan bir konuşmada, Yasama Meclisi milletvekillerine iki öneri sunacağını duyurdu. Önerilerden biri Yasama Meclisindeki sandalye sayısını 84'ten 60'a düşürmeyi hedeflerken diğeri belediye sayısını 262'den 44'e düşürmeyi hedefliyordu. Bukele, Salvador İç Savaşı'nı sona erdiren Chapultepec Barış Antlaşmaları 1992'de imzalanmasından önce yasama meclisinin 60 sandalyeye sahip olduğunu belirterek yasa indirimini haklı çıkardı. Barış antlaşmalarının başardığı tek şeyin yasama meclisine 24 sandalye eklemek olduğunu iddia ederek devam etti. Belediye azaltma önerisi için Bukele, 262 belediyenin kültürel kimliklerini koruyacağını ve ilçe sınıflandırmasının verileceğini de sözlerine ekledi. Yasama Meclisi, mevzuat indirimi önerisini 7 Haziran 2023'te, belediye azaltma önerisini 13 Haziran 2023'te onayladı. Her iki kararın da 1 Mayıs 2024'te yürürlüğe girmesi planlanıyordu.

2024 yeniden seçilme kampanyası

3 Eylül 2021 tarihinde Yüksek Adalet Divanı, devlet başkanının arka arkaya iki dönem görev yapma hakkına sahip olduğuna karar verdi. Karar, devlet başkanlarının yeniden seçilmeye hak kazanana kadar on yıl beklemesi gerektiğini öngören 2014 tarihli önceki kararı bozdu. Anayasa hukukçuları, art arda yeniden seçim yapılmasının El Salvador anayasasını ihlâl ettiğini belirterek kararı eleştirdi. 2021 yılındaki karar, Bukele'nin 2024 başkanlık seçimlerinde yeniden seçilmek için aday olmasına izin verdi. Hem ARENA hem de FMLN mahkemenin kararını protesto etti. ARENA'dan bir temsilci, kararı "diktatörlüğün habercisi" olarak nitelendirirken, FMLN'den bir temsilci ise Bukele'yi kastederek devletin yalnızca bir kişiye hizmet verdiğini iddia etti. Karar Amerika Birleşik Devletleri hükûmeti tarafından da kınandı. ABD'nin El Salvador maslahatgüzarı Jean Elizabeth Manes, kararın "El Salvador anayasasına açıkça aykırı" olduğunu belirtti. Manes'e göre karar, yasama meclisinin Mayıs 2021'de Yüksek Mahkeme yargıçlarını değiştirmesinin doğrudan bir sonucuydu.

Harici video

Bukele'nin bağımsızlığının 201. yılını kutlayan ve 2024'te yeniden seçilmek için yarışacağını duyurduğu konuşması (34:00)

15 Eylül 2022 tarihinde Bukele, El Salvador'un bağımsızlığının 201. yıldönümünü kutlayan bir konuşma sırasında 2024'te yeniden seçilmeye aday olacağını resmen duyurdu. Bukele duyurusunu, "gelişmiş ülkelerin yeniden seçime girdiğini ve ülkemizin demokratik kurumunun yeni yapılanması sayesinde artık El Salvador'un da yeniden seçime gireceğini" iddia ederek gerekçelendirdi. Anayasa avukatları, devlet başkanının yeniden seçilmesinin El Salvador anayasasının "en az" dört maddesini ihlâl ettiğini belirterek Bukele'nin duyurusunu eleştirdiler.

Bukele 2024 devlet başkanı adaylığını TSE'ye tescil ettiriyor

26 Haziran 2023'tarihinde Bukele, Nuevas Ideas'a resmen başkanlık ön adayı olarak kaydolurken; Ulloa, Bukele'nin başkan yardımcısı adayı olarak kaydoldu. 9 Temmuz 2023 tarihinde Nuevas Ideas, Bukele ve Ulloa'yı başkan ve başkan yardımcısı olarak resmen aday gösterdi. 26 Ekim 2023'te Nuevas Ideas, Bukele ve Ulloa'nın adaylıklarını TSE'ye kaydetme sürecini resmi olarak başlattı; bu, bunun için mümkün olan son gündü. Muhalefetin Bukele'nin adaylığının reddedilmesi yönünde TSE'ye yaptığı çeşitli taleplere rağmen TSE, 3 Kasım 2023'te adaylıklarını resmen tescil ettirdi.

30 Kasım 2023 tarihinde Yasama Meclisi, hem Bukele hem de Ulloa'ya yeniden seçim kampanyalarına odaklanmaları için izin verdi. Bukele'nin başkanlık yetkilerini askıya alan izin, ertesi gün yürürlüğe girdi. Yasama Meclisi, Bukele'nin başkanlık sekreteri Claudia Rodríguez de Guevara'yı devlet başkanı vekili olarak atadı ve Rodríguez, El Salvador tarihinde başkanlık yetkilerine sahip olan ilk kadın oldu. Rodríguez'in atanması bazı avukatlar ve muhalif politikacılar tarafından anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle eleştirildi.

2024 seçimlerinde Bukele ile beraber altı devlet başkanı adayı vardı. Bukele'nin başlıca rakipleri, ARENA'dan bir iş insanı olan Joel Sánchez ve FMLN'den eski bir yasa koyucu olan Manuel Flores'ti. Bukele, seçim öncesi yapılan anketlerde Sánchez ve Flores'i büyük farklarla geride bıraktı. Kampanyası boyunca Bukele, ikinci döneminde çete baskısını sürdüreceği, altyapı projelerine yatırım yapacağı ve ekonomik büyümeyi teşvik edeceği sözünü verdi. 4 Şubat 2024 tarihine yüzde 84,65 oyla Bukele yeniden seçildi. Nihai sonuçlar, elektronik oylama sistemlerindeki teknik sorunlar nedeniyle 17 Şubat 2024'te açıklandı. Aynı seçim sırasında Nuevas Ideas, Yasama Meclisindeki üstün çoğunluğunu korudu ve müttefikleriyle birlikte ülkenin 44 belediyesinden 43'ünü kazandı. Çok sayıda haber medyası, seçim sonuçlarını Bukele ve Nuevas Ideas için "ezici zafer" olarak nitelendirdi. 29 Şubat 2024 tarihinde TSE, Bukele ve Ulloa'ya sırasıyla başkanlık ve başkan yardımcılığı yetkilerini verdi. Bukele'nin ikinci dönemi 1 Haziran'da başladı.

Haziran 2024'te Bukele, Time dergisine başkanlığın üçüncü dönemi için aday olmayacağını söyledi.

Kişisel yaşamı

Ailesi

Bukele, eşi Gabriela Rodríguez ve kızları Layla ile

6 Aralık 2014 tarihinde Bukele, bir psikolog ve bale dansçısı olan Gabriela Rodríguez ile evlendi. Çiftin iki çocuğu oldu. İlk çocukları Layla 15 Ağustos 2019 tarihinde, ikinci çocukları Amineah 8 Kasım 2023 tarihinde doğdu.

Mal varlığı

El Salvador hükûmetinin şeffaflık web sitesine göre, Temmuz 2019 itibarıyla Bukele'nin başkanlık için aldığı yıllık maaşı 5.181 $'dır. Aynı internet sitesine göre Bukele'nin Temmuz 2019 itibarıyla net mal varlığı 2.548.967 $'dır. Bukele, siyasete girmeden önce servetinin çoğunu ticarî girişimlerinden elde etmiştir.

Dini

Bukele'nin dinî inançları, 2019 başkanlık kampanyası sırasında tartışma konusuydu. Çelişkili söylentiler Bukele'nin ya Hristiyan, ya Müslüman ya da ateist olduğunu iddia ediyordu. Tartışma, 2011 yılında Bukele'yi babası ve kardeşleriyle birlikte camide namaz kılarken gösteren görüntülerin sosyal medyada yayılmasıyla başladı. Bukele, tartışmayı, siyasî sağın, çoğunluğu Katolik olan ülkede İslamofobiyi istismar etme girişimi olarak değerlendirdi.

Bukele herhangi bir dine mensup olmadığını, ancak Tanrı'ya ve İsa'ya inandığını belirtti. 2015 yılında verdiği bir röportajda Bukele, "Dinlerin ayinlerine pek inanan biri değilim. Ancak Tanrı'ya, İsa Mesih'e inanıyorum. Onun sözüne inanıyorum, İncil'de vahyedilen sözüne inanıyorum. Ve biliyorum ki, Tanrı kimseyi kökeninden dolayı reddetmez" dedi. 2015'ten önce bazı El Salvadorlular Bukele'nin Müslüman olduğuna inanıyordu. Bukele bazı konuşmalarında İncil ayetlerine, Tanrı'ya ve 1980 yılında suikasta uğrayan San Salvador başpiskoposu Aziz Óscar Romero'ya atıfta bulundu. Bukele kendisini aynı zamanda "Tanrı'nın enstrümanı" olarak adlandırdı. Nisan 2015'te Bukele, Papa Fransis ile görüştükten sonra, kendisine 1977 yılında suikasta uğrayan Cizvit rahibi Rutilio Grande'nin kısa süre sonra aziz ilan edileceğini söylediğine dair güvence verdi.

Başarıları

Aralık 2019'da Pekin Uluslararası Çalışmalar Üniversitesi, Bukele'ye fahri doktora unvanı verdi. 2021 yılında Time dergisi, Bukele'yi dünyanın en etkili 100 kişisinden biri olarak seçti.

Siyasî görüşleri

Nuevo Cuscatlán'ın belediye başkanı olarak görev yaparken Bukele, El Salvador için "radikal değişiklikler" istediği için kendisini "radikal solun" bir parçası olarak tanımladı. Bukele ayrıca ailesinin El Salvador siyasî soluyla her zaman önemli bağlantıları olduğunu belirtti. Sosyal adalete ve devletin El Salvadorlulara "sağlık, eğitim ve üretken altyapı" fırsatını garanti etmekle yükümlü olduğuna inanıyordu. FMLN'nin bazı üyeleri, Bukele'nin bir iş insanı olmasını eleştirdi ve bunun, kapitalizmi ortadan kaldırmaya yönelik "proletaryanın tarihsel hedefi" ile çeliştiğine inandı.

Bukele, devlet başkanı olduğundan bu yana herhangi bir siyasî ideolojiye bağlı olmadığını belirtti. El Salvador'daki hem siyasî solu hem de sağı, iç savaştan sonra ülkeyi böldüğü için eleştirdi. Bukele kişisel olarak herhangi bir ideolojiye bağlı olmadığını iddia etse de bazı gazeteciler ve siyasî analistler onu popülist, sağcı popülist, ve muhafazakâr olarak tanımladılar. Bukele, yutdışında hem Latin Amerika hem de ABD'deki muhafazakârlardan destek aldı. Bukele'nin siyasî görüşleri ve hükûmet politikaları bazen bazı gazeteciler tarafından "Bukelizm" veya "Bukele yöntemi" olarak anıldı.

Eylül 2019'da Bukele, ABD başkanı Donald Trump (Bukele ve onun yönetim tarzının karşılaştırıldığı kişi) ile

Bazı Batılı gazeteciler Bukele'yi Trump'a benzeterek, Bukele'nin yönetim tarzının, hükûmet politikalarının, söylemlerinin ve basına yönelik eleştirilerinin Trump'ınkine benzediğini öne sürdüler. 2019 yılında Foreign Policy editörü Melissa Vida, Bukele'den "El Salvador'un Trump'ı" olarak bahsederken; Jacobin dergisinden Hilary Goodfriend, Bukele için "Orta Amerika'nın Donald Trump'ı" sözlerini kullandı. 2024 yılında The Economist, Bukele'yi siyasî olarak "aşırı sağ" olarak tanımladı ve onu Brezilya eski devlet başkanı Jair Bolsonaro, Şili eski başkan adayı José Antonio Kast ve Arjantin devlet başkanı Javier Milei ile karşılaştırdı.

Bukele daima George Soros'u eleştiriyordu. Mayıs 2023'te Bukele, "Latin Amerika'nın tüm ülkelerinde Soros tarafından maaş alan yayın organları ve 'gazeteciler'" olduğunu söyledi. Şubat 2024'te Bukele, Amerikan Muhafazakâr Siyasi Eylem Konferansı'na (CPAC) konuşmacılardan biri olarak katıldı. Konuşması sırasında Bukele, Soros'u eleştirdi ve onu El Salvador'da "kamu siyasetini ve yasaları dikte etmeye" teşebbüs etmekle suçladı. Bukele ayrıca küreselciliğe karşı olduğunu ifade ederek El Salvador'da "küreselciliğin zaten ölü" olduğunu ekledi.

Sosyal konular

2023 yılında Medrano, Bukele'nin sosyal meselelere ilişkin pozisyonlarını "esnek" ve "akışkan bir ideoloji" olarak tanımladı. Medrano, Bukele'nin mümkün olduğu kadar çok sayıda seçmeni yatıştırmak üzere eşcinsel evlilik ve kürtaj gibi belirli konularda kamuoyunu ölçmek için tutumunu değiştirdiğini ileri sürdü.

2014 yılında Bukele, LGBT topluluğunun müttefiki olduğunu, sivil haklar davasını desteklediğini ve LGBT bireylere yönelik ayrımcılığa karşı çıktığını belirtti. Ağustos 2021'de Bukele, El Salvador'da eşcinsel evliliğin yasallaştırılması için anayasal bir reform önerdi. Teklif; evliliği "bir erkek ve bir kadın" arasında tanımlayan anayasa metnini, evliliği "eşler" arasında tanımlayan bir metinle değiştirecekti. Teklif aynı zamanda cinsel yönelime dayalı ayrımcılığı da yasaklayacaktı. Bukele'nin teklifinin yürürlüğe girebileceği en erken yıl 2027 olacaktı, çünkü bunun Yasama Meclisinin art arda iki oturumunda onaylanması gerekecekti. Sonraki ay Bukele, önerilen anayasa reformunun eşcinsel evliliği yasallaştırmayacağını doğruladı ve Facebook hesabından orijinal metnin bozulmadan kalacağını belirtti. Mart 2024'te Bukele, hükûmetinin "okullarda ve kolejlerde cinsiyet ideolojilerinin tüm izlerini" ortadan kaldıracağını belirtti.

El Salvador dünyanın en katı kürtaj yasalarından birine sahipti ve kürtajı her koşulda istisnasız yasaklıyordu. 2013 yılında "Beatriz" adında Salvadorlu bir kadının, doktorların doğum sırasında öleceğini iddia etmesine rağmen kürtaj talebi reddedilince Bukele, kürtajı reddeden kişileri "fanatikler" olarak etiketledi. Ekim 2018'de Bukele, kürtajı yalnızca annenin hayatının risk altında olduğu durumlarda desteklediğini belirtmişti. Ayrıca talep üzerine kürtaja karşı olduğunu da ifade etmişti. Başkan olduktan kısa bir süre sonra Bukele, her durumda kürtaja tamamen karşı çıktı. Porto Rikolu rapçi René Pérez ile yaptığı röportajda Bukele, ona "bir gün [kürtajın] büyük bir soykırım olduğunu anlayacağız" dedi. Bukele'nin Ağustos 2021'deki anayasa reform teklifinde ise annenin hayatının risk altında olduğu durumlarda kürtajın yasallaştırılması da düşünülüyordu. Bukele, teklifin hem anneye hem de doğmamış çocuğa yaşam hakkı tanıyacağını belirtti. Eylül 2021'de Bukele, kürtajın suç olmaktan çıkarılmayacağını savunarak fikrini değiştirdi ve doğmamış çocuğun "(hamilelik anından itibaren) YAŞAM HAKKI" olduğunu kabul etti. Ötanaziyi yasallaştırmayı da reddetti.

Orta Amerika birlikçiliği

Nayib Bukele @nayibbukele

İspanyolca: Aunque por ahora suena a utopía, el sentido común debería apuntar a la unificación de Centroamérica en un solo país.

---

Şimdilik bir ütopya gibi görünse de sağduyunun Orta Amerika'nın tek bir ülkede birleşmesine işaret etmesi gerekiyor.

27 Ocak 2017

Bukele, Orta Amerika ülkeleri Kosta Rika, El Salvador, Guatemala, Honduras ve Nikaragua'yı Orta Amerika Federal Cumhuriyeti'ni yeniden kurmaya çağıran bir ideoloji olan Orta Amerika'nın yeniden birleşmesinin savunucusudur. Bukele bazı konuşmalarında Orta Amerika'nın "tek millet" olması gerektiğine dikkat çekti. Ocak 2024'te Bukele, Twitter'da Orta Amerika'nın tek ülke altında birleşmesi gerektiğine inandığını yeniden doğruladı. Her Orta Amerika ülkesinin ayrı ayrı küçük olduğunu ve doğal kaynaklardan yoksun olduğunu, ancak birleşik bir Orta Amerika nüfusu ve biyolojik çeşitliliğinin bölgenin güçlenmesine yardımcı olacağını savundu. Tweet'inde ayrıca bölgeyi birleştirmek için Orta Amerika'nın "halklarının iradesine" ihtiyacı olduğunu da kabul etti.

Bukele, 5 Haziran 2019 ve 22 Aralık 2019 tarihleri arasında bir Orta Amerika ekonomik ve politik örgütü olan Orta Amerika Ortak Pazarı'nın (SICA) geçici başkanı olarak görev yaptı. El Salvador'un SICA delegelerinden biri olarak görev yapan Ulloa, Bukele'nin Orta Amerika'yı yeniden birleştirme fikrini destekledi. Şubat 2020'de Bukele, El Salvador ve Guatemala arasındaki sınır geçişlerindeki kısıtlamaları kaldırmak ve iki ülke arasındaki uçuşları turizmi teşvik etmek amacıyla "iç hat" uçuşları olarak belirlemek için Guatemala hükûmetiyle bir anlaşma imzaladı. Anlaşma ayrıca Bukele hükûmetine, El Salvador'a Atlas Okyanusu'na erişim sağlayacak olan Guatemala topraklarında Karayip Denizi'nde bir liman inşa etme yetkisi verdi. Bukele anlaşmayı "Orta Amerika'nın entegrasyonuna yönelik son 180 yılda atılmış en büyük adım" olarak nitelendirdi.

Dış İlişkiler Konseyi düşünce kuruluşunun bir üyesi olan Will Freeman'a göre Bukele, kendisini 1820'ler ve 1830'larda Orta Amerika Federal Cumhuriyeti'nin başkanı olarak görev yapan Honduraslı siyasetçi "Francisco Morazán'ın ikinci gelişi" olarak tanımlamaktaydı. El Faro gazetecisi Gabriel Labrador, Bukele'yi "[Orta Amerika] halkının birliğini" oluşturmak isteyen 18. yüzyıldan kalma bir subay ve Venezuela bağımsızlık lideri Simón Bolívar'a benzetti.

Göç

Bukele'nin göreve başlamasından kısa bir süre sonra VICE News'tan Krishna Andavolu ile yaptığı bir röportajda, "Başkan Trump'ın göçle ilgili kaygılarını paylaşıyorum, ancak farklı nedenlerle. [...] [Trump] insanlarımızın gitmesini istemiyor; ben de insanlarımızın gitmesini istemiyorum." dedi. 2021 yılında Fox News'tan Tucker Carlson'a Tucker Carlson Tonight programında verdiği röportajda Bukele, Orta Amerika'dan Amerika Birleşik Devletleri'ne yapılan kitlesel göçün bölgedeki "ekonomik fırsat eksikliği" ve "güvenlik eksikliği" nedeniyle olduğunu belirtti. O dönemde Amerika Birleşik Devletleri'ne yapılan göçü "ahlak dışı" olarak nitelendirdi. Göçün Amerika Birleşik Devletleri'ni zorladığını ve El Salvador'daki yaşam koşullarını iyileştirme çabalarını engellediğini savundu.

Kamu imajı

Basınla olan ilişkisi

Bukele ve çeşitli hükûmet yetkilileri konuşmalarında ve Twitter gibi sosyal medya platformlarında gazetecilere ve haber medya kuruluşlarına saldırdı. Bukele, hükûmetini eleştirenleri "sahte haber" yaydıkları gerekçesiyle reddett. Onları "paralı asker" olmakla suçladı. Gazeteciler ayrıca Bukele'nin destekçileri tarafından internette taciz edildi ve tehdit edildi. Kasım 2022 itibarıyla El Salvador Gazeteciler Derneği'ne (APES) göre, Bukele'nin göreve gelmesinden bu yana en az bir düzine gazeteci, güvenlikleriyle ilgili endişeleri nedeniyle El Salvador'dan kaçmıştı.

Bukele gazeteciler, siyasetçiler ve siyasi analistler tarafından bir otokrat, otoriteryen, güçlü lider, caudillo, ve "Y kuşağı diktatörü" olarak tanımlanıyordu. Bu tanımlamalara ithafen Bukele, ironi yapmak amacıyla Twitter profilinde kendisinden "El Salvador'un Diktatörü", "dünyanın en havalı diktatörü", "El Salvador İmparatoru", "El Salvador'un CEO'su" ve "Filozof Kral" olarak söz etti. Citizen Action adlı sivil toplum kuruluşunun avukatı Eduardo Escobar, Bukele'nin Twitter profilini bu şekilde kullanmasının "kamunun veya muhalefetin duygularıyla alay etme" stratejisinin bir parçası olduğunu belirtti.

Kasım 2021'de Bukele, El Salvador'un siyasi meselelerine "dış müdahaleyi yasaklamak" amacıyla Yasama Meclisine "Yabancı Ajanlar Yasası" adlı bir yasa tasarısı sundu. Yasanın Amerika Birleşik Devletleri'nin Yabancı Ajanlar Kayıt Yasasına göre modellendiğini belirtti, ancak eleştirmenler bu yasayı, basını sansürleyerek örgütleri kapatan ve gazetecileri tutuklayan Nikaragua yasalarına benzetti. Nisan 2022'de Yasama Meclisi, mahkemelere gazetecileri çetelerden mesajları yeniden üretmek veya iletmekten dolayı 10-15 yıl hapis cezasına çarptırma yetkisi veren bir yasa çıkardı. Bu yasa, ülkenin çetelere karşı başlattığı operasyonların başlangıcında kabul edildi. APES, yasayı "medyaya yönelik açık bir sansür girişimi" olarak nitelendirdi.

El Faro dijital gazetesinin, Bukele hükûmetinin 2020 yılında ülkedeki cinayet oranını azaltmak için çetelerle pazarlık yaptığını iddia etmesinin ardından Bukele, birkaç hafta sonra para aklama şüphesiyle El Faro hakkında soruşturma başlattı. Başsavcılığın böyle bir soruşturma başlatmamasına rağmen gazete, İnsan Hakları İzleme Örgütü'nden José Miguel Vivanco'nun "seçici ve istismarcı" olarak tanımladığı vergi denetimlerine tabi tutuldu. Bu denetimler, ifade özgürlüğüne yönelik risk endişelerini öne süren Yüksek Mahkeme kararının ardından Mart 2021'de askıya alındı. 2022 yılında Uluslararası Af Örgütü, çoğu El Faro için çalışan en az 22 El Salvadorlu gazetecinin telefonlarının İsrailli Pegasus casus yazılımını kullanarak El Salvador hükûmeti tarafından dinlendiğini ortaya çıkardı. Nisan 2023'te El Faro, Bukele hükûmetinin "uydurma suçlamalarından" kaçınmaya çalıştığını belirterek genel merkezini Kosta Rika'nın San José şehrine taşıdı.

Uluslararası etkinliklere ev sahipliği

Ekim 2023'te, Miss Universe 2022 R'Bonney Gabriel ile Bukele

Bukele'nin başkanlığı sırasında El Salvador, çok sayıda uluslararası spor etkinliğine ve Miss Universe güzellik yarışmalarının birine ev sahipliği yaptı. Bazı uzmanlar, El Salvador'un bu tür etkinliklere ev sahipliği yapmasını sporla aklanma girişimi olarak nitelendirdi.

Bukele, El Salvador'un turizm pazarının bir parçası olarak sörfü teşvik etti. El Salvador'un La Libertad ilindeki Büyük Okyanus kıyısının bir bölümünü "Sörf Şehri" olarak belirledi. 2021 ve 2023 ISA Dünya Sörf Oyunları burada düzenlendi. El Salvador ayrıca 2023 Orta Amerika ve Karayip Oyunları'na da ev sahipliği yaptı. Turnuvanın açılış töreninde Bukele, kendisini eleştirenlere açıkça karşı çıkarak "diktatör olmadığını" belirtti ve onlara, Salvadorlulara "sözde diktatörlük" hakkında ne düşündüklerini sormalarını söyledi.

Ocak 2023'te Bukele, El Salvador'un Miss Universe 2023'e ev sahipliği yapacağını duyurdu. El Salvador, Miss Universe'e en son 1975 yılında ev sahipliği yapmıştı. Yarışmada Bukele, Miss Universe'ün El Salvador'a "neler yapabileceğimizi dünyaya gösterme" fırsatı verdiğini belirtti. Miss Universe 2023'ün düzenlendiği gün, 300 üyeden oluşan Olağanüstü Hal Kurbanları Hareketi bir protesto düzenledi. Protestocular, ülkenin çetelere yönelik baskısında tutuklanan masum insanların serbest bırakılmasını talep etti ve "Miss Universe'ün Salvadorluların acı çektiğini görmesini" istediler. Bazı protestocular "Bayan Siyasî Mahkumlar", "Bayan Zulüm" ve "Bayan Kitlesel Duruşmalar" yazan kuşaklar taktılar.

İş onayı ve popülerliği

2023 yılında Yasama Meclisi toplantı odasında Bukele'nin destekçilerinden oluşan bir kalabalık

Her ne kadar 2020'de COVID-19 pandemisi, 2023'te yeniden seçim kampanyası ve çete baskısıyla ilgili olarak Bukele'ye karşı protestolar çıkmış olsa da, başkanlığı boyunca yüksek iş onayı oranlarını korudu. Bukele'nin onay oranları hiçbir zaman yüzde 75'in altına düşmedi ve ortalama 90'lar aralığında kaldı. Bukele El Salvador tarihinin en popüler başkanlarından biri oldu. Los Angeles Times'tan Kate Linthicum, Bukele'yi "dünyanın en popüler liderlerinden biri" olarak tanımladı. Eurasia Group siyasî danışmanlık firmasının direktörü Risa Grais-Targow, Bukele'nin onay notunu "göklerde" ve "gerçekten benzeri görülmemiş" olarak nitelendirdi.

Yurt içinde popüler olmasının yanı sıra Bukele, Amerika Birleşik Devletleri'nde ve Latin Amerika'da yaşayan El Salvadorlular arasında da oldukça popüler oldu. Bazı Latin Amerika devlet liderleri ve diğer siyasetçiler onun hükûmet politikalarını taklit etmeye çalıştılar. Kolombiya ve Ekvador gibi bazı ülkelerde yapılan kamuoyu yoklamaları, Bukele'nin bu ülkelerin sakinleri arasında yerel siyasetçilerden daha popüler olduğunu ortaya çıkardı. Siyaset bilimci ve Harvard Üniversitesi Latin Amerika araştırmaları merkezinin yöneticisi Steven Levitsky, "herkesin Bukele olmak istediğini" belirterek, Bukele'nin Latin Amerika'daki popülaritesini Venezuela eski devlet başkanı Hugo Chávez'inkiyle karşılaştırdı. Bazı siyasi analistler bu popülerliği kişi kültü olarak tanımladı.

Seçim geçmişi

Aşağıdaki tablo Bukele'nin seçim geçmişini göstermektedir.

Yıl	Görev	Tür	Parti		Ana rakip	Parti		Bukele'nin oyları				Sonuç	Durum		Kaynak
								Toplam	%	P.	±%
2012	Nuevo Cuscatlán Belediye Başkanı	Genel		FMLN-CD	Tomás Rodríguez		ARENA	2.862	51,67	1.	-	Kazandı		Kazandı
2015	San Salvador Belediye Başkanı	Genel		FMLN-PSP	Edwin Zamora		ARENA-PCN	89.164	50,38	1.	-	Kazandı		Kazandı
2019	El Salvador Devlet Başkanı	Genel		GANA	Carlos Calleja		ARENA-PCN-PDC-DS	1.434.856	53,10	1.	-	Kazandı		Kazandı
2024	El Salvador Devlet Başkanı	Genel		NI	Manuel Flores		FMLN	2.701.725	84,65	1.	+31,55	Kazandı		Devam

Ayrıca bakınız

• Günümüzdeki devlet ve hükûmet başkanları listesi

Dış bağlantılar

• NayibBukele.com arşivlenmiş biyografi (İspanyolca)
• Resmî devlet başkanlığı sitesindeki biyografi (İspanyolca)
• Twitter'da Nayib Bukele