Necip Celal Andel
Necip Celal Andel, (d. 1908 - ö. 29 Kasım 1957), Türk kemancı ve bestecidir.
| Necip Celal Andel | |
|---|---|
| Doğum | 1908 |
| Ölüm | 29 Kasım 1957 |
| Başladığı yer | Türkiye |
| Tarzlar | Tango, Klasik batı müziği |
| Meslekler | Müzisyen, Besteci |
| Önemli çalgılar | |
Keman, piyano, mandolin, akerdeon, banjo | |
İlk Türk tango müziği bestecilerindendir. 1928'de bestelediği Mazi adlı tango, Türkiye'de çok sesli müziğin halk tarafından benimsenmiş ilk örneği olan Türk tango müziğinin başlangıcı kabul edilir.[1] Mazi ve "Sevdim bir genç kadını" sözleriyle başlayan Özleyiş adlı tango parçaları en tanınmış eserleridir.
Yaşamı
değiştir1908 yılında İstanbul'da dünyaya geldi. Babası Nazır Mehmet Celalettin Bey, annesi Emine Hanım'dır. Babası Mehmet Celaleddin Bey, son Osmanlı hükûmetlerinden, 1920 Salih Paşa kabinesinde kısa bir süre için Adliye Nazırlığı yapmış, Vekiller Heyeti'nin istifasıyla bu görevinden ayrılarak yaşamının sonuna kadar Darülfünun'daki hukuk müderrisliğini sürdürmüştür;[2] Deniz Ticaret Hukuku'na ilişkin çalışmaları ile tanınır. Necip Celal Antel, beş çocuklu ailenin en küçük oğlu idi. Ağabeylerinden Sadrettin Celal Antel, önemli bir eğitim bilimci;[3] İhsan Celal Antel Bursa'da kurduğu konserve fabrikası ile Türkiye'de konservecilik alanına hizmet etmiş bir iş insanı, Yusuf Kenan Bey avukat, kızkardeşi Belkıs Celal Özdoğan, Türkiye'nin ilk kadın fizik profesörlerindendir.[4]
Müziğe babasının etkisiyle beş yaşında kanun çalarak başladı.[5] Kanun çalmayı amatör, iyi bir kanuncu olan babasından öğrendi. Evde yardımcı olarak çalışan kadınlardan genç bir kız ona bir mehter marşı olan "Ordumuz Etti Yemin'in melodisini piyanoda tek parmakla çalmasını öğretmişti;[6] babası piyano dersi aldırmaya başladı ancak vazgeçti; Heybeliada'da bir arkadaşının evinde bulduğu ud ve muhtemelen ağabeyi İhsan Celâl Bey'in bir asker arkadaşında gördüğü mandolin gibi aletlerle tanıştı.[2] 16 yaşına kadar yedi farklı müzik aletini çalar hale geldi. 16'sında kemana heves etti. Bu enstrümanda ilerlemesi Almanya'ya gittikten sonra oldu.[2]
Bir hastalık sonucunda genç yaşta gözleri ileri derecede bozulan Andel, 1924 sonlarında Almanya'da kaldı. Oraya ne için gittiği kesin bilinmemekle birlikte kimi gözlerinin tedavisi için gittiğini belirten kaynaklar vardır. Ağabeyinin eğitim gördüğü Almanya'ya gitti ve müzikle ilgisi orada derinleşti. Çeşitli kaynaklarda Profesör Habermann'dan altı ay keman ve kompozisyon dersleri aldığı belirtilir.[6] Keman çalışmaları dışında mandolinde ustalaştı. Stuttgart Fidelio mandolin kulübünde birinci mandolinci oldu.[2] Ağabeyi İhsan Celâl Bey ve eşi Leyla Hanım ile birlikte 1924 yılında İstanbul'a döndü.[2]
Türkiye'ye döndükten sonra Tahir Sevenay'dan dört yıl müzik dersleri aldı. "Bana müziği asıl sevdiren hocam Sevenay'dır" diyen Andel,[6] Edgar Manas'tan da armoni ve kompozisyon dersleri aldı.[2]
1928 yılında bestelediği ilk Türk Tangosu "Mazi Kalbimde Yaradır' bestesiyle kısa sürede tanındı. 1932'de gözleri tamamen kapandı. Aynı yıl Mazi ve Ayrılık tangoları Seyyan Hanım tarafından plağa okundu. Bu plak çok sevilince Seyyan Hanım art arda Necip Celal tangoları doldurdu. Birçok başka sanatçı da tangolarını seslendirdi. Ailesi, Soyadı Kanunu'nun kabulünden sonra Yahya Kemal'in önerisi ile "memlekete ant içen" anlamında "Andel" ismi yerine daha kolay söylendiği için Antel ismini aldı. Ancak Necip Celal, "Andel" soyadına bağlı kaldı.[2]
Necip Celal Andel, 29 Kasım 1957 günü karaciğer kanserinden hayatını kaybetti. Hayatı, Viyana Müzik Üniversitesi öğretim üyesi Ertuğrul Sevsay tarafından 2019 yılında Türk Tangosunun Kurucusu Necip Celâl Andel Sanatı, Hayatı, Yaşadığı İstanbul adıyla kitaplaştırılmıştır.[7]
Eserleri
değiştirDans merakı nedeniyle dans müziklerine ilgi duyan Andel'in ilk besteleri Sarı Yapıncak ve Daktilo adlı fokstrot (dört tempolu bir dans) parçaları idi. Her ikisinin sözlerini de gazeteci-şair Necdet Rüştü Efe Tara yazmıştı. 1928 yılında bestelediği Mazi adlı tangoyu besteledi. ve sözlerini yine Necdet Rüştü Efe'nin yazdığı bu eser, ilk sözlü Türk tangosu olarak tarihe geçti. Daha önce "tango turque" ya da "tango arabesque" adlarıyla bestelenen bir takım tango benzeri çalışmalar olduğu bilinmekteyse de Mazi ve Necip Andel ile Fehmi Ege'nin daha sonra besteledikleri tangolar gibi halka mal olmamışlardı. Son derece popüler olan bu tango ilk defa 1932'de Seyyan Hanım tarafından plağa okundu. Başka birçok sanatçı da Andel'in tangolarını kaydetti: Bedriye Tüzün, "Bir An İçin ve Günler"'i, Mahmure Handan Hanım "Mazi"'yi, Birsen Hanım "Yıllar"ı, "Gönül Hanım" ise "Suna"'yı kaydetti. Rum asıllı Gavin Kardeşler de, Necip Yakup idaresindeki Colombia Tango Orkestrası eşliğinde "Suna, Özleyiş, Yıllar, Kimse Sevgimi Bilmez, Emine (Menekşeden taç öreyim) ve Sarı Zambak" adlı tangoları plağa aldı.[8]
Mazi tangosu, Andel'in "Özleyiş tangosunun yazılmasında rol oynadı. Kariyerini şarkıcı olarak sürdüren Alman sinema yıldızı Evelyn Holt, 1933 yılı Haziran ayında Türkiye'ye gelmiş ve İstanbul'da Türk Sineması'ndaki (sonradan Devlet Tiyatroları Taksim Sahnesi olarak kullanılan bina) ilk konserinde, Mazi tangosunu söylemişti. Şarkıcıyı otelinde ziyaret edip tanışan Andel, Kadıköy, Hale Sineması'ndaki konserinde ona piyanoda eşlik etti ve o gece "Özleyiş" tangosunu besteledi. Sözlerini Bedri Noyan'la yazdığı bu tangoyu Holt'a ithaf etti.[9] Holt, şarkıyı Berlin radyosunda Türkçe olarak yıllarca seslendirdi.[5] "Özleyiş", Türkçe dışında dört dile çevrildi. Almanca (Fritz Schwanberg'in sözleriyle "Sehnsucht"), Fransızca (Fazıl Sarper'in sözleriyle "Amertume") ve İspanyolca (J.G. Blanca Villata'nın sözleriyle "Te Esperaba") seslendirilen bu tangoyu, Ayten Alpman, "Tango Tomorrow" adıyla ve İngilizce sözlerle seslendirdi.[10] Andel'in diğer tangoları da orkestralar tarafından Avrupa'nın büyük şehirlerinde seslendirildi. Opus 9 "Kimse Sevgimi Bilmez" isimli tangosunu Alman orkestra şefi Bardabas von Geczy'ye, Opus 10 "Yıllar" isimli tangosunu Fransız şarkıcısı Tino Rossi'ye, Opus 11 Günler isimli tangosunu dans orkestra şefi Xavier Cugat'a, Opuz 12 "Bir An için tangosunu şef Mantovani’ye ithaf etti.[11] Necip Celal'in tangolarının notaları, "Şamlı İskender Kutmani Musiki Alatı ve Nota Neşriyatevi" tarafından basıldı.
Necip Celal Andel'in sözlerini de kendisinin yazdığı son üç tangosu, plağa alınmadı.14 opus sayısını taşıyan "Benim Şarkım"'ın notası yayımlandı. 13 opus sayısını taşıyan "Geçmiş Zaman" adlı tangosu, "Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer" sözünden esinlenerek bestelendi ve notası yayımlanmadı. Son tangosu olan "Damla damla"'nın da notası yayımlanmadı.
Andel, tangolar dışında da besteler yaptı. Tamamıyla Türk müziği makamlarıyla bestelenmiş üç kısımlık bir Viyolonsel Konçertosu'nu viyolonist Caspar Cassado'nun isteği üzerine besteledi.[12] Keman ve piyano için "Rüzgar Sanatı" adlı eserini Çek kemancı Vasa Prihoda'ya ithaf etti.[12] 1948 yılında Fenerbahçe Marşı'nın bestesi ve güftesini yazmıştır.
Yayınlanmış tangoları ile Keman ve Viyolonsel konçertolarının el yazması bir sandıkta bulundu.[13] 2009 yılında Burak Tüzün yönetimindeki Anadolu Senfoni Orkestrası eşliğinde Viyolonsel konçertosunu Rahşan Apay, Keman Konçertosunu ise Cihat Aşkın Eskişehir'de ilk defa seslendirmiştir. 2020 yılında Keman konçertosu Tolga Gülen tarafından, Viyolonsel konçertosu ise Tolga Zafer Özdemir tarafından yeniden orkestrasyona tabi tutuldu ve kaydedildi.[14]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ Sarıboğa, Bahar. "Tango Müziğinin Tarihsel Süreci ve Türkiye'de Tango Müziğine Genel Bir Bakış". Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 9(2), 2, Temmuz 2019. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2021.
- ^ a b c d e f g Sevsay, Ertuğrul. "Türk Tangosunun Kurucusu Necip Celal Andel" (PDF). Oğlak yayıncılık. 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2021.
- ^ Ata, Bahri. "Marksist Siyaset ile Durkheimci Pedagoji Arasında Bir Türk Aydını: Sadrettin Celâl Antel ve Tarih Öğretimi". Eğitim ve Bilim, cilt39, n. 175, yıl 2914. 26 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ "Prof. Dr. Belkıs ÖZDOĞAN (1912 – 2002)". Fizikciler.info. 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ a b Toros, Taha. "Necip Celal Yok Ama Tango Yaşıyor" (PDF). 29 Kasım 1987 tarihli gazete kupürü. 12 Mart 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ a b c "Necip Celal Andel/İnşallah Gözlerim Açılacak Operet Besteleyeceğim". Muziksoylesileri.net, 11 Mart 2018 (30 Ocak 1935 tarihli Perşembe dergisi). 24 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2021.
- ^ Hızlan, Doğan. "Tangonun başvuru kitabı". Hürriyet gazetesi 3 Kasım 2019. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ Akçura, Gökhan. "Mazi Kalbimde Bir Yaradır". gokhanakcura.blogspot.com/, 10 Aralık 2007. 21 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ "Sarışın ilham perisine kemanıyla ses verdi". Milliyet gazetesi 16 Haziran 2013. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ Meriç, Murat. "Mazi dediğin: Plağa alınan ilk Türkçe tango ve hatırlattıkları". Gazete Duvar, 5 şubat 2007. 6 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ Ardağan, Nedim. "Tango Üstadından Fenerbahçe Marşı". Tangopedi.com, 25 şubat 2015 (Cumhuriyet Gazetesi 30.10.1990). 16 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ a b Hosan, Birsen; Arşiv Çalışması:Z. Erdoğan. "Çello Konçertomu Gaspar Cassado, keman-piyano sonatımı Vasa Prihoda için yazdım". Radyo Alemi, 13 Ağustos 1953 (muziksoylesileri.net sitesi). 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ Deniz, Tekin. "Necip Celal Andel ve «Kemancının Sandığı»". Fotokart.shop, 22 Ekim 2020. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.
- ^ "50 Yıllık Açılmamış Sandıktan Bulunan Necip Andel'in Notaları CD haline geldi". Kalan.com sitesi, 17 Ekim 2020. 25 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2021.