Oğuzyolu, Hanak
Oğuzyolu, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür. Köyün eski adı Eruşeti'dir.
| Oğuzyolu | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Oğuzyolu Oğuzyolu'ın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Hanak |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[4] İhtiyar heyeti[4] |
| Rakım | 2300 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 137 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75900 |
Köyün eski adı
değiştirBugün Oğuzyolu adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Eruşeti'dir. 4. yüzyıldan itibaren Gürcüce kaynaklarda adı geçen Eruşeti (ერუშეთი) Türkçeye Oruşet, Örşet, Oruşit gibi farklı biçimlerde girmiştir.[5] Nitekim 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterinde köyün adı Oruşet (اوروشت) olarak geçer.[6] 93 Harbi’nde (1877-1878) bölgeyi ele geçiren Ruslar, 1886 tarihli nüfus sayımında köyün adını Osmanlıcasına uygun biçimde Oruşet (Орушет) olarak kaydetmiştir.[7]
Eruşeti adı, 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında ise Oruşit/Oroşit (اوروشيت) olarak yazılmıştır.[8] Bu yazılış biçimleri, İçişleri Bakanlığı’nın 1968’de yayımladığı Köylerimiz adlı yayında Örşet'e dönüşmüştür. Türkçede farklı biçimlerde yazılan Eruşeti, “yabancı kökten geldiği ve iltibasa yol açtığı” grelçesiyle Oğuzyolu olarak değiştirilmiştir.[9]
Gürcistan'ın Türkiye sınırı boyunca uzanan dağlık tarihsel Eruşeti bölgesinin adı Eruşeti köyünden gelir.
Demografi
değiştirEruşeti'nin de içinde yer aldığı Tao-Klarceti bölgesinde kadın ve erkeğin birlikte sayıldığı ilk nüfus tespiti Rus idaresi sırasında, 1886 yılında yapılmıştır. Bununla birlikte köyün Osmanlı egemenliğine girmesinden bir süre sonra yapılan tahrirle köyün hane sayısı belirlenmiştir. Bu tahririn yer aldığı 595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan'a göre köyde 28 hane yaşıyordu.[10] Her hanenin 5 kişiden oluştuğu varsayılırsa, Eruşeti'nin o tarihteki nüfusunun 140 kişiden oluştuğu sonucuna varılabilir. Bu defterde vergi vermekle yükümlü erke nüfus, Gabriel, Gogiça, Meraba, İordane, Eliazar, Maharebel, Rahip Elia, Enuka, Laşkara, Şoşita, Grigol, Amrosa, Vardzel, Batata, Abram, Gogina gibi adlardan oluşuyordu.[11] Köyde yaşayan insan sayısı muhtemelen giderek azalmış olmalı ki Eruşeti'nin nüfusu 1878 yılında 8 hanedan oluşuyordu. Bu durum Osmanlı döneminde nüfusun bir kısmının din değiştirmemek için göç etmiş olmasına bağlanabilir. Rus idaresinin 1886 yılında yaptığı tespite göre köyün nüfusu 41 Türk (%70.7) ve 17'si (%29,3) Kürt olmak üzere 58 kişiden oluşuyordu. 1595 yılında kaydedilmiş erkek adlarına bakınca köyü terk etmeyip kalan nüfusun Türkleştiği, ayrıca köye sonradan Kürt nüfusun yerleştirildiği söylenebilir.[7][10]
Köyün adının değiştirilmesinden sonra, 1960 tarihli genel nüfus sayımında Oğuzyolu (Örşet) olarak kaydedilmiş olan köyün nüfusu, 165'i erkek ve 183'ü kadın olmak üzere 348 kişiden oluşuyordu.[12] Son yetmiş beş yılda nüfusun altı kat artması Rus idaresinin son bulmasından sonra Oğuzyolu'na yeni nüfusun yerleştirilmesiyle açıklanabilir. Oğuzyolu'nun nüfusu 1990 yılında 359,[13] 2019 yılında 152 kişiye gerilemiştir.[2] Bu durum köyden kente göçün özellikle 1990 yılından sonra gerçekleştiğini göstermektedir.
Tarihçe
değiştirEruşeti'de 4. yüzyılda inşa edilen kiliseden hareketle buranın en geç bu tarihten itibaren bir yerleşim olduğu söylenebilir.[5] Gürcü Kralı Vahtang Gorgasali döneminde Eruşeti piskoposluk merkeziydi. Eski çağlarda bir kent olan Eruşeti, erken Orta Çağ'da Gürcü Krallığı ve birleşik Gürcistan Krallığı, geç Orta Çağ'da Gürcü prensliği Samtshe-Saatabago sınırları içinde yer aldı. 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlıların eline geçti ve Çıldır Eyaleti içindeki köylerden biri haline geldi. 1595 tarihli Defter-i Mufassal Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahririne göre Eruşeti, Ardahan-i Büzürg livasına bağlı Meşe nahiyesinde yer alan bir köydü.[6]
Uzun süre Osmanlı yönetimi altında kalan Eruşeti'yi 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya İmparatorluğu ele geçirdi. Rus idaresinde Eruşeti Kars oblastında Ardahan sancağına (okrug) bağlı Ardahan kazasının (uçastok) bir köyüydü.[7] I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Oruşeti bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri de Ardahan ve Artvin bölgeleri ile geçici olarak Batum'u fiilen sınırlarına kattı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Eruşeti'nin de içinde yer aldığı Ardahan ve Artvin bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.[14]
Eruşeti 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayına göre Eruşeti (Oroşit), Kars ilinde Ardahan ilçesinin Damal nahiyesine bağlı bir köydü.[15] Hanak’ın 1958’de ilçe yapılmasından sonra Eruşeti de bu kazaya bağlanan Damal nahiyesinin köyü haline geldi ve 1960 yılından önce adı Oğuzyolu olarak değiştirilmiş olan köy bu tarihten itibaren Hanak ilçesinde yer almaktadır. Köy, 2007-2012 yılları arasında Ortakent Beldesi'nin bir mahallesi olarak kayıtlarda yer almıştır.[3]
Tarihi yapılar
değiştirEruşeti, 5. yüzyılda, Gürcü kralı Vahtang Gorgasali döneminde piskoposluk merkezi haline geldi. Piskoposluk kilisesi olarak Bizans mimarisi tarzında inşa edilmiş üç nefli bir bazilika olan yapıdan günümüze sadece yıkıntıları kalmıştır. I. Dünya Savaşı sırasında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli’nin verdiği bilgiye göre köyün sınırları içinde bir kilise daha vardı.[5]
Eruşeti’deki bir diğer tarihsel yapı, yığma taştan inşa edilmiş olan kaledir. Deniz seviyesinden 2.340 metre yükseklikte bulunan kale, köyün merkezinin 2 km kuzeydoğusunda, bir tepede yer alır. Bugün yıkık durumda olan kalenin taşları köyün sakinleri tarafından ahırların yapımında kullanılmıştır. Taşlarının taşınmış olmasından dolayı kalenin eski biçimini tahmin etmek zorlaşmaktadır. 70 x 60 metre ölçülerinde olan kalenin kuzey kısmında daha fazla taş yığını vardır. Bu durum kalenin kulesinin bu kısımda olduğunu akla getirmektedir.[16]
Coğrafya
değiştirKöy, Ardahan il merkezine 44 km, Hanak ilçe merkezine 18 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus
değiştir| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 137[2] |
| 2021 | 154[2] |
| 2020 | 151[2] |
| 2019 | 152[2] |
| 2018 | 153[2] |
| 2017 | 163[2] |
| 2016 | 163[2] |
| 2015 | 170[2] |
| 2014 | 176[2] |
| 2013 | 187[2] |
| 2012 | 187[3] |
| 2011 | 199[3] |
| 2010 | 200[3] |
| 2009 | 225[3] |
| 2008 | 242[3] |
| 2007 | 257[3] |
| 2000 | 258[17] |
| 1990 | 359[13] |
| 1985 | 424[18] |
| 1960 | 348[12] |
Kaynakça
değiştir- ^ "Oguzyolu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 9 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l "Ardahan Hanak Oğuzyolu Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h "Ardahan Hanak Oğuzyolu Köy Nüfusu". tuik.gov.tr. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 205, ISBN 9789941478178.
- ^ a b Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 Cilt; I. Cilt (1947), s. 404, 480; II. Cilt (1941), s. 395, 469, III. Cilt, 535.
- ^ a b c ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 737.
- ^ a b Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 Cilt; III. Cilt, 535.
- ^ Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Gürcüce ve Osmanlıca), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 Cilt; II. Cilt, s. 469.
- ^ a b Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1963). "1960 Genel Nüfus Sayımı: İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ a b Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 368, ISBN 9789941478178.
- ^ a b "Oğuzyolu Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.