Ormanağzı, Olur
Ormanağzı, Erzurum ilinin Olur ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
| Ormanağzı | |
|---|---|
 Mahallenin haritadaki yeri | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Ormanağzı Ormanağzı'nın Erzurum 'daki konumu | |
Koordinatlar: 40°45′N 42°05′E / 40.75°K 42.08°D | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Olur |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1] |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus | 455 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25650 |
Tarihçe
değiştirOrmanağzı'nın eski adı Karnavasi'dir. Nitekim Gürcüce kaynaklarda Karnavasi (კარნავასი) şeklinde geçer. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde ise Karnavas (قارنواس) olarak kaydedilmiştir.[5]
Karnavasi köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarından Gürüclerden ele geçirmiştir. Köydeki kaleler ve kiliseler bu dönemden kalmış olamlıdır.[6]
Karnavasi, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Penek livasını Panaskert nahiyesine bağlı köylerden biriydi ve nüfusu 152 haneden oluşuyordu. Köyde, çoğunluğu Ermeni olmak üzere Gürcüler ve Ermeniler yaşıyordu. İki hane ise Müslüman olmuştu. Bu iki hanenin reisi Hüsrev ve kardeşi Timur'un baba adının Abdullah olması onların yeni Müslüman olduğunu göstermektedir. Köyde buğday, arpa, çavdar, darı ve yonca tarımı ve arıcılık ile şarapçılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Karnaval köyünde altı adet değirmen bulunuyordu.[7][8]
Karnavas köyü 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre Penek sancağının köylerinden biriydi. Vergi belirleme ve askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu nüfus sayımında Karnavas köyünde 64 hanede 206 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, köyün yaklaşık nüfusunun 412 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9]
Karnavasi köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Karanavaz (Каранавазъ) olarak kaydettiği yerleşim, Oltu sancağında Tausker kazasının Tausker nahiyesine bağlı 17 köyden biriydi. Karnavasi köyünün nüfusu, 241'i erkek ve 251'i kadın olmak üzere, 97 hanede yaşayan 492 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir.[10] Gürcü Türkolog Sergi Cikia bu yer adının Osmanlıca yazılışında da "kara" kelimesinin bulunmadığını ve Rusça yanlışlıkla "Kara Navaz" biçiminde yazıldığını belirtmiştir.[7] Karnavas köyünün nüfusu 1896 yılında 779 kişi ve 1906 yılında 895 kişi olarak tespit edilmiştir.[11]
Karnavas, 1935 genel nüfus sayımında Erzurum vilayetinin Oltu kazasına bağlı Olur nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu 865 kişiden oluşuyordu.[12] Karnavasi veya Karnavas Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Ormanağzı olarak değiştirilmiştir.[13] Ormanağzı köyünün nüfusu 1965 yılında 1.481 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 621 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Ormanağzı köyü sınırları içinde iki kale ve iki kilise kalıntıları bulunmaktadır. Köyün merkezindeki bir kayanın üzerinde yükselen kalenin dibinde Gürcü Himşiaşvili ailesinin bir sarayı bulunuyordu. Köyün Mukavi mahallesinin 1 kilometre kuzeyinde bulunan kale ise tamamen yıkılmıştır. Kiliselerden biri köyün 1,8 kilometre güneydoğusunda otlak bir alanda yer alır. Yıkılmış olan Karnavasi Kilisesi'nin kaba yontulmuş taşlar ve kireç harcıyla inşa edilmiş olduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır. Mukavi mahallesinde bulunan diğer kiliseden kalan duvarlar günümüzde samanlığın duvarlarını oluşturmaktadır.[15]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum'da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Olur Belediyesi'nin bir mahallesi olmuştur.[16]
Coğrafya
değiştirMahalle, Erzurum il merkezine 183 km, Olur ilçe merkezine 20 km uzaklıktadır.[17] Mahalle, Olur'un güneybatısında olup, D.060 numaralı Artvin- Kars (Yusufeli-Olur) devlet yoluna 5,4 km.'lik bir köy yoluyla bağlıdır.[18]
Nüfus
değiştir| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 455[2] |
| 2021 | 472[2] |
| 2020 | 492[2] |
| 2019 | 474[2] |
| 2018 | 490[2] |
| 2017 | 498[2] |
| 2016 | 521[2] |
| 2015 | 547[2] |
| 2014 | 586[2] |
| 2013 | 599[2] |
| 2012 | 628[3] |
| 2011 | 648[3] |
| 2010 | 674[3] |
| 2009 | 740[3] |
| 2008 | 755[3] |
| 2007 | 773[3] |
| 2000 | 857[3] |
| 1990 | 1.283[19] |
| 1985 | 1.380[20] |
| 1965 | 1.481[21] |
Kaynakça
değiştir- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Olur Ormanağzı Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 2 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Ormanagzi, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 590". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 273-274. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 590". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 389". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 89. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 789". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 122, ISBN 9786052100271.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 218.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 694". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 260.
- ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 273-274. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Ormanağzı Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ "Google Maps". Google Maps. Erişim tarihi: 19 Ocak 2024.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.