Orta dalga radyo

Orta Dalga, telekomünikasyonda kullanılan bir frekans bandının adıdır. Bu bant radyo yayıncılığına tahsis edilmiştir.

Frekans bandı ve yayın kalitesi

Orta dalga bandı 300 kHz-3 MHz. arasındadır. Bu frekanslara denk gelen dalga boyları ise $\lambda =1000$ m. ile $\lambda =100$ m. arasındadır. Toplam bandı genişliği 2.7 MHz. dir. Bu banda her biri 10 kHz bant genişliğine sahip 270 veya her biri 9 kHz bant genişliğine sahip 300 radyo yayını sığabilir.

Ne var ki 9 veya 10 kHz lık bant genişliği kaliteli müzik yayını için yeterli değildir. Çünkü bu bantta çalışan radyo vericileri genlik modülasyonu (AM) tekniği ile çalışırlar. Aynı bilgi bir taşıyıcının alt ve üst frekanslarında simetrik olarak yer alır. Dolayısıyla 9 kHz bant genişliği ile en çok 4.5 Khz, 10 kHz bant genişliği ile de en çok 5 kHz lik bilgi aktarımı yapılabilir. Bu durumda yüksek frekanslı harmonikler yayınlanamaz. Sağlıklı insan kulağını 15 kHz lik sesleri bile duyabildiğine göre, orta dalga radyo vericilerinin kaliteli müzik yayını için yetersiz olduğu ortadadır. Bu sebepten günümüzde kaliteli müzik yayını VHF bandından ve Frekans modülasyonu ile yapılmaktadır. Ancak FM modülasyonu ile yapılan yayında bant genişliği ihtiyacı çok fazla olduğundan bu banda fazla yayın sığdırılamaz. Yüksek kalite gerektirmeyen konuşma ve tek sesli müzik yayınları için orta dalga bandından yapılan ses yayını yeterlidir.

Anten konusu

Avusturya'da Gaisberg orta dalga vericisi

Orta dalga vericilerinde monopol anten kullanılır. Yani bu vericilerin antenleri dikey olarak dörtte bir dalga boyuna sahip antenlerdir. Mesela orta dalga içinde yayın yapan 600 kHz taşıyıcılı bir radio vericisinin dalga boyu 500 metre ve anten boyu 125 metredir. Bu kadar uzun bir direğin yerleştirilmesi ve rutin bakımının yapılması önemli bir sorundur. Üstelik monopol antenlerin iyi çalışması için antenin dikildiği alanın da yansıtıcı özelliğe sahip olması, hatta gerekirse toprak altına yansıtıcı maddeler yerleştirilerek yansıtıcılığın artırılması gerekir.

Yayılım (Propogasyon)

Orta dalga vericilerinde sinyaller alıcıya ya doğrudan ya da atmosferdeki Heaviside katmanından yansıyarak ulaşırlar. Gündüzleri Heaviside katmanının altında yer alan D katmanı yansımayı önemli ölçüde aksatır. Bu sebepten orta dalga vericilerinin gündüz saatlerinde yayını doğrudan görüş ile sınırlıdır. Buna karşılık geceleri hem D katmanı ortadan kalkar hem de Heaviside katmanı yükselerek yansıma uzaklığını artırır. Bu sebeplerde geceleri hakim yayılım Heaviside katmanından yansımadır ve gündüz saatlerinde alınamayan yayınlar geceleri rahatlıkla alınabilir.

Türkiye’de orta dalga

Türkiye Radyo Televizyon Kurumu radyo yayıncılığına uzun ve orta dalga vericileri ile başlamıştı. Bir dönem düşük güçlü (ve teçhizatı Türk malı) il radyoları ile yayın yapıldıktan sonra, daha yüksek güçlü bölge radyolarına geçildi. Ancak bu radyoların yüksek enerji tüketimleri sebebiyle kimi vericilerin yayını tamamen kimi vericilerin yayını ise kısmen durduruldu. TRT Orta dalga vericilerin listesi aşağıdadır.

Adı	Frekansı, kHz	Gücü, kW
İstanbul	702	1200
İzmir	927	200
Denizli	558	600
Antalya	891	600
Çukurova (Mersin)	630	600
Gaziantep	765	600
GAP (Diyarbakır)	1062	300
Malatya	594	600
Trabzon	954	300

Daha önce uzun dalgada yayın yapan Ankara, Van ve Ağrı vericilerinin yayınları sonlandırılmıştır.