Punk kültürü

Punk kültürü, 1970'lerin ortasında ifade özgürlüğü hareketi ve isyanı olarak ortaya çıkmıştır. Kültür, minimalist sistem karşıtı müzik Punk Rocka dayalıdır.

Punk, kendi giyim tarzı, felsefesi, edebiyatı (fanzinler), dansları (punk showları) ve görselliği ile sağlam bir alt kültür oluşturmuştur. Oluşturduğu kültür popüler kültüre kaynaklık etmekle beraber kendi içinde alt kültürler de oluşturmuştur.

Kültür

Bir grup punk genç

Punk genci, Paris, 1981

Punk giyim tarzı

Punk kültürü; halka onlarla özdeşleşmedikleri ve insanlar arası sınıf farklarının olduğu sürece de özdeşleşmeyecekleri mesajını verdiler. Punk rock Amerika'da 1960'ların sonunda ve 1970'lerde Avrupa ve Kuzey Amerika'daki pre-punk gruplarını da etkilemiştir. Özellikle The New York Dolls un etkilediği birçok punk grubu vardır.

Punklar içinde bulunduklan durumu protesto etmek için ellerindeki her malzeme ile bedenleri de dahil, kendilerini ironik bir biçimde "toplumsal atık" olarak sundular: Köle kıyafetleri, zincirler, deriler, dayatılan cinsiyetçi modaya karşı androjinlik, parçalanmış giysiler, rengarenk ve dikleştirilmiş saç biçimleri ve punk sembollerinden bedene iliştirilmiş çengelli iğne... Punk anti-modadır. Amacı geleneksel kalıplar içinde yaşayan topluma karşı algıyı bozmaya yönelik bir protestodur.

Punk estetiğinin yaratıcısı olarak kabul edilen Londralı modacı Vivienne Westwood (Sex Pistols'in doğuşunun da nedenlerinden olan 'Sex' adlı dükkânın ortaklarından) şu sözleri ile punk estetiğinin "nedenini" açıklıyor:

"...Onun giysilerini giyinmek için cesur olmanız gerekir. sokakta yürürken tüm dikkatleri üzerinize çekeceksiniz. Bu tepkileri davet eden bir güç gösterisidir. Giysiler genellikle fikirleri sözlerden daha iyi anlatabilir. Bir kitap, bir poster ya da broşür kadar yıkıcı bir silah olabilir: Otobüste yanınızda 'Anarchy in the UK' (Birleşik Krallıkta Anarşi) tişörtü ile oturan biri sizi anında rahatsız eder."

Punk stili ve modası İngiltere'de önem kazanıp mohawk punk stiliyle birleşmiştir. Mohawk etkisi aslında "Taxi Driver" filminde Robert De Niro'nun saç şekliyle olmuştur. İngiliz Richard Hell bu saç modelini biraz değiştirerek ve boyayarak bugünkü punk saçının oluşumunu tamamlamıştır.

Fanzinler

Punk kültürü kendi dayanışma ve iletişim ağını da yaratmıştı. Fanzinler. Kültür ve sanat endüstrisine ve sisteme karşı bir direniş olan fanzinlerin varoluş nedeni yadsıma, reddetme talebi ve çağrısıdır. Fanzinlerin punk eylem yaşam biçiminde oldukça önemli bir yeri vardır. (Yeraltı Edebiyatı) İlk Punk fanzini; "Sniffin' Glue", Punkın; "kendi-başına yap" (do-it-yourself felsefesini ortaya çıkarıyordu: bir gitar üzerinde üç akorun yerleri gösterilmiş ve şu başlık atılmıştı: "İşte size bir akor, işte iki tane daha, hadi şimdi gidip kendi grubunuzu kurun."

Punklar arasında iletişim ve düşünsel ağ oluşturmasının yanı sıra fanzinlerin yaptığı bir diğer önemli katkı da yıkıcı grafik tasarım estetiğini oluşturmasıydı. Çoğunluğu elle yazılan, siyah beyaz olan kaotik bir kolajla oluşturulup fotokopi ile çoğaltılan fanzinlerin sadece dış görünüşleri bile algıyı bozmaya, kalıpları yıkmaya yönelikti.

Günümüzde de bu gelenek punklar arasında sürdürülmektedir, aynı zamanda internete de taşınmıştır, internette yayınlanan fanzinlere e-zine ismi takılmaktadır.

Siyasi yön

Punkların siyasi yönleriyle ilgili ana madde için bkz. Punk ideolojisi

Punk rockçılar pek çok kez siyasi olayların içinde yer aldılar. Punk, her türlü kurulan düzeni, köleliği ve yönetimi reddeden anarşiyi seçmiştir. Pek çok Punk grubunun şarkı sözlerinde hükûmetlere yöneltilen eleştiriler, kadın hakları, hayvan hakları, ırkçılık karşıtlığı, savaş karşıtlığı ve her türlü hiyerarşi karşıtlığı gibi konular ele alınır. Öte yandan liberal bireyler de vardır.

En ünlü punk grubu olarak bilinen The Sex Pistols akımın öncülerindendir. Kademeli olarak punk bir süre sonra daha çeşitli ve daha az minimalist olan müzik gruplarıyla (The Clash gibi) birleşerek onları da etkiledi . Ska ve rockabilly hatta hip-hop'u da etkileyerek şarkılarda punk'la aynı mesajların verilmesini sağladı. Şarkı sözleri isyankar, politikaya karşı ve genelde anarşist içerikteydi. Oysa punk kendi bedeni ve yaşam biçimi ile politikası, parodisi ve estetiği ile kesinlikle asi ve yıkıcıydı ki hala birçok ülkede alt kültür muhalifliğinin en önemli unsurlarıdırlar.

Dadaizm

Punk'ın bu yıkıcı tavrının köklerini Dada akımının oluşturduğu söylenebilir. 1916-1922 yılları arasında Dada kendisini de reddederek mevcut tüm toplumsal ve estetik değerlere şiddetli karşı çıkışı ve antisanatı, provokatif parodisi, edepsiz mizahı ile yıkıcı sanatın temsilcilerindendir.

" .. .Bizim için birer HİÇSİNİZ

Tanrılarınız gibi: HİÇ

Bürokratlarınız, yöneticileriniz gibi :HİÇ

Ressamlarınız, şairileriniz gibi: HİÇ

Bana saldırıp, dişlerimi sökseniz de suratınıza aptallar olduğunuzu haykıracağım..." (Dada Manifestosu'ndan)

Dadanın önde gelen simalarından Marcel Duchamp; pisuvar, şişe askılığı, kar küreği gibi eşyaların üzerine sadece imzasını atarak ve birer sanat eseri olarak sergilediği "ready made"leri (hazıryapıt/yapım) ile tanınmıştır.

Yaşam tarzı

Punk altkültürünün üyeleri genellikle punk, punkçı, punk rocker olarak anılsalar da doğru tabir punktır. Bunun yanı sıra kendilerini ifade etmek için çeşitli dereceleri ve terimleri vardır.

Çoğunlukla işçi sınıfından gelirler. Çok azı bir işte uzun süre çalışmayı başarabilir, çoğunlukla işsizdirler.

Geleneksel evlilik kurumunu reddetmişlerdir.

Orijinal hareket fazlasıyla uyuşturucu ve alkol kullanımı içerir. Punk toplumunun birçok önemli figürü intihar ve aşırı doz uyuşturucu kullanımından ölmüştür. Bu sebeple Straight Edge akımının savunucuları alkol ve uyuşturucu kullanımını reddeder. Bu sebeple 80'lerden sonra toplulukta eroin kullanımı büyük ölçüde azalmıştır.

Punk camiası

Punklar genellikle içinde bulundukları yerelde kurdukları gruplarla bir punk scene-punk sahnesi oluştururlar. Hemen hemen tüm büyük şehirlerde buna rastlanır. Böylece dünyanın dört bir yanında her etnik gruba ait, onlarca farklı dilde punk sahneleri kurulmuştur.

Punkların kültürlerini ifade biçimleri içinde bulundukları yerlere göre değişim göstermektedir. Yerel Punk sahneleri kimi zaman yarım düzine kişiden kimi zaman binlerce kişiden oluşur. Ayrıca kültür kendi içinde Poseurlar ve Wannabeler bulundurur.

Poseur, punk kültürünü benimsemeyen ama öyleymiş gibi gözükmeye çalışan böylece ilgi çekmek isteyen kişidir. Bunların yanı sıra günlük hayatlarını sıradan bir şekilde sürdüren ama Cumartesi günleri punk gibi giyinip sokağa çıkan gençler, yani müzikle ve ideolojiyle ilgisi olmayan sadece punk modasını takip edenler Cumartesi Punkı şeklinde adlandırılmaktadır.

Wannabe ise, punk altkültürünü sembolleştiren ve kendisini bu kültürün bir üyesi olarak her fırsatta dile getiren ve bunu başkalarıyla arasında hiyerarşi yaratmak için kullanan kişilerdir. Wannabeler Türkiye'de çoğu toplulukta Tatlı Su Punkı veya Alsancak Punkı sıfatını alırlar. Bu kavramlar olsa da, punklar kimin 'gerçek punk' olup olmadığıyla ilgilenmezler. Toplumsal kültür gibi insanları gruplara ayırmazlar. Kültürün ironisi de burada yatar, insanları gruplara ayıranlara ve hiyerarşi kuranlara karşılardır.

Tipik bir punk sahnesinde, kayıtlar yapan ve şovlara çıkan (ufak konserler veren) punk grupları, bunların aktivitelerini duyuran fanzin yazarları, albüm ve şov afişlerini düzenleyen grafik tasarımcıları, punk aksesuarlarını ve kıyafetlerini tasarlayan modacılar bulunur.

Günümüzde internet sayesinde yerel punk grupları internet siteleri, dosya paylaşım programları, mp3'ler ile kendilerini daha rahat ifade etme imkânı bulmaktadırlar.

Punk'ın alt kültürleri

Goth, 1970'li yılların sonundaki post-punk akımından kaynaklanan gothic rock etkisiyle oluşan karanlık konulara ve giyime sahip alt kültürdür.
Emo, 1980'lerin Washington punk sahnesinden kaynaklanan ve sonu kötü biten aşklar ve kalp kırıklıklarını konu alan müzikleriyle bir altkültürdür, fazlasıyla popüler oluşu sonucu "satılmış" (sold out) olarak tanımlanmış, pek çok punk tarafından bütünüyle reddedilmiştir.
Straight Edge, sigara, alkol, uyuşturucu kullanımı, evlilik öncesi cinsel ilişki gibi tüm kavramları reddeden, karşıt duruşa karşı duruş şeklindeki punk akımıdır. 80'lerin Washington punk sahnesinde Minor Threat tarafından başlatılmıştır.
Indie akımı ise punktan yalnızca "kendin yap" etiğini almış ve daha büyük şirketlerle çalışmayı reddeden ve ticari olmayan müzikler yapan grupları temsil eder.