Rıdvan İsmail Paşa
Rıdvan İsmail Paşa (12 Ağustos 1856 - 23 Mart 1906), Osmanlı devlet adamı. 1890 ve 1906 yılları arasında İstanbul şehremini olarak görev yapmıştır.[1] İstanbul'un en uzun süre görev yapan belediye başkanlarından biri olan Rıdvan İsmail, 1906'da kendisine yapılan bir suikast sonucunda öldü.
| Rıdvan İsmail Paşa | |
|---|---|
| |
| İstanbul Şehremini | |
| Görev süresi 4 Ekim 1890 - 23 Mart 1906 | |
| Yerine geldiği | Ahmed Mazhar Paşa |
| Yerine gelen | Reşid Mümtaz Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 12 Ağustos 1856[1] İstanbul, Osmanlı Devleti |
| Ölüm | 23 Mart 1906 (49 yaşında) İstanbul, Osmanlı Devleti |
| Defin yeri | Yahya Efendi Tekkesi Haziresi, İstanbul |
| Çocuk(lar) | 4 |
| Bitirdiği okul | Mahrec-i Aklâm Mektebi |
İlk yılları ve kariyeri
değiştirRıdvan İsmail'in babası aslen Tatar olan ve Sivas'ta doğan Mehmet Nüzhet Efendi (1828-1887) idi.[1] Mehmet Nüzhet Efendi Cerîde-i Havâdis ve Takvîm-i Vekâyi gazetelerinde yazarlık, Matbuat Müdürlüğü görevlerinde bulundu.[1] Rıdvan İsmail 12 Ağustos 1856'da İstanbul'da doğdu. Beyazıt Rüştiyesi'nde ve babasının da görev yaptığı Mahrec-i Aklâm Mektebi'nde okudu. Burada Farsça, Arapça ve Fransızca öğrendikten sonra 1868'de Bab-ı Alî Tercüme Odası’nda devlet hizmetine başladı. 1869'da Bosna Vilayeti mektupçu muavinliğine, 1872'de ise Trablusgarp Vilayeti valisi Cezayirli Ali Rıza Paşa'nın kâtibi olarak Trablusgarp'a gitti.[1]
Ertesi yıl İstanbul'a döndü ve görevinden istifa ederek Şubat 1875’te Mihalıç, Nisan 1876’da da İnegöl Kaymakamlığına tayin edildi. 1877'de I. Meclis-i Mebusan'da başkatiplik yaptı. Ağustos 1879'da Trabzon Vilayeti, 1880'de Selanik Vilayeti müddeiumumiliğine tayin edildi.[1] Şubat 1885'te Mâbeyn-i Hümâyun başkâtipliği, Nisan 1888’de ise dahiliye müsteşarlığı gibi görevleri de üstlendi.
İstanbul belediye başkanlığı
değiştirRıdvan İsmail Paşa, 4 Ekim 1890 tarihinde 34 yaşındayken II. Abdülhamid tarafından İstanbul'a şehremini tayin edildi.
Öldürülmesi
değiştirRıdvan İsmail Paşa, 1906 yılının başlarında Bedirhan aşiretinin kurucusu Bedirhan Bey'in torunu ve II. Abdülhamid'in Mâbeyn mütercimi ve Şûrâ-yı Devlet azası Abdürrezzak Bey ile Nişantaşı'ndaki bir yol yapımı nedeniyle husumet yaşadı.[2] Rıdvan İsmail Paşa'nın aslen Tokatlı olan Ahmet Ağa isimli yardımcısının Nişantaşı'nda bir konağı bulunuyordu. Abdürrezzak Bey de Nişantaşı'nda bir konak yapıp konağına kadar yol yapılmasını istedi fakat cevap alamadı.[2] Ahmet Ağa’nın konağının önüne ise kaldırım yapılmaya başlanınca Abdürrezzak Bey adamlarını göndererek Ahmet Ağa’yı alıkoydu ve darp etti.[2] Durumu haber alan şehremini, yol amelelerini Ahmet Ağa’yı kurtarmak için göndermiş ve iki grup arasında çatışma yaşandı.[2] Olayı haber alan Sultan Abdülhamid iki tarafın da barışmasını ve meselenin kapatılmasını istedi.[1]
23 Mart 1906 cuma günü Yıldız Hamidiye Camii'ndeki padişahın Cuma selamlığına katılan Rıdvan İsmail Paşa, namazın ardından oğlu Reşat ile birlikte Göztepe'deki konağına gitmek üzere Anadolu Yakası'na geçti. Trenle geldiği Göztepe İstasyonu'nda kendisini bekleyen araca geçmek üzereyken Abdürrezzak Bey'in adamları tarafından suikaste uğradı. Şehremini yaklaşık 10 dakika sonra 49 yaşındayken öldü.[1][2]
Suikastı gerçekleştirenler Bedirhan Bey'in oğlu, Abdürrezzak Bey'in amcası ve ayrıca Selimiye Kışlası'nın kumandanı olan Ali Şâmil Paşa'ya teslim oldular.[1] Fakat bir gece sonra Abdürrezzak Bey tarafından serbest bırakıldılar. Şehremini Rıdvan İsmail Paşa'nın öldürülmesine çok kızan Sultan II. Abdülhamid Bedirhan ailesinin cezalandırılmasını istedi. 6 Nisan 1906 tarihli Meclis-i Vükelâ kararının ardında aile ile birlikte birçok Kürt Trablusgarp ve Şam'a sürgüne gönderildi.[1][2] Ali Şâmil Paşa iki yıl sonra Trablusgarp'ta sürgünde ölürken, birkaç yıl sonra affedilen Abdürrezzak Bey ise bazı iddialara göre 1918 yılında İttihat ve Terakki tarafından Musul’da öldürüldü.[3]
Rıdvan İsmail Paşa'nın cenazesi sade bir devlet töreni ile Küçük Mecidiye Camii’nde kılınan namazın ardından, caminin hemen yakınındaki Yahya Efendi Tekkesi'nde mezarlığa defnedildi.[1]
Ailesi
değiştirRıdvan İsmail Paşa'nın bir erkek, üç kız olmak üzere dört çocuğu vardı. Oğlu Reşat Rıdvan Bey, tiyatro ve sinema ile ilgilenmiştir. II. Meşrutiyet döneminde Millî Osmanlı Tiyatrosu adıyla bir tiyatro topluluğu kurmuştur.[1] Darülbedayi kurulduğunda ilk yönetici kadrosunda da yer alan Reşat Rıdvan Bey, Türk sinemasının ilk uzun metrajlı filmi olan Himmet Ağa'nın İzdivacı’nın yönetmenliğini de yapmıştır.[1]
Kızlarından Fatma Hanım, Cumhuriyet'in ilk yıllarında çeşitli ülkelerde büyükelçilik ve Demokrat Parti'den 9. Dönem İzmir milletvekilliği yapan Vasfi Menteş ile evlenmiştir.[1]
Diğer kızı Hatice Hanım ilk olarak Recaizade Mahmud Ekrem'in oğlu olan Ercüment Ekrem Talû ile, daha sonra ise milletvekili Atıf Esenbel ile evlilik yapmıştır.[1]
En büyük kızı Nuriye Hanım ise 1926'daki İzmir Suikastı'nın ardından asılarak idam edilen İsmail Canbulat ile evlilik yapmıştır.[1]
Hatırası
değiştirBugün Göztepe semtinde köşkünün bulunduğu yerde Erenköy Kız Lisesi mevcut olup Göztepe Tren İstasyonu karşısından Erenköy Kız Lisesi'ne uzanan sokak Rıdvan Paşa Sokağı olarak adlandırılmıştır.
Kaynakça
değiştir- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p Civelekoğlu, Levent (26 Ekim 2014). "23 Mart 1906; Göztepe'de fail-i mâlum bir cinayet!." 9 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f "Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi; Yüzyedinci İnikad 24 Haziran 1325 Çarşamba" (PDF). tbmm.gov.tr. 7 Temmuz 1909. 30 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.
- ^ Kalkan, Hüseyin (4 Şubat 2019). "Faili meçhul kurbanı bir Bedirhan". 13 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.