Sünnet (din)

Sünnet (Arapça: السنّة) veya Sünnet-i Seniyye, tarz, yol anlamına gelen bir İslamî terimidir. Muhammed'in farz olarak tanımlanan Kur’an emirleri dışındaki davranışları ve herhangi bir konuda söylemiş olduğuna inanılan söz (kavli sünnet, hadis), fiil (eylem) ve takrirlerine (susarak onaylama) verilen addır. Fıkıh'ta Ef'âl-i mükellefîn'den sayılır.

Etimoloji ve terim olarak değişimi

Sünnet Arapçada yol, davranış ve alışkanlık anlamına gelen bir kelimedir. Çoğulu Sünen'dir. Müsteşrik David Samuel Margoliouth (1858–1940)'a göre “sünnet” kavramı İslam toplumunda başlangıçta Kur’ân tarafından İslam öncesi dönemin feshedilmemiş âdetleri için kullanılan bir kavram iken Muhammed’in uygulamaları için kullanımı yavaş ilerleyen bir sürecin sonucunda gerçekleşmiştir.

Hadis-sünnet ilişkisi

Ana madde: Hadis

Sünnet, hadisin uygulamaya dönük olan tanımıdır. Hadis ile ilgili genel sakınca ve yetersizlikleri içerir. Bunlar hadislerin yaklaşık iki yüzyıl boyunca sözlü olarak nakledilmesi ile ortaya çıkan sorunlardır.

Sahâbeler, Kur'an dışında, Muhammed'in bazı az sayıda söz ve fiillerini de ezberlediler ve yazdılar. Başlangıçta sayıları 3-5 yüz veya birkaç bin hadisi geçmeyen bu sözler, zaman içerisinde sayıları milyonlarla ifade edilen ve hadis külliyatlarının içeriğini oluşturan sözler ve anlatılara denmektedir.

Muhammed'in ölümünden yaklaşık iki asır geçtikten sonra yazılan ve bir rivayet zinciri ile kendisine isnat edilen sözler Sünni ekol içerisinde en makbul kaynaklar sayılan Kütüb-i sitte içerisinde yer alır. Sahiheyn denilen Muhammed b. İsmâil Buhârî ve Müslim'in hadis kitapları bunlar içerisinde öne çıkmıştır.

Dindeki yeri

Ana maddeler: Sünnilik, Fıkıh, Şeriat ve Kur'ancılık

Ehl-i Sünnet ekol Hadis ve Sünneti, Kuran'ı açıklayıcı bir kaynak olarak öne çıkartmıştır. Ancak bu anlayış zaman içerisinde hadis ve sünneti İslam anlayışını oluşturan ve bağlayıcı nitelik arz eden ikinci bir kaynak olma yönünde evrilmiştir. Bu dönüşüm nakilci imamlar olarak tanımlanan İmam Şafii, Ahmet İbni Hanbel ve İmam Malik gibi imamlar tarafından kavramın işlenerek, Kur'an'dan sonra müslümanları bağlayan ve tanımlayan ikinci en önemli kaynak haline dönüşmesi şeklinde gerçekleşmiştir.

Bugün sünnet İslam dünyasında İslam yaşayışının ana ilkelerini belirleyen bir geleneği kapsamış ve şeriatın Kur'an'dan sonraki ikinci ana kaynağı sayılmıştır.

Fıkıhta Sünnet-i müekkede Muhammed'in devamlı yaptığı, sünneti gayri müekkede ise ara sıra yaptığı işlerin tanımlaması için kullanıldı.

Sünnet kavramı akılcı ekol sayılan Bağdat ekolü (veya Hanefi mezhebi) içerisinde diğer Sünni mezhepler kadar bağlayıcı olmamıştır. Şiilerin hadis anlayışları gibi bu hadislere dayalı olarak gelişen sünnet anlayışları da farklılıklar arz eder. Ayrıca Kur'aniyyûn ve Alevîlik sünnet kavramını sorgulayan ve temel olarak reddeden İslam anlayışları olarak öne çıkarlar.

Ayrıca bakınız

• Ehl-i sünnet
• Farz
• Vâcip
• Ef'âl-i mükellefîn