Sarız
Sarız, Kayseri ilinin bir ilçesidir. Türk kilim kültürünün yaşatıldığı bir ilçedir. Doğal kaynak sularıyla Türkiye'nin ender su kaynaklarından biridir.
| Sarız | |
|---|---|
 Türkiye'de yeri | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Kayseri |
| Coğrafi bölge | Akdeniz Bölgesi, İç Anadolu Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Kerem Albayrak[1] |
| • Belediye başkanı | Ömer Faruk Eroğlu (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 1225 km² |
| Rakım | 1560 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 10.098 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 9.537 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 38660 |
| İl alan kodu | 0352 |
| İl plaka kodu | 38 |
Tarihi
değiştirİlçenin tarihi eski dönemlere, MÖ 700'lü yıllara kadar uzandığı belirtilmektedir.[3] Kilikya, Bizans İmparatorluğu ve beyliklerden Dulkadiroğulları Beyliği hakimiyetinde kalmış olup, Osmanlı İmparatorluğuna Yavuz Sultan Selim döneminde 1515 yılında dahil edilmiştir. 16. yüzyıl Osmanlı kayıtlarında Elbistan kazasının Hurman nahiye bağlı gösterilen yerleşim, 1861 yılında oluşturulan Aziziye kazasına bağlı nahiye olarak kaydedilmiştir. Bu dönemde Sarız'ın merkezi "Köyyeri" ismiyle anılmaktadır. 1910 yılı kayıtlarında, nahiye konumunda olan Sarız’ın 46 köyü bulunduğu belirtilmektedir. Dönemin Sivas Valisinin talebinin Dahiliye Nezaretince uygun görülmesiyle 30 Temmuz 1914'te Belediye teşkilatı kuruldu. 1927 yılında Sivas'tan ayrılarak Kayseri'ye bağlandı. 1946 yılında bağlı olduğu Pınarbaşı ilçesinden ayrılarak müstakil ilçe oldu.[4]
Coğrafi yapısı
değiştirSarız ilçesi, il merkezinin doğusunda, 128 km uzaklıkta bulunmaktadır. Coğrafi bakımdan İç Anadolu Bölgesi, Doğu Anadolu Bölgesi ve Akdeniz Bölgesi'nin kesiştiği bölümde yer almaktadır. Sarız, Kayseri'nin Tomarza ve Pınarbaşı, Sivas'ın Gürün, Adana'nın Tufanbeyli, Kahramanmaraş'ın Afşin ve Göksun ilçeleri ile çevrilidir. İlçenin yüzölçümü 1410 km² olup, deniz seviyesinden 1530 metre yüksektedir. İlçenin batısı Tahtalı dağları, doğusu Binboğa dağları, kuzeyi ise Soğanlı, Koçdağı ve Maşat dağları ile çevrilidir. İlçe ekonomik ve coğrafi yapı itibarıyla tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır.
Sarız ilçesi karasal iklim koşullarını taşımaktadır. İlçede kışları çok soğuk, yağışlı ve çetin geçmekte, yazları kurak ve serindir. 2003 yılında en yüksek hava sıcaklığı ortalama 33 derece, en düşük hava sıcaklığı -24.1 derece olmuştur. İlçenin bitki örtüsü keven, kirpi otu, yabani ayrık otundan ibaret olup, yer yer ardıç, meşe ve kısa boylu fundalık orman örtüsüyle kaplıdır. Dağlarda yoğun erozyon ve toprak derinliğinin azlığı nedeniyle fazla bitki bulunmamaktadır. Başlıca akarsuyu, Seyhan Nehrinin bir kolu olan Sarız Çayı'dır.
Nüfus
değiştirİlçede; Türkmen, Kürt, Zaza ve Çerkes topluluklarının oluşturduğu kozmopolit bir nüfus yaşamaktadır. Türkmenler'in tamamı Afşar'dır. Kürtler ise çoğunlukla Sinemilli ve Koçgiri aşiretlerindendir. Eskiden bölgede yaşayan Ermeni nüfusun tamamı göç etmiştir. Sarız, 19. yüzyılda gerçekleşen göçlerin etkisiyle önemli bir nüfus artışı yaşamış ve 1945 yılına gelindiğinde Sarız nahiyesinde 16.145 kişi, Köyyeri olarak adlandırılan bucak merkezinde 622 kişi yaşamaktaydı.[4]
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1950[5] | 17.628 | 877 | 16.751 |
| 1955[6] | 19.812 | 1.615 | 18.197 |
| 1960[7] | 21.150 | 1.610 | 19.540 |
| 1965[8] | 21.058 | 2.020 | 19.038 |
| 1970[9] | 23.305 | 3.071 | 20.234 |
| 1975[10] | 22.989 | 3.591 | 19.398 |
| 1980[11] | 22.484 | 3.704 | 18.780 |
| 1985[12] | 22.820 | 4.808 | 18.012 |
| 1990[13] | 19.255 | 3.935 | 15.320 |
| 2000[14] | 14.596 | 4.404 | 10.192 |
| 2007[15] | 12.705 | 4.607 | 8.098 |
| 2008[16] | 12.697 | 4.466 | 8.231 |
| 2009[17] | 12.290 | 4.290 | 8.000 |
| 2010[18] | 11.758 | 4.036 | 7.722 |
| 2011[19] | 11.231 | 3.784 | 7.447 |
| 2012[20] | 10.720 | 3.611 | 7.109 |
| 2013[21] | 10.626 | 10.626 | veri yok |
| 2014[22] | 10.529 | 10.529 | veri yok |
| 2015[23] | 9.713 | 9.713 | veri yok |
| 2016[23] | 9.558 | 9.558 | veri yok |
| 2017[23] | 9.335 | 9.335 | veri yok |
| 2018[23] | 10.098 | 10.098 | veri yok |
| 2019[23] | 9.583 | 9.583 | veri yok |
| 2020[23] | 9.537 | 9.537 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
İdari Yapı
değiştirİlçede 2012'de çıkan Büyükşehir yasasına kadar 1 merkez ve 1 kasaba belediyesi olmak üzere iki adet belediyesi mevcuttu. İlçenin 37 köyü ve 5 mezrası bulunmaktaydı. İlçe merkezinde 8 mahalle, Yeşilkent belediyesinde ise 4 mahalle olmak üzere 12 mahallesi mevcuttu.
2009 yılı genel nüfus sayımına göre ilçenin merkez ve köylerinde 12.290 kişi yaşamaktadı. Bu nüfusun 4.290'ı ilçe merkezinde 8.000 kişi kasaba ve köylerde yaşamaktaydı. İlçe devamlı göç vermektedir. Yıllık nüfus artış hızı şehir merkezinde binde -19.47, köylerde ise –33.11 olup, toplamda ise -29.19 nüfus azalması görülmekteydi.
Özellikle bazı köylerin % 80'i yabancı ülkelerde yaşamaktadır. Yurtdışına gitmeyenler ise genelde Kayseri şehir merkezine, İstanbul, Ankara, İzmir, Adana başta olmak üzere büyük kentlere göç etmektedir. İlçe nüfusu 1990 sayımından bu yana 4.919 kişi göç vermiştir. 2009 ve 2014 seçimlerinde Cumhuriyet Halk Parti'li Ömer Faruk Eroğlu Belediye Başkanlığı görevini yürüttü. 2019 yerel seçimlerinde Baki Bayrak yeni belediye başkanı olmuştur.
Büyükşehir yasası gereğince mezra, köy, belde gibi eski idari yapılar kaldırılmıştır.
Ekonomik Yapı
değiştirİlçe, coğrafi yapısı itibarıyla tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Yaygın olarak kilim ve halı dokumacılığı yapılmaktadır. İlçe merkezi ve Mahallelerde büyükbaş hayvan, küçükbaş hayvan ile 12.000 civarında arı kolonisi mevcuttur. Ayrıca havuzlu su ürünleri yetiştiriciliği yapılmaktadır. İlçenin ekilebilir tarım arazisi 60.000 hektardır. Çiftçiler buğday, nohut, mercimek ve şeker pancarı ekmektedir. Tarımda modernizasyon yeterli değildir. Birkaç Mahalle'nin dışında sulama kanalı yoktur.
İlçede önemli bir sanayi yatırımı bulunmamaktadır. Birkaç un değirmeni, soğuk demir atölyeleri ve oto tamir atölyeleri bulunmaktadır. İlçede herhangi bir sanayi yapısı ve iş sahası bulunmadığından ilçede işsizlik sorunu hat safhadadır.
Karapınar, Çavdar ve Kıskaçlı Mahallerinde kömür rezervi bulunmaktadır. Bunlardan Tekneli Mahallesi Cesurlar Mahallesindeki kömür rezervi maden ocağı özel sektör tarafından işletilmeye başlanılmıştır.
İlçede diğer gelir kaynakları olarak el dokuma Kök boyalı Sarız kilimleri Türkiye’de ün yapmıştır. Vatandaşların kendi evlerinde kurmuş oldukları tezgâhlarda kilim dokuyarak ev ekonomisine katkıda bulunmaktadırlar.
Mahalleleri
değiştir| Köy | Nüfus | |
|---|---|---|
| Akoluk | 25 | |
| Altısöğüt | 124 | |
| Avşarobası | 208 | |
| Ayranlık | 250 | |
| Bahçeli | 792 | |
| Büyükörtülü | 132 | |
| Büyüksöbeçimen | 294 | |
| Çağşak | 209 | |
| Çavdar | 261 | |
| Çörekdere | 404 | |
| Dallıkavak | 262 | |
| Damızlık | 642 | |
| Darıdere | 102 | |
| Dayoluk | 135 | |
| Değirmentaş | 72 | |
| Fettahdere | 194 | |
| Gümüşali | 129 | |
| Günesen | 518 | |
| İncedere | 365 | |
| İncemağara | 114 | |
| Kemer | 268 | |
| Karapınar | 262 | |
| Karayurt | 174 | |
| Kırkısrak | 441 | |
| Kıskaçlı | 120 | |
| Kızılpınar | 231 | |
| Kurudere | 65 | |
| Kurdini | 80 | |
| Kuşçu | 411 | |
| Küçükkabaktepe | 44 | |
| Küçükörtülü | 51 | |
| Küçüksöbeçimen | 52 | |
| İmirzaağa | 138 | |
| Mollahüseyinler | 379 | |
| Oğlakkaya | 126 | |
| Ördekli | 80 | |
| Sancakağıl | 147 | |
| Tavlaköy | 329 | |
| Tekneli | 530 | |
| Yaylacı | 434 | |
| Yedioluk | 159 | |
| Yeni | 668 | |
| Yeşilkent | 557 |
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Kaymakam". 9 Ağustos 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2024.
- ^ "7/11" (PDF). 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2023.
- ^ a b ""Sarız'da İskan ve Nüfus (1865-1945)" Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı:38, Sf:19-39, Yıl: 2015/1" (PDF). 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2016.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Sarız Nüfusu - Kayseri". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Kayseri Sarız Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
değiştir- Sarız Kaymakamlığı Resmi Web Sitesi2 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Kayseri Valiliği Resmi Web Sitesi6 Nisan 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sarız İlçe Web Sitesi26 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.