Türk yazı dilleri söz varlığı

(Daha fazla bilgi için buraya bakınız: Türk dilleri ailesi)

Türk dilleri olarak söylenegelen dillerin birbirlerine göre söyleniş biçimlerini gösterir çizelgeler halinde karşılaştırmalar yapılmıştır.

Türk yazı dilleri söz varlığı karşılaştırması

Burada yer alan bazı çizelgelerde, önemli sözcükler farklı Türk dillerinde karşılaştırılır; böylece Çuvaşça'nın ve Yakutça'nın farklığını ve diğerlerinin birbirine yakınlığını görmemizi sağlar. Bazı sözcüklerin tabloda eksik olması, o dilde o sözcüğün varolmadığı anlamına gelmez. Bazı dillerde bazı sözcükler farklı etimolojik kökten gelirler ve bu yüzden karşılaştırılması anlamlı değildir.

	Eski Türkçe	Türkiye Türkçesi	Türkmence	Tatarca	Kazakça	Özbekçe	Uygurca	Yakutca	Çuvaşca
	ata	ata		ata		ota	ata		atte
	ana	anne/ana	ene	ana	ana	ona	ana		anne
	o'gul	oğul	oğul	ul, uğıl	ul	o'gil	oğul	uol	ıvăl
	er(kek)	erkek	erkek	ir	erkek	erkak	är(käk)	er	ar, arşçin
	kyz	kız	gyz	qız	qιz	qiz	qiz	ky:s	he'r
	kiši	kişi	kişi	keşe	kisi	kishi	kişi	kihi	şçin
	kelin	gelin	geli:n	kilen	kelin	kelin	kelin	kylyn	kilen
	Eski Türkçe	Türkiye Türkçesi	Türkmence	Tatarca	Kazakça	Özbekçe	Uygurca	Yakutca	Çuvaşca
	jürek	yürek	ýürek	yöräk	jürek	yurak	yüräk	süreq	ıratu
	qan	kan	ga:n	qan	qan	qon	qan	qa:n	jon
	baš	baş	baş	baş	bas	bosh	baş	bas	pušç
	qyl	kıl	qyl	qıl	kyl	kyl	qil	kyl	χe'le'r
	köz	göz	göz	küz	köz	ko'z	köz	kos	kör
	kirpik	kirpik	kirpik	kerfek	kirpik	kiprik	kirpik	kirbi:	χurbuk
	qulqaq	kulak	gulak	qolaq	qulaq	quloq	qulaq	gulka:k	hălha
	burun	burun	burun	borın	murιn	burun	burun	murun	sămsa;
	qol	kol	gol	qul	qol	qo'l	qol	qol	hul
	el(ig)	el	el				al(qan)	ili:	ală
	barmak	parmak	barmak	barmaq		barmoq	barmaq		pürne
	tyrnaq	tırnak	dyrnaq	tırnaq	tιrnaq	tirnoq	tirnaq	tynyraq
	tiz	diz	dy:z	tez	tize	tizza	tiz	tüsäχ
	baltyr	baldır	baldyr	baltır	baldyr	boldyr	baltir	ballyr
	adaq	ayak	aýaq	ayaq	ayaq	oyoq	ayaq	ataq
	qaryn	karın	garyn	qarın	qarιn	qorin	qor(saq)	qaryn	hırăm
	Eski Türkçe	Türkiye Türkçesi	Türkmence	Tatarca	Kazakça	Özbekçe	Uygurca	Yakutca	Çuvaşca
	at	at	at	at	at	ot	at	at	ut
	siyir	sığır	sygyr	síır (sıyır)	siyιr	sigir	seyir
	yt	it	it	et	iyt	it	it	yt	jyda
	balyq	balık	balyk	balıq	balιq	baliq	beliq	balyk	pulă
	bit	bit	bit	bet	biyt	bit	pit	byt	pıjdă
	Eski Türkçe	Türkiye Türkçesi	Türkmence	Tatarca	Kazakça	Özbekçe	Uygurca	Yakutca	Çuvaşca
	ev	ev	öý	öy	üy	uy	öy		av
	otag	otağ	otaq		otaq	otoq	otağ	otu:
	yol	yol	yo:l	yul	jol	yo'l	yol	suol	şçăl
	köprüq	köprü	köpri	küpar	köpir	ko'prik	kövrük	kürpe	keper
	oq	ok	ok	uk		o'q	oq	oχ	ugu
	ot	ot	ot	ut	ot	o't	ot	uot	vot
	kül	kül	kül	köl	kül	kul	kül	kül	kö'l
	suv	su	suw	syw	suw	suv	su	ui	syv
	kemi	gemi	gämi	kimä	keme	kema	kemä		kime
	köl	göl	köl	kül	köl	ko'l	köl	küöl	külĕ
	atov	ada	ada	atan	aral	orol	aral		ută
	küneš	güneş	gün	qoyaş	kün	quyosh	kün	kün (quyaş)	hĕvel
	bulut	bulut	bulut	bolıt	bult	bulut	bulut	bylyt	pĕlĕt
	yulduz	yıldız	ýyldyz	yoldız	zhuldιz	yulduz	yultuz	sulus	şçăltăr
	topraq	toprak	toprak	tufraq	topιraq	tuproq	tupraq	toburaχ	tăpra
	töpü	tepe	depe	tübä	töbe	tepa	töpä	töbö	tüpe
	yağac	ağaç	agaç	ağaç	ağaš	yog'och	yağaç		jyvăşç
	tenri	tanrı	taňry	täñre		tangri	täñri	tanara	tură
	Eski Türkçe	Türkiye Türkçesi	Türkmence	Tatarca	Kazakça	Özbekçe	Uygurca	Yakutca	Çuvaşca
	uzun	uzun	uzyn	ozın	uzιn	uzun	uzun	uhun	vărăm
	yany	yeni	yany	yaña	janga	yangi	yeñi	sana	şĕnĕ
	semiz	semiz	semiz	simez	semiz	semiz	semiz	emis	samăr
	tolu	dolu	do:ly	tulı	tolι	to'la	toluq	toloru	tulli
	aq	ak	ak	aq	aq	oq	aq
	qara	kara	gara	qara	qara	qora	qara	χara	χura
	qyzyl	kızıl	gyzyl	qızıl	qızıl	qizil	qizil	kyhyl	χĕrlĕ
	kök	gök	gök	kük	kök	ko'k	kök	küöq	kăvak
Sayılar	Eski Türkçe	Türkiye Türkçesi	Türkmence	Tatarca	Kazakça	Özbekçe	Uygurca	Yakutca	Çuvaşca
1	bir	bir	bir	ber	bir	bir	bir	bi:r	pĕrre
2	eki	iki	iki	ike	yeki	ikki	ikki	ikki	ikkĕ
4	tört	dört	dö:rt	dürt	tört	to'rt	töt	tüört	tăvattă
7	yeti	yedi	yedi	cide	jeti	yetti	yättä	sette	şiççĕ
10	on	on	o:n	un	on	o'n	on	uon	vunnă
100	yüz	yüz	yü:z	yöz	jüz	yuz	yüz	sü:s	şĕr

Şahıs Zamirleri
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkurt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
ben	mən	men	men	män	min	min	men	men	min	epĕ / ep
bana	mənə	maňa	menga	maña	miñä	miña	mağan	maga	miexe / miexeğe	mana
beni	məni	meni	meni	meni	mine	mine	meni	meni	miigin	mana
bende	məndə	mende	menda	mändä / meniñdä	mindä	mindä	mende	mende	-	manra
benden	məndən	menden	mendan	mändin / meniñdin	mindän	minnän	menen	menden	miigitten	manran
benim	mənim	meniň	mening	meniñ	mineñ	minem	meniñ	menin	miene	man / manăn
benimle	mənimlə	men bilen / meniň bilen	men bilan / mening bilan	män bilen / meniñ bilän	mineñ menän	minem belän	menimen	men menen	miiginen	manpa
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkurt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
sen	sən	sen	sen	sän	hin	sin	sen	sen	en	esĕ / es
sana	sənə	saňa	senga	saña	hiñä	siña	sağan	saga	eyiexe / eyiexeğe	sana
seni	səni	seni	seni	seni	hine	sine	seni	seni	eyigin	sana
sende	səndə	sende	senda	sändä / seniñdä	hindä	sindä	sende	sende	-	sanra
senden	səndən	senden	sendan	sändin / säniñdin	hindän	sinnän	senen	senden	eyigitten	sanran
senin	sənin	seniň	sening	seniñ	hineñ	sineñ	seniñ	senin	eyiene	san / sanăn
seninle	səninlə	sen bilen / seniň bilen	sen bilan / sening bilan	sän bilän / seniñ bilän	hineñ menän	sineñ belän	senimen	sen menen	eyiginen	sanpa
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkurt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
siz	siz	siz	siz	siz / sili	heź	sez	siz	siz	en	esir / esĕr
size	sizə	size	sizga	sizgä / siligä	heźgä	sezgä	sizge	sizge	eyiexe / eyiexeğe	sire
sizi	sizi	sizi	sizni	sizni / silini	heźźe	sezne	sizdi	sizdi	eyigin	sire
sizde	sizdə	sizde	sizda	sizdä / silidä	heźźä	sezdä	sizde	sizde	-	sirĕnte
sizden	sizdən	sizden	sizdan	sizdin / silidin	heźźän	sezdän	sizden	sizden	eyigitten	sirĕnten
sizin	sizin	siziň	sizning	sizniñ / siliniñ	heźźeñ	sezneñ	sizdiñ	sizdin	eyiene	sirĕn
sizinle	sizinlə	siz bilen / siziň bilen	siz bilan / sizning bilan	siz bilän / sizniñ bilän / sili bilän	heźźeñ menän	sezneñ belän	sizben	siz menen	eyiginen	sirĕnpe
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkurt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
o	o	ol	u	u	ul	ul	ol	al	kini	văl / ul
ona	ona	oňa	unga	uniñğa	uğa	aña	oğan	aga	kiniexe	ăna
onu	onu	onu	uni	uni	unı	anı	onı	anı	kinini	ăna
onda	onda	onda	unda	unda / uniñda / anda	unda	anda	onda	anda	-	unra / unta
ondan	ondan	ondan	undan	undin / uniñdin / andin	undan	annan	onan	andan	kinitten	unran / untan
onun	onun	onuň	uning	unuñ	unıñ	anıñ	onıñ	anın	kiene	un / unăn
onunla	onunla	o bilen / onuň bilen	u bilan / uning bilan	u bilän / unuñ bilän	unıñ menän	anıñ belän	onımen	al menen	kininen	unpa
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkurt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
biz	biz	biz	biz	biz	beź	bez	biz	biz	bihigi	epir / epĕr
bize	bizə	bize	bizga	bizgä	beźgä	bezgä	bizge	bizge	bihiexe / bihiexeğe	pire
bizi	bizi	bizi	bizni	bizni	beźźe	bezne	bizdi	bizdi	bihigini	pire
bizde	bizdə	bizde	bizda	bizdä	beźźä	bezdä	bizde	bizde	-	pirĕnte / pirte
bizden	bizdən	bizden	bizdan	bizdin	beźźän	bezdän	bizden	bizden	bihigitten	pirĕnten / pirten
bizim	bizim	biziň	bizning	bizniñ	beźźeñ	bezneñ	bizdiñ	bizdin	bihiene	pirĕn
bizimle	bizimlə	biz bilen / biziň bilen	biz bilan / bizning bilan	biz bilän / bizniñ bilän	beźźeñ menän	bezneñ belän	bizben	biz menen	bihiginen	pirĕnpe
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkurt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
siz	siz	siz	senlar	silär / sänlär	heź	sez	sender	siler	ehigi	esir / esĕr
size	sizə	size	senlarga	silärgä / sänlärgä	heźgä	sezgä	senderge	silerge	ehiexe / ehiexeğe	sire
sizi	sizi	sizi	senlarni	silärni / sänlärni	heźźe	sezne	senderdi	silerdi	ehigini	sire
sizde	sizdə	sizde	senlarda	silärdä / sänlärdä	heźźä	sezdä	senderde	silerde	-	sirĕnte
sizden	sizdən	sizden	senlardan	silärdin / sänlärdin	heźźän	sezdän	senderden	silerden	ehigitten	sirĕnten
sizin	sizin	siziň	senlarning	silärniñ / sänlärniñ	heźźeñ	sezneñ	senderdiñ	silerdin	ehiene	sirĕn
sizinle	sizinlə	siz bilen / siziň bilen	senlar bilan	silär bilän / sänlär bilän	heźźeñ menän	sezneñ belän	sendermen	siler menen	ehiginen	sirĕnpe
Türkiye	Azerbaycan	Türkmen	Özbek	Yeni Uygur	Başkurt	Tatar	Kazak	Kırgız	Yakut	Çuvaş
onlar	onlar	olar	ular	ular	ular	alar / ular	olar	alar	kiniler	vĕsem / vălsem
onlara	onlara	olara	ularga	ularğa	ularğa	alarğa	olarğa	alarga	kinilerge	vĕsene
onları	onları	olary	ularni	ularni	ularźı	alarnı	olardı	alardı	kinileri	vĕsene
onlarda	onlarda	olarda	ularda	ularda	ularźa	alarda	olarda	alarda	-	vĕsenche
onlardan	onlardan	olardan	ulardan	ulardin	ularźan	alardan	olardan	alardan	kinilerten	vĕsenchen
onların	onların	olaryň	ularning	ularniñ	ularźın	alarnıñ	olardıñ	alardın	kiennere	vĕsen / vĕsenĕn
onlarla	onlarla	olar bilen	ular bilan	ular bilän	ular menän	alar belän	olarmen	alar menen	kinilerinen	vĕsempe

Karşılaştırmalı Çalışmalar

• Süleyman Hilmi Kızıldağ (2021), Eski Türk Yazıtları söz varlığının Çağdaş Kuzeybatı (Kıpçak) Türk Lehçeleri söz varlığı ile karşılaştırılması, Doktora Tezi.
• Aydın Öztürk (2021), Türkmen Türkçesi Söz Varlığının Türkiye Türkçesi Ağızları Söz Varlığı ile Karşılaştırılması, Doktora Tezi.
• Mesut Sönmez (2021), Kazak Türkçesi konu çözümlemeli söz varlığı -Türkiye Türkçesi ile karşılaştırmalı-, Yüksek Lisans Tezi.
• Sara Amirtayeva (2019), Temel kelimeler açısından söz varlığı karşılaştırması (Türkiye Türkçesi, Kazak Türkçesi, Türkmen Türkçesi), Yüksek Lisans Tezi.
• Günsel Barış (2016), Azerbaycan Türkçesinin Söz Varlığının Türkiye Türkçesi ile Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi.
• Jyldyz Alimova (2011), Türkiye Türkçesi ağızları ile Kırgız Türkçesinin söz varlığı açısından karşılaştırılması, Doktora Tezi.
• Nurettin Aksu (2006), Konuşan Sözlük Türkiye Türkçesi-Kazak Türkçesi.
• Kurtuluş Öztopçu (1996), Dictionary of the Turkic Languages: English, Azerbaijani, Kazakh, Kyrgyz, Tatar, Turkish, Turkmen, Uighur, Uzbek
• Ahmet Bican Ercilasun vd. (1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü