Türkiye'de asgari ücret
Türkiye'de asgari ücret, Türkiye'de bir işçinin kanunca 30 gün üzerinden minimum alması gereken brüt ücrettir. Asgari ücretin günlük olarak belirlenmesi esastır. Günlük hesap üzerinden de “Aylık” ve “Saat” ücreti hesaplanmaktadır. Haftalık standart çalışma saati 45'tir, bu süre haftanın diğer günlerine sadece bir gün izin yapıldığı varsayılarak eşit dağıtılması durumunda günlük 7 saat 30 dakikadır. Kısmi zamanlı çalışma 30 saate kadar ve 30 saat dahil çalışmadır, bunun üzerindeki 45 saate kadar olan haftalık çalışma süresi içeren işler tam zamanlı çalışmadır.[1][2] Mesai günleri içinde yapılan molalar çalışma süresine eklenmez. Yasal olarak kullandırılması zorunlu en az bir günlük haftalık izin, sanki işçi o gün çalışmış gibi ücretlendirilir. Devlete verilen vergiler kesilerek işçiye "net asgari ücret" ödenir. Kısaca asgari ücret, iş hayatının temel unsurlarından biridir ve uygulanması en düşük sınırı ifade eder.
Tarihçe
değiştirTürkiye’de asgari ücret 1936 tarihli İş Kanunu ile mevzuata girmesine karşın uygulaması 1951’e kadar gerçekleşmedi. 1951’den 1967’ye dek geçen süre içinde asgari ücret mahalli komisyonlar tarafından belirlendi. Günümüze kadar birkaç değişiklikle varlığını sürdüren asgari ücret tespit komisyonu uygulaması 1967’den sonra başlamıştır.[3]
2022 yılına kadar asgari ücretin gelir vergisi matrahı üzerinden %15 oranında gelir vergisi, brüt ücret üzerinden ise %7,59 oranında damga vergisi uygulanmaktaydı. 2021 yılı sonu alınan karar ile birlikte söz konusu vergiler kaldırılmış, gelir vergisinin kalkmasının bir neticesi olarak da tüm kesintiler sonrası oluşan tutarın üzerine eklenen, çalışanın medeni duruma ve çocuk sayısına göre değişiklik gösteren asgari geçim indirimi de kaldırılmıştır.[4][5][6]
Yıllara göre asgari ücret
değiştirAltta haftada standart 45 saat çalışan bekar bir işçinin ay sonunda ödemesini alması gereken vergi öncesi (brüt) ve sonrası (net) tutarlar listelenmiştir.[7] Üçüncü sütun yıl başı ve yıl sonunda asgari ücretin ABD doları cinsinden sahip olduğu nominal değeri göstermektedir.[8] En sağda ise 2020 ABD doları sabit fiyatından satın alma gücü paritesine göre asgari ücretler verilmiştir.[9]
| Yıl | Brüt (TL) | Net (TL) | Brüt (dolar) | Net (dolar) | Brüt için Dolar Değeri | Net için Dolar Değeri | Brüt/Net Dolar Değerleri Oranı | Brüt (SAGP, 2020 doları) | Not |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2024 | 20.002 | 17.002[10] | 652,15 | 554,34 | 29,45 | 29,45 | %0 | 2024 yılından itibaren asgari ücret zammının yılda 1 defa olacağına karar verilmiştir | |
| 2023 Temmuz-Aralık | 13.414,50 | 11.402,32 | 516,75 | 441,89 | 23,71 | 23,71 | 0% | ||
| 2023 Ocak-Haziran | 10.008 | 8.506,80 | 575,67 | 455,18 | 18,67 | 18,67 | 0% | ||
| 2022 Temmuz-Aralık | 6.471 | 5.500,35 | 386,15 | 328,20 | 16,76 | 16,76 | 0% | - | 2016 yılından itibaren yılda bir kez belirlenen asgari ücret yüksek enflasyon sebebiyle 2022 yılında 2. kez belirlenmiştir |
| 2022 Ocak-Haziran | 5.004,00 | 4.253,40 | 292,63 | 248,71 | 17,1 | 17,1 | 0% | - | - |
| 2021 | 3.577,50 | 2.825,90 | 481,80 | 228,27 | 7,43 | 12,38 | 40% | - | - |
| 2020 | 2.943,00 | 2.324,70 | 495,00 | 419,90 | 5,95 | 5,54 | 7% | 12.777,80 | - |
| Yıl | Brüt (TL) | Net (TL) | Brüt (dolar) | Net (dolar) | Brüt için Dolar Değeri | Net için Dolar Değeri | Brüt/Net Dolar Değerleri Oranı | Brüt (SAGP, 2020 doları) | Not |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2019 [11] | 2.558,00 | 2.020,90 | 480,00 | 379,16 | 5,33 | 5,33 | 0% | 12.466,40 | - |
| 2018 | 2.029,50 | 1.603,00 | 532,10 | 420,30 | 3,81 | 3,81 | 0% | 14.425,90 | - |
| 2017 | 1.777,00 | 1.404,00 | 502,80 | 487,20 | 3,53 | 2,88 | 23% | 14.698,20 | - |
| 2016 | 1.647,00 | 1.300,99 | 565,90 | 545,30 | 2,91 | 2,39 | 22% | 15.136,80 | 2016 yılı öncesinde asgari ücrete altı aylık aralıklar ile zam uygulanırken sonrasında bu durum değişmiştir. |
| 2015 Temmuz-Aralık | 1.273,50 | 1.000,54 | - | ||||||
| 2015 Ocak-Haziran | 1.201,50 | 949,07 | - | ||||||
| 2014 Temmuz-Aralık | 1,136 | 891 | - | ||||||
| 2014 Ocak-Haziran | 1,071 | 846 | - | ||||||
| 2013 Temmuz-Aralık | 1,021.50 | 804.69 | - | ||||||
| 2013 Ocak-Haziran | 978.60 | 773.98 | - | ||||||
| 2012 Temmuz-Aralık | 940.50 | 739.80 | - | ||||||
| 2012 Ocak-Haziran | 886.50 | 701.14 | - | ||||||
| 2011 Temmuz-Aralık | 837.00 | 599.21 | - | ||||||
| 2011 Ocak-Haziran | 796.50 | 570.21 | - | ||||||
| 2010 Temmuz-Aralık | 760.50 | 544.44 | - | ||||||
| 2010 Ocak-Haziran | 729.00 | 521.89 | - | ||||||
| 2009 Temmuz-Aralık | 693.00 | 546.00 | - | ||||||
| 2009 Ocak-Haziran | 666.00 | 527.13 | - | ||||||
| 2008 Temmuz-Aralık | 638.70 | 546.00 | - | ||||||
| 2008 Ocak-Haziran | 608.40 | 481.55 | - | ||||||
| 2007 Temmuz-Aralık | 419,155.652 | - | |||||||
| 2007 Ocak-Haziran | 403,034.281 |
Asgari ücretin saatlik karşılığı
değiştirİşçinin saatlik ücreti aylık 30 iş günü üzerinden hesaplanır. Haftada 1 gün yasal bağlamda zorunlu ücretli izin ve 45 saatlik haftalık standart çalışma saati vardır. Haftalık çalışma saati haftanın diğer günlerine yayıldığında günlük mesai 7.50 saattir. İzin gününün ücreti saatlik ücretin 7.50 katıdır, ancak bu, haftalık çalışma saatine dahil değildir. Saatlik ücret, 30 iş günü 7.50 saat çalışıldığı varsayılarak, çıkan 225 sayısının ücrete bölünmesi yoluyla hesaplanır.[12]
İşçi ve işveren arasındaki normal haftalık çalışma süresi 45 saatin altında belirlenmişse (örneğin 40 saat) bu süre ile 45 saat arasında kalan çalışmalar, fazla sürelerle çalışma olarak nitelenir ve saat başı %25 zamlı, haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmalar ise fazla mesai olarak adlandırılır ve saat başına %50 zamlı ücret ödenir.[13]
| Yıl | Brüt Ücret (Saatlik) | Net Ücret (Saatlik)[14] |
|---|---|---|
| 2024 | 88,9 TL | 75,56 TL |
| 2023 2. Dönem | 59,61 TL | 50,67 TL |
| 2023 1. Dönem | 44,48 TL | 37,80 TL |
| 2022 2. Dönem | 28,76 TL | 24,44 TL |
| 2022 1. Dönem | 22.24 TL | 18,90 |
| 2021 | 15,90 TL | 12,55 TL |
| 2020 | 13.08 TL | 10,32 TL |
| 2019 | 11.37 TL | 8,97 TL |
| 2018 | 9.02 TL | 7,12 TL |
| 2017 | 7.90 TL | 6,24 TL |
| 2016 | 7.32 TL | 5,78 TL |
Vergi kesintileri
değiştirEmekli olmayan bir işçinin brüt minimum ücretinden %14 Sosyal güvenlik primi işçi payı ve %1 işsizlik sigortası primi işçi payı kesilir.
İşverene maliyeti
değiştirİşveren çalıştırdığı her işçi başına brüt ücret dışında brüt ücret üzerinden %20,5 işveren sgk primi, %2 oranında ise işveren işsizlik sigorta primi öder.[15] Bu oranlar yıllık bazda devletin sağladığı teşvikler neticesinde değişiklik gösterebilir.
Asgari ücretin ihlali
değiştirAsgari ücretin ihlali doğrudan veya dolaylı yollardan çeşitli şekillerde gerçekleşebilmektedir: işçinin haftalık çalışma saatine göre tam zamanlı olmasına karşın kayıtlarda kısmi zamanlı gösterilmesi hatta ödemenin buna göre yapılması,[16] fazla mesai ücretlerinin ödenmemesi, ay sonunda verilen ücretin belli bir bölümünün elden geri alınması, asgari ücretin netinin ödenip kesintilerin devlete ödenmemesi.[17]
Demografi
değiştirÇalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 2014 verilerine göre Türkiye’deki 12,2 milyonu aşkın kayıtlı işçiden yaklaşık 5 milyonu, yani %40’tan fazlası, asgari ücretle çalışmaktadır. Bu verilere göre Türkiye Avrupa ülkeleri içerisinde en büyük asgari ücretle çalışan oranına sahiptir. 3,5 milyonu “ücretli veya yevmiyeli”lerden oluşan 9,6 milyon kayıt dışı çalışan bu gruba eklendiğinde Türkiye’deki oranın %40’tan daha yüksek olduğu düşünülmektedir, ancak hükûmet ve Sosyal Güvenlik Kurumu güncel asgari ücretle çalışan işçi sayısını TBMM'de talep edilmiş olmasına rağmen açıklamamıştır.[18]
Ortalama ücrete oranı
değiştir2006'da ortalama ücretin yarısı seviyesinde seyretmiş asgari ücret, pik yaptığı 2020 yılına kadar bu zaman aralığında sürekli ortalama ücret seviyesine yaklaşmıştır. 2021 yılında asgari ücretin enflasyona oranla artırılması halinde SGK verilerine göre aylık ortalama maaşın %80,79’una, TÜİK verilerine göre ise ise %93’üne tekabül edeceği öngörülmektedir.[19]
Asgari Ücret Tespit Komisyonu
değiştirTürkiye'de asgari ücret ile ilgili kararı Asgari Ücret Tespit Komisyonu almaktadır. İlgili komisyonda işçi, işveren ve devlet temsilcilerini içeren; her biri bir oy hakkına sahip 3 farklı taraf bulunmaktadır. Türkiye'de asgari ücret ile ilgili net tespit bu komisyonda gerçekleştirilmektedir. Komisyonda ilgili kararların kesinleşmesi için Oy Birliği yerine Oy Çokluğu aranmaktadır.
DİSK-AR tarafından 2017’de yapılan bir araştırmaya göre, son 18 yılda ilgili komisyonun aldığı 18 karardan 13’ü işveren ve devlet temsilcilerinin verdiği 2 oy ile alındı. Sadece 3 yılda işveren temsilcileri ile birlikte oy birliği elde edilmiştir. İşveren temsilcileri asgari ücret tespit komisyonun oy çokluğu yerine oy birliği kuralını benimsemesi gerektiğini savunmaktadır.[20]
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Tam Zamanlı Çalışma Nedir ?". 8 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Part-time çalışma nasıl tanımlanır?". 24 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Asgari Ücret Uygulamasının Evrensel Çerçevesi". 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ "Net Asgari Ücret Hesaplaması". 22 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Ücret ve maaşların asgari ücret tutarından gelir ve damga vergisi alınmamasını da içeren teklif kabul edildi". 22 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.
- ^ "AGİ kalktı mı? Asgari ücrete AGİ dahil mi?". 15 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.
- ^ "Bakanlık listesi" (PDF). 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Temmuz 2020.
- ^ "Turkey National Minimum Wage - NMW 2021". countryeconomy.com (İngilizce). 9 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2021.
- ^ "Real minimum wages". stats.oecd.org. 14 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2021.
- ^ https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/asgari-ucret-17-bin-2-lira-oldu/3094041#:~:text=Asgari%20%C3%BCcret%2C%201%20Ocak%202024,bin%202%20lira%20olarak%20belirlendi 27 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ geziplani.net. "Yıllara Göre Asgari Ücret ve Dolar Karşılığı (1975 - 2024)". geziplani.net. 5 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2024.
- ^ "Saatlik Ücret Nasıl Hesaplanmalıdır?". 7 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2021.
- ^ "Fazla Mesai Ücreti Hesaplama". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021.
- ^ "Asgari Ücret Saatlik (Brüt-Net)". Engelli.com. 20 Haziran 2023. 20 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023.
- ^ "2022 YILI ASGARİ ÜCRETİN İŞVERENE MALİYETİ". 18 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.
- ^ "Yasalar asgari ücretin altında çalıştırmaya izin veriyor mu?". 18 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2022.
- ^ "Asgari Ücreti Bile Ödemek İstemeyen Patronlar Yasa Dışı Yöntemlere Başvuruyor". 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2022.
- ^ "Avrupa'da en fazla asgari ücretli çalışan oranı Türkiye'de". euronews. 7 Aralık 2020. 7 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2021.
- ^ "Türkiye'de ortalama ücretler 'asgari ücret' seviyesine indi". Independent Türkçe. 26 Kasım 2020. 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2021.
- ^ "Asgari Ücret Tespit Komisyonu". 30 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.