Vikipedi

Vaişnavizm

(Vaiśeṣika sayfasından yönlendirildi)

Vaişnavizm veya Vişnuculuk (Sanskritçe: वैष्णवसम्प्रदायः, IAST: Vaiṣṇavasampradāyaḥ), Şaivizm, Şaktizm ve Smartizm ile birlikte başlıca Hindu mezheplerinden biridir.[1] Vişnu'yu (विष्णु, Viṣṇu) tanrılar (deva, देव) dahil tüm ruhların ve varlıkların kaynağı, kökeni ve dayanağı olan Mutlak Şahıs (Paramātman) ve Mutlak Varlık (Parabrahman) olarak betimlediği için Vaişnavizm olarak adlandırılır.[2][3] Vaişnavizm'in temel metinleri arasında Vedalar (वेद, veda; "bilgi"), Upanişadlar (उपनिषद्, Upaniṣad), Bhagavad Gita (भगवद्गीता, bhagavad-gītā; "Tanrı'nın ezgisi"[a]), Pançaratra (Agama) metinleri, Naalayira Divya Prabhandham ve Bhagavata Purana (भागवतपुराण, Bhāgavata Purāṇa) yer alır.[4][5][6] Johnson ve Grim'in 2010 yılında yaptıkları tahminlere göre, Vaişnavizm yaklaşık 641 milyon takipçiyle bütün Hinduların %67,6'sını oluşturur ve en büyük Hindu mezhebidir.[7]

Vaişnavizm'in ortaya çıkış tarihi belirsizdir ve genel olarak çeşitli bölgesel Vedik olmayan dinlerin Vişnu tapıcılığıyla birleşmesi yoluyla ortaya çıktığı varsayılır. Özellikle Vāsudeva-Krişna ve Gopala-Krişna Bagavata kültleri ve MÖ 7. ila 4. yüzyıllarda geliştirilen Narayana olmak üzere birkaç popüler Vedik olmayan teistik geleneğin birleşmesi olarak kabul edilir.[8] Bu gelenekler, milattan sonraki ilk yüzyıllarda Vedik Tanrı Vişnu ile bütünleştirilmiş ve çeşitli Vedik olmayan tanrıların yüce tanrı Vişnu'nun farklı enkarnasyonları olarak görüldüğü avatar doktrinini gelişmesiyle birlikte Vaişnavizm olarak ortaya çıkmıştır.[9] Narayana, Hari, Rama, Krişna, Kalki, Perumal, Şrinatci, Vitoba, Venkatesvara, Guruvayurappan, Ranganata, Cagannat, Badrinat ve Muktinat, Vişnu'nun farklı avatarları olarak görülürler.

Vaişnavizm'de Vişnu ve Krişna aynı kişi (Bhagavan, Yüce Tanrı)'nın farklı suretleriyken Gaudiya Vaişnavizmi'nde göre Krişna, Sri Vaişnavizmi'ne göre ise Vişnu esas surettir. Vaişnavizm, Vişnu'nun avatarı kabul edilen Krişna ve Rama'yı esas suret kabul eden Krişnaizm ve Ramaizm gibi mezhepleri de içerir.[10][11]

Tarihi

değiştir

Ortaya Çıkışı

değiştir

Vaishnavizm'in ne zaman ortaya çıktığı belirsizdir ve bunu belirlemek için gerekli olan kanıtlar tutarsız ve yetersizdir.[12] Çeşitli geleneklerin bir araya gelmesiyle Vaişnavizm'in oluştuğu tahmin edilmektedir.[13] Vişnu aslında bir Vedik güneş tanrısı olmasına rağmen[14] Agni, İndra ve diğer Vedik tanrılara kıyasla Vedalarda ondan daha az bahsedilmiştir, bu da Vişnu'nun Vedik dininde daha önemsiz bir konuma sahip olduğunu düşündürmektedir.[15]

Dandekar'a göre, bugün Vaishnavizm olarak anlaşılan şey Vedizm'den gelmemektedir, ancak MÖ 7. ila 4. yüzyıllarda, Kuzey Hindistan'da gerçekleşen ikinci kentleşme döneminden hemen önce, Vedik döneminin sonunda Brahmanizm'in düşüşünden sonra gelişen birkaç popüler teistik geleneğin birleşmesinden ortaya çıkmıştır.[16]

Varoluş teorisi

değiştir

Tanrı ve ruhlar

değiştir

Vaişnavizm'e göre varoluş aktarımsaldır, tüm varoluş tekil bir kaynaktan gelip o kaynağa dayanır ve buna tüm benlikler/ruhlar da dahildir. Bu bakımdan tekil kaynak (Yüce Tanrı, Vişnu) tüm benliklerin kaynağı ve kökeni olan Mutlak Benlik'tir, tüm ruhlar Vişnu'dan kaynaklanıp O'ndan filizlenir ve dolayısıyla Vişnu tüm ruhların babasıdır. Sonsuz farklı atmanın (ruh) kaynağı ve kökeni olan sınırsız Tanrı, Paramatman (Yüce Ruh) olarak tanımlanır ve bu kapsamda Tanrı tüm benliklerin Ezeli ve Ebedi Baba'sıdır. Bu nedenle Vaişnavalar tüm ruhları birbirine kardeş ve Tanrı'nın evladı olarak görürler.[17] Fakat bu görüş sadece Gaudiya Vaişnavizmi gibi teistik Vişnucu mezheplerde mevcuttur. Bazı akademisyenlere göre Vaişnavizm, "aşkınlık ve içkinlik" teolojisiyle tektanrıcılığa değil, panenteizme vurgu yapmaktadır.[18]

Pratikleri

değiştir

Bhakti

değiştir

Bhakti hareketi, ilk kez MS 7. yüzyılda Güney Hindistan'daki Vaişnavalar arasında ortaya çıkmış[19] ve 13. yüzyılın sonlarına doğru Güney Hindistan'da bulunan Tamil Nadu'dan Karnataka ve Maharashtra'ya doğru kuzeye yayılmaya başlamıştır.[20] Siyasi belirsizlik ve Hindu-Müslüman çatışmalarının yaşandığı bir dönemde, 15. yüzyılda Hindistan genelinde geniş bir kabul görmüştür.[21][22]

Tilaka

değiştir

Vaishnavalar, günlük bir ritüel olarak veya özel günlerde alınlarını sandal ağacı külünden yapılmış tilaka ile işaretlerler. Farklı Vaişnava geleneklerinin (sampradaya) her birinin, kendi soylarının anaakım görüşünü (siddhanta) tasvir eden, kendilerine özgü bir tilaka stili vardır. Genel tilaka deseni, U harfine benzeyen parabolik bir şekil veya burunda Y harfine benzeyen iki veya daha fazla birbirine bağlı dikey çizgi ve isteğe bağlı başka bir çizgidir; burada iki paralel çizgi Krishna'nın nilüferayaklarını ve burundaki alt kısım ise tulsi yaprağını temsil eder.[23][24]

İnisiyasyon

değiştir

Vaişnavism'in tantrik geleneklerinde, Vaişnava uygulamalarını anlamak için kendilerini eğiten bir guru tarafından verilen inisiyasyon (dikşa) sırasında, inisiyeler Vişnu'yu yüce tanrı olarak kabul ederler. İnisiyasyon sırasında, müride geleneksel olarak, müridin Vişnu'ya veya onun avatarlarından birine ibadet eylemi olarak yüksek sesle veya zihninde tekrarlayacağı belirli bir mantra verilir. Bu zikir uygulaması capa olarak bilinir.

Hac yerleri

değiştir
 
 
Nathdwara
 
Rameshwaram
 
Guruvayur
 
Dwarka
 
Ayodhya
 
Mathura
 
Vrindavan
 
Varanasi
 
Vaishno Devi
 
Pandharpur
 
Udupi
 
Tirupati
 
Srirangam
 
Badrinath
 
Puri
 
Mayapur
Vaişnavizm'de önemli hac yerleri

Vişnuculuk ve Diğer Hindu Gelenekleri Arasındaki Farklar

değiştir
Vaişnavizm'in Diğer Hindu Gelenekleriyle Karşılaştırılması
Şivacı Gelenekler Vaişnavacı Gelenekler Şakta Gelenekleri Smarta Gelenekleri Kaynaklar
Kutsal metinler Vedalar, Upanişadlar ve Agamalar Vedalar, Upanişadlar ve Agamalar Vedalar ve Upanişadlar Vedalar ve Upanişadlar [25][26]
En yüksek tanrı Şiva Vişnu Devi Yok (Parabrahman bu şekilde sayılabilir) [27][28]
Yaratıcı tanrı Shiva Vişnu Devi Brahman prensibi [27][29]
Avatar konsepti Düşük önemde Kilit öneme sahip bir konsept Önemli bir konsept Düşük önemde [25][30][31]
Münzevi yaşam Tavsiye edilir Kabul edilir Kabul edilir Tavsiye edilir [25][32][33]
Ritüeller, Bhakti Onaylar[34][35][36] Onaylar Onaylar Seçmelidir[37] [38]
Ahimsa ve Vejetaryenlik Tavsiye edilir,[34] Zorunlu değildir Onaylar Zorunlu değildir Tavsiye edilir, Zorunlu değildir [39][40]
Özgür irade, Maya (ilüzyon), Karma İnanır İnanır İnanır İnanır [27]
Metafizik görüşü Brahman (Şiva), Atman (Öz) Brahman (Vişnu), Atman Brahman (Devi), Atman Brahman, Atman [27]
Epistemoloji
(Pramana)		 1. Algı
2. Çıkarım
3. Güvenilir tanıklık
4. Kendiliğinden anlaşılan[41]		 1. Algı
2. Çıkarım
3. Güvenilir tanıklık		 1. Algı
2. Çıkarım
3. Güvenilir tanıklık		 1. Algı
2. Çıkarım
3. Karşılaştırma ve benzetme
4. Varsayım, türetme
5. Varsayım, türetme
6. Güvenilir tanıklık		 [42][43][44]
Felsefe Dvaita, nitelikli advaita, advaita Vişiştadvaita, Dvaita, nitelikliadvaita, advaita Şakti-advaita Advaita, nitelikli advaita [45][46]
Kurtuluş
(Soteryoloji)		 Civanmukta,
Çarya-Kriyā-Yoga-Cnyana[47]		 Videhamukti, Yoga,
sivil (münzevi olmayan) yaşam		 Bhakti, Tantra, Yoga Civanmukta, Advaita, Yoga,
münzevi yaşam		 [48][49]

Galeri

değiştir
  •  
    Bir Vaişnava. Alnında Vişnu'ya adandığını gösteren bir tilaka bulunur
  •  
    Vişnu kadınlardan meydana gelen bir atı sürerken
  •  
    Vişnu heykeli, 10. yüzyıl, Sambhar.
  •  
    Vişnu'ya adanmış bir tapınak, Tamil Nadu, Hindistan.
  •  
    Vişnu ve eşi Lakşmi bir nilüfer tahtının üzerinde otururken
  •  
    Aziz Cayadeva, Krişna (Vişnu) ve eşi Rada'ya ibadet ederken, 18. yüzyıl resmi.
  •  
    Vişnu'nun avatarlarından olan Krişna'nın cosplay'ini yapan bir kadın
  •  
    Krişna ve eşi Rada
  •  
    Vişnu'nun avatarlarından biri olan Narayana yılanın üzerinde yatarken
  •  
    Üç Vişnu inananı, Katmandu, Nepal.
  •  
    Vişnu tapınağı, Katmandu, Nepal.
  •  
    Srikakulandra Maha Vişnu Tapınağı, Andra Pradeş, Hindistan.
  •  
    Vişnu'nun avatarlarından Cagannat'a adanmış olan, Hindistan, Puri'deki Sri Cagannat Tapınağı
  •  
    Vişnu'nun avatarlarından Krişna'nın eskiden yaşadığı iddia edilen Vrindavan'daki Krişna'ya adanmış Prem Tapınağı
  •  
    Vişnu üç farklı enkarnasyonuyla (tecellisiyle) birlikte: İnsan formu (Krişna), yaban domuzu formu (Varaha) va aslan formu (Narasimha).

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Dandekar, R. N. (1987) [Rev. ed. 2005]. "Vaiṣṇavism: An Overview". In Eliade, Mircea (ed.). The Encyclopedia of Religion. Vol. 14. New York: MacMillan.
  2. ^ Pratapaditya Pal (1986). Indian Sculpture: Circa 500 BCE–700 CE. University of California Press. ss. 24–25.
  3. ^ Stephan Schuhmacher (1994). The Encyclopedia of Eastern Philosophy and Religion: Buddhism, Hinduism, Taoism, Zen. Shambhala. s. 397.
  4. ^ Johnson, Todd M.; Grim, Brian J. (2013). The World's Religions in Figures: An Introduction to International Religious Demography. John Wiley & Sons. s. 400.
  5. ^ Flood, Gavin (1996). An introduction to Hinduism. Cambridge University Press. ss 121-122.
  6. ^ Schrader, F. Otto (1973). Introduction to the Pāñcarātra and the Ahirbudhnya Saṃhitā. Adyar Library and Research Centre. ss. 2-21.
  7. ^ Johnson, Todd M.; Bellofatto, Gina A. (2013). The worlds religions in figures: an introduction to international religious demography (İngilizce). Chichester, West Sussex, UK: Malden, MA. s. 400. ISBN 978-1-118-32303-8. 
  8. ^ The encyclopedia of religion. 15: Trad - Zwin (İngilizce). New York: Macmillan [u.a.] 1987. s. 168. ISBN 978-0-02-909880-6. 
  9. ^ Klostermaier, Klaus K. (2007). A survey of Hinduism. 3rd ed (İngilizce). Albany (N.Y.): State University of New York press. ss. 206-217. ISBN 978-0-7914-7081-7. 
  10. ^ Hardy, Friedhelm E. (1987). "Kṛṣṇaism". In Mircea Eliade (ed.). The Encyclopedia of Religion. 8. cilt. New York: MacMillan.
  11. ^ Flood, Gavin (1996). An introduction to Hinduism. Cambridge University Press. s. 117.
  12. ^ Preciado-Solís, Benjamín (1984). The Kṛṣṇa cycle in the purāṇas: themes and motifs in a heroic saga. 1st ed (İngilizce). Delhi: Motilal Banarasidass. ss. 1-16. ISBN 978-0-89581-226-1. 
  13. ^ Gonda, Jan (1993). Aspects of early Viṣṇuism. Repr (İngilizce). Delhi: Motilal Banarsidass Publ. s. 163. ISBN 978-81-208-1087-7. 
  14. ^ "Vaishnava". web.archive.org. 12 Şubat 2012. 12 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2024. 
  15. ^ None (2005). Encyclopedia of religion (İngilizce). Internet Archive. Detroit : Macmillan Reference USA. s. 9498. ISBN 978-0-02-865733-2. 
  16. ^ None (2005). Encyclopedia of religion (İngilizce). Internet Archive. Detroit : Macmillan Reference USA. s. 9499. ISBN 978-0-02-865733-2. 
  17. ^ A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada (Kasım 1958). "581100 - Letter to Brother written from Jhansi - Vanisource". vanisource.org. 1 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2024. 
  18. ^ Coward, Harold G.; Maguire, Daniel C., (Ed.) (2000). Visions of a new earth: religious perspectives on population, consumption, and ecology (İngilizce). Albany, N.Y: State University of New York Press. ss. 113-114. ISBN 978-0-7914-4457-3. 
  19. ^ Smith, Bardwell L., (Ed.) (1976). Hinduism: new essays in the history of religions. Studies in the history of religions (İngilizce). Leiden: Brill. ss. 143-144. ISBN 978-90-04-04495-1. 
  20. ^ Smith, Bardwell L., (Ed.) (1976). Hinduism: new essays in the history of religions. Studies in the history of religions, supplements to Numen (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 154-155. ISBN 978-90-04-04495-1. 
  21. ^ Schomer, Karine, (Ed.) (1987). The Sants: studies in a devotional tradition of India ; [most of the papers were originally prepared for a conference ... held in Berkeley, California, in May 1978]. 1. publ (İngilizce). Delhi: Motilal Banarsidass. ss. 1-3. ISBN 978-81-208-0277-3. 
  22. ^ Flood, Gavin D. (1996). An introduction to Hinduism (İngilizce). New York, NY: Cambridge University Press. s. 131. ISBN 978-0-521-43304-4. 
  23. ^ "Vaishnavism, or Vaisnava, or Vaisnavism, or Vishnuism, or Visnuism (Hindu sect) -- Britannica Online Encyclopedia". web.archive.org. 27 Ocak 2008. 27 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2024. 
  24. ^ "Tilak: Why Wear It". www.stephen-knapp.com. 25 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2024. 
  25. ^ a b c Jones & Ryan 2006, s. 474.
  26. ^ Mariasusai Dhavamony (1999). Hindu Spirituality. Gregorian Press. ss. 32-34. ISBN 978-88-7652-818-7. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  27. ^ a b c d Jan Gonda (1970). Visnuism and Sivaism: A Comparison. Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-4742-8080-8. 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  28. ^ Christopher Partridge (2013). Introduction to World Religions. Fortress Press. s. 182. ISBN 978-0-8006-9970-3. 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  29. ^ Sanjukta Gupta (1 Şubat 2013). Advaita Vedanta and Vaisnavism: The Philosophy of Madhusudana Sarasvati. Routledge. ss. 65-71. ISBN 978-1-134-15774-7. 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  30. ^ Lai Ah Eng (2008). Religious Diversity in Singapore. Institute of Southeast Asian Studies, Singapore. s. 221. ISBN 978-981-230-754-5. 3 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  31. ^ Mariasusai Dhavamony (2002). Hindu-Christian Dialogue: Theological Soundings and Perspectives. Rodopi. s. 63. ISBN 90-420-1510-1. 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  32. ^ Stephen H Phillips (1995), Classical Indian Metaphysics, Columbia University Press, 978-0812692983, page 332 with note 68
  33. ^ Olivelle, Patrick (1992). The Samnyasa Upanisads. Oxford University Press. ss. 4-18. ISBN 978-0195070453. 
  34. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; anin isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  35. ^ "Shaivas". Overview Of World Religions. Philtar. 22 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2017. 
  36. ^ Munavalli, Somashekar (2007). Lingayat Dharma (Veerashaiva Religion) (PDF). Veerashaiva Samaja of North America. s. 83. 26 Haziran 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2017. 
  37. ^ Prem Prakash (1998). The Yoga of Spiritual Devotion: A Modern Translation of the Narada Bhakti Sutras. Inner Traditions. ss. 56-57. ISBN 978-0-89281-664-4. 23 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  38. ^ Frazier, J. (2013). "Bhakti in Hindu Cultures". The Journal of Hindu Studies. Oxford University Press. 6 (2): 101-113. doi:10.1093/jhs/hit028. 
  39. ^ Lisa Kemmerer; Anthony J. Nocella (2011). Call to Compassion: Reflections on Animal Advocacy from the World's Religions. Lantern. ss. 27-36. ISBN 978-1-59056-281-9. 27 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  40. ^ Frederick J. Simoons (1998). Plants of Life, Plants of Death. University of Wisconsin Press. ss. 182-183. ISBN 978-0-299-15904-7. 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  41. ^ K. Sivaraman (1973). Śaivism in Philosophical Perspective. Motilal Banarsidass. ss. 336-340. ISBN 978-81-208-1771-5. 28 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  42. ^ John A. Grimes, A Concise Dictionary of Indian Philosophy: Sanskrit Terms Defined in English, State University of New York Press, 978-0791430675, page 238
  43. ^ Flood 1996, s. 225.
  44. ^ Eliott Deutsche (2000), in Philosophy of Religion : Indian Philosophy Vol 4 (Editor: Roy Perrett), Routledge, 978-0815336112, pages 245–248
  45. ^ McDaniel, June (2004). Offering Flowers, Feeding Skulls. Oxford University Press. ss. 89-91. ISBN 978-0-19-534713-5. 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  46. ^ Matthew James Clark (2006). The Daśanāmī-saṃnyāsīs: The Integration of Ascetic Lineages into an Order. Brill. ss. 177-225. ISBN 978-90-04-15211-3. 30 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  47. ^ Hurley, Leigh; Hurley, Phillip (2012). Tantra, Yoga of Ecstasy: the Sadhaka's Guide to Kundalinin and the Left-Hand Path. Maithuna Publications. s. 5. ISBN 9780983784722. 
  48. ^ Kim Skoog (1996). Andrew O. Fort; Patricia Y. Mumme (Ed.). Living Liberation in Hindu Thought. SUNY Press. ss. 63-84, 236-239. ISBN 978-0-7914-2706-4. 25 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 
  49. ^ Rajendra Prasad (2008). A Conceptual-analytic Study of Classical Indian Philosophy of Morals. Concept. s. 375. ISBN 978-81-8069-544-5. 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017. 

Notlar

değiştir
  1. ^ "Tanrı" burada Krişna'yı ifade eder.

Dış bağlantılar

değiştir
 
Wikimedia Commons'ta Vaishnavism ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Vaişnavizm&oldid=34578689" sayfasından alınmıştır