XVI. Benedictus'un İslam tartışması

Papa XVI. Benedictus'un İslam tartışması kendisinin geçmişte öğretim üyesi olduğu Almanya'daki Regensburg Üniversitesi'nde 12 Eylül 2006 tarihinde verdiği bir konferans sırasında ortaya çıktı. Konferansın konusu "İnanç, Akıl ve Üniversite - Hatıralar ve Geçmişin Değerlendirilmesi" idi.

Papa XVI. Benedictus, Ocak 2006

Papa XVI. Benedictus'un konferans sırasında İslam dini hakkında yaptığı yorumlar dünyadaki birçok Müslüman ülkelerin dini ve siyasi liderlerinden tepki gördü. Hem Müslüman ülkelerdeki kurumlar, hem de Batı ülkelerindeki Müslüman topluluklar tepkilerini protestolarla dile getirdiler ve Papa'nın bu sözlerinden dolayı özür dilemesini istediler. Papa'nın sözlerinin en tartışmalı bölümü Bizans İmparatoru II. Manuil'a atfedilen aşağıdaki sözlerdi:

“	Bana Muhammed'in hangi yenilikler getirdiğini gösterin, orada hep şeytani ve insanlık dışı şeyler bulacaksınız. Örneğin dini kılıç zoruyla yayması gibi.	„

Papa XVI. Benedictus bu alıntının kendi görüşlerini yansıtmadığını ve sözlerinin yanlış anlaşıldığını öne sürdü. Ancak Papa'nın sözlerinin yol açtığı tartışma dünya kamuoyunu uzun süre meşgul etmeye devam etti.

Tartışmaya yol açan sözler

Papa "İnanç ve Akıl" konulu konferansında Antik Yahudi ve Antik Yunan düşüncesinden Protestan ilahiyatı ve modern ateizme varıncaya kadar birçok düşünce sisteminden örnekler verdi. Ancak konuşmasının ana konusu Hristiyanlıkta Tanrı'nın varlığını mantık yoluyla sorgulamaktan kaçınma eğilimi idi.

Konuşmasının açılış bölümünde Bizans İmparatoru II. Manuil'in 1391 yılında İranlı bir düşünürle Ankara şehrinde yaptığı tartışmaya yer verdi. (Bu İranlı düşünürün Hacı Bayram Veli olduğu öne sürülmüştür.) Lübnan kökenli Alman ilahiyatçısı Theodore Khoury'nin bu tartışma konusunda yazdığı yazılardan alıntılar yaparak İslam ve Hristiyanlık dinlerinin Tanrı kavramına bakış açılarını karşılaştırdı. Akıl ve mantığın Hristiyanlığın özünde var olduğunu, Hristiyanlıkta akıl ve mantığı bir yana bırakarak Tanrı'yı anlamanın mümkün olmadığını iddia etti. Oysa Müslümanlıkta Tanrı'ya olan inancın mutlak olduğunu ve her şeyden önde geldiği, İslam dinine göre, koşullar gerektirirse akıl ve mantığın bir yana bırakılmasının mümkün olduğunu ileri sürdü.

XVI. Benedictus konuşmasının bu bölümünde İslam dininin akıl ve mantığı yeterince önemsememesine örnek olarak tarihte çeşitli milletlerin Müslümanlar tarafından zor kullanılarak Müslümanlaştırılmasını gösterdi. Papa, kendi sözleri olmadığını açıkça belirttikten sonra Bizans İmparatoru II. Manuil'in aşağıdaki sözlerini dinleyicilere okudu:

“	Bana Muhammed'in hangi yenilikler getirdiğini gösterin, orada hep şeytani ve insanlık dışı şeyler bulacaksınız. Örneğin dini kılıç zoruyla yayması gibi.	„

Tepkiler

• T.C. Diyanet İşleri Başkanı Ali Bardakoğlu Papa XVI. Benedictus'un sözlerine tepki veren ilk dini liderlerden biri oldu. 15 Eylül 2006'da verdiği demeçte “Umarım bu açıklamalar Papa'nın iç dünyasındaki kini ve nefreti yansıtmıyordur” diyen Bardakoğlu, “Kışkırtıcı, düşmanca, önyargıılı ve taraflı bir bakış” olduğunu söyledi.
• T.C. Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan da 17 Eylül 2006'da Papa'nın, din adamı gibi değil, siyasetçi gibi konuştuğunu belirterek, Diyanet İşleri Başkanın özür talebini yineledi.
• Basın organları 17 Eylül 2006'da Papa XVI. Benedictus'un pazar ayininde yaptığı konuşmada, Müslümanları kızdıran sözleriyle ilgili tepkilerden dolayı üzgün olduğunu belirttiğini, ancak özür dilemediğini yazdılar. Papa özür dilemediği sürece Türkiye'ye yapmayı planladığı geziyi ertelemesi gerektiği görüşü ortaya atıldı.
• Somali'nin başkenti Mogadişu'da bir dini lider, 'Papa'dan intikam alınmasını' istemiş ve Muhammed'e hakarette bulunanların öldürülmesi gerektiğini söylemişti.
• 18 Eylül 2006 tarihinde kadar Papa'yı protesto için Batı Şeria ve Gazze'de 7 kilise yakılmıştı.

Papa'nın sözlerinin doğru olup olmadığı tartışması

Papa'nın sözlerinden sonra Türk basınında Hristiyanlık dininin zor yoluyla dini yayması konusunda çok sayıda örnekler verildi. Din adına terörizmi uygulayan ilk kişinin, "Haçlı Sefer kahramanı", Fransız şövalyesi Reynaud de Chatillion olduğu belirtildi. "İspanyol Fatihi" Hernan Cortes'in, Papalık'ın onayıyla, 16. yüzyılda Güney Amerika kıtasındaki yerlileri barbarca kılıçtan geçirdiği örneği verildi.

Ayrıca Papa'nın İslam dininde akılla Tanrı arasında bir ilişki olmadığı iddiası şiddetle eleştirildi. Milliyet gazetesindeki köşesinde Taha Akyol "Batı tarihinde akıl kavramına en çok karşı çıkan, bugün Papa'nın başında bulunduğu Katolik Kilisesi'ydi." şeklinde yazdı.

Papa'nın 'İslam silah zoruyla yayıldı...' sözüne, olabilir diyen Radikal gazetesinin köşe yazarı Türker Alkan, şiddetle yayılmacılığın "Hristiyanlık için çok daha fazla geçerli" olduğunu, "Gerçek anlamda hoşgörünün, ancak laik düzende mümkün olduğunu" belirtti. Yine aynı gazetede Ayşe Karabat, din çatışmalarının yol açtığı "taraf" ve "ötekileştirme" edimlerinin evrensel değerleri unutturmasından, "Taraf almaya direniyorsan eğer, düşmanın işbirlikçisisin." anlayışından yakındı.

Cambridge Üniversitesi İlahiyat Fakültesi danışmanlarından Aref Ali Nayed Papa'nın konuşması üzerine yaptığı detaylı yorumda 9 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Endonezya ve Malezya'nın diğer bütün Arap ülkelerinden daha fazla nüfusa sahip olduklarını belirttikten sonra bu ülkelere hiçbir Müslüman işgal gücünün girmemesine rağmen İslam'ın oralarda nasıl yayıldığını sordu. Ayrıca, geçmişte Müslümanların egemenliklerinde olan ülkelerde hala Hristiyan azınlıklar bulunurken Katolik Ferdinand ve Isabella'nın İspanya'yı ele geçirmelerinden sonra Müslüman ve Yahudilerin sayısının sayılamayacak kadar azaldığını ifade etti.

Bağlantılar

• II. Manuel Paleologos Vikisöz sayfası