Vikipedi

Yüksekova

Hakkâri ilinin bir ilçesi

Yüksekova, Hakkâri ilinin en büyük ilçesidir.

Yüksekova
İlçe
Türkiye'de bulunduğu yer
Türkiye'de bulunduğu yer
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlHakkâri
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamÖmer Çimşit
 • Belediye başkanıŞadiye Kırmızıgül (DEM Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam2385 km²
Rakım1.950 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam119.760
 • Kır
47,857
 • Şehir
71.705
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu30300
İl alan kodu438
İl plaka kodu30

Ülkenin güneydoğu ucunda, Türkiye-İran-Irak sınırlarının kesiştiği nokta yakınlarında yer alan ilçe, İran'a açılan (Esendere sınır kapısı) ve Irak'a ileride açılacak sınır kapılarıyla Türkiye'nin stratejik öneme sahip ilçelerinden biridir.

Tarihçe

değiştir

Oldukça eski bir kent olan Yüksekova'da yerleşimin MÖ 7000'lere değin uzandığı kesin olarak bilinmektedir. MÖ 1000'de ise yörede Urartular yaşamıştır. I. Süleyman devrinde Osmanlı hakimiyetine giren kentin eski adı Gevar'dir.

1855 yılında "Gevar" adıyla görülen yerleşimin ismi 1898 yılında "Dize" olarak görülmektedir.[2])Şehir, I. Dünya Savaşı sırasında Rus işgaline uğramışsa da 5 Mayıs 1918'de Rus işgalinden kurtulmuştur. 19. yüzyılda Van Vilayeti'ne bağlı Hakkâri Livası'nın kazası olan Yüksekova, 1936'da ilçe durumuna getirilmiştir. İlçe merkezin eski adı o yıllardaki ismi ise Dize'dir.[3]

1990'lı yıllarda yoğun bir göç dalgasına maruz kaldı. Ocak 2016'da Hakkâri il merkezinin idari tedbirler kapsamında Yüksekova'ya taşınacağı belirtilse de[4] henüz uygulanmamıştır.

Coğrafya

değiştir

Yüksekova, Doğu Anadolu Bölgesi'nin Hakkâri bölümünde bulunur. Kuzeyinde Van'ın Başkale ilçesi, doğusunda İran, güneyinde Irak ve batısında Hakkâri ana (merkez) ilçesi bulunur. Yüksekova, dağlar arasında bir çöküntü alanında kurulmuştur. Ovanın yükseltisi 2000 metreye yakındır. Yaklaşık olarak genişliği 15 kilometre, uzunluğu 40 kilometredir.

İklim

değiştir

Kapalı bir havza konumunda olan ova, kışın soğuk hava akımlarının üzerine çökmesi ile soğuk kışlar geçirir. İlçeye ve kente genel olarak sert bir kara iklimi hakimdir.

Nüfus

değiştir

2020 son nüfus sayımında ilçenin güncel nüfusu 119.562'dir[5] Türkiye'deki diğer ilçe merkezleri ile karşılaştırıldığında nispeten büyük bir şehir sayılabilir. 1990'lı yıllara kadar kendi hâlinde küçük bir şehirken, bölgede o yıllarda yaşanan şiddet olayları ve köy boşaltma olayları nüfusun hızlı ve düzensiz artışına neden olmuştur. Bugün bile şehir bu nüfusu taşıyamamaktadır. Düzensiz yapılaşma, yetersiz altyapı, sağlık ve eğitim hizmetlerinin yetersizliği hâlâ çözülememiştir. Ancak son zamanlarda Yüksekova'da iş imkanlarının artmasıyla halk ilçeye geri göç etmeye başlamıştır.

Yıl Toplam Şehir Kır
Gevar ilçesi (Hakkâri)
1927[6] 3.209 645 2.564
Yüksekova ilçesi (Van)
1935[7] 8.451 1.181 7.270
Yüksekova ilçesi (Hakkâri)
1940[8][a] 5.810 858 4.952
1945[9] 6.660 1.212 5.448
1950[10] 8.372 1.143 7.229
1955[11] 11.562 1.397 10.165
1960[12] 15.184 1.628 13.556
1965[13] 20.065 2.768 17.297
1970[14] 24.881 4.419 20.462
1975[15] 32.130 7.329 24.801
1980[16] 45.012 14.287 30.725
1985[17] 52.357 16.334 36.023
1990[18] 69.003 28.486 40.517
2000[19] 102.039 59.662 42.377
2007[20] 105.157 59.410 45.747
2008[21] 107.882 60.296 47.586
2009[22] 106.708 59.850 46.858
2010[23] 108.546 61.712 46.834
2011[24] 113.871 65.635 48.236
2012[25] 115.966 68.230 47.736
2013[26] 116.327 67.831 48.496
2014[27] 117.440 68.757 48.683
2015[28] 118.147 70.497 47.650
2016[28] 112.826 67.557 45.269
2017[28] 116.175 69.346 46.829
2018[28] 119.760 69.602 50.158
2019[28] 118.915 70.701 48.214
2020[28] 119.562 71.705 47.857

Ekonomi

değiştir

Şehirdeki ekonomik etkinlikler yerel ölçeklidir. Ulaşımın zor olması ve şehrin adının güvenlik olaylarıyla anılması tüm Doğu Anadolu'yu olduğu gibi Yüksekova'yı da olumsuz yönde etkilemiştir. Türkiye-İran arasında bulunan gümrük kapılarından birinin burada olması ticareti biraz haraketlendirse de şehrin geçimini sağlayacak kadar yeterli değildir.

Verimli topraklara sahip olmasına rağmen tarım çalışmaları, etkinlikleri kış aylarında ekinleri koruyacak teknik bilgi eksikliği nedeniyle çok azdır. Aylık ve günlük sıcaklık farkları tarımdan çok, gür çayır ve meralarla hayvancılığa zemin hazırlamıştır. Şehir ters lalesi, sümbül ve nergizi ile ünlüdür.

Eğitim

değiştir

İlçe eğitim alanında Türkiye standartlarının altındadır. İlçede 3 okul öncesi eğitim kurumu, 17 merkez ilköğretim kurumu, 100 civarında belde-köy ilköğretim kurumu, 9 orta öğretim (lise) kurumu ile 14 özel eğitim kurumu faaliyet göstermektedir. Ayrıca halk eğitimi programları da uygulanmaktadır. İlçede öğretmen evi ve sosyal tesisler mevcuttur.

Altyapı

değiştir

Sağlık

değiştir

Kentte 130 yataklı bir devlet hastanesi faaliyettedir ki kentin tek hastanesidir. Yeni yapilan 75 yataklı Askerî Hastanede hizmet vermeye hazır hale getirildi. acil sağlık hizmetleri dışında, kadın doğum, çocuk hastalıkları ile ilgili kliniklerle diğer cerrahi klinikler etkindir. Özel sağlık sektöründe yeni hizmetler yapılmış bunlar ileri teknoloji de güzellik salonları saç ekim merkezleri, rehabilitasyon merkezleri, fizik tedavi hizmetleri gibi.

İlçenin birinci basamak sağlık hizmetleri Ekim 2010'a değin 5 adet sağlık ocağı aracılığıyla yürütülmekteydi. Devletin sağlık hizmetlerinde uygulamaya koyduğu yeni sistemle bu merkezler aile sağlığı merkezlerine dönüştürülmüş ve 36 yeni aile hekimliği birimi kurulmuştur. Kentin ve ilçenin koruyucu sağlık hizmetleri (bağışıklama hizmetleri, ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması hizmetleri ile poliklinik hizmetleri) 36 aile hekimi ve hemşiresince yürütülmektedir.

Ulaşım

değiştir

İldeki ilk ve tek havalimanı olan Hakkâri Yüksekova Selahaddin Eyyubi Havalimanı, ilçe merkezine 5 km mesafededir.

Galeri

değiştir
  •  
    Yüksekova, Kışla Mahallesi
  •  
    Yüksekova'da İkiyaka Dağları'nın ve Gever Ovası'nın görünümü
  •  
    Yüksekova ovası
  •  
    Merkez İhsaniye Cami
  •  
    Büyük Çay Deresi
  •  
    Dağlıca yolu
  •  
    Gewer
  •  
    Yüksekova'da kış
  •  
    Köy
  •  
    Gewer
  •  
    Meşhur Ters lale
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
  •  
    İki Yaka Dağları
  •  
  •  
  •  
    Kuduste adı verilen bir sokak
  •  
  •  
    Seyyid Taha Hz. Şemdinli Türbesi
  •  

Notlar

değiştir
  1. ^ Şemdinli ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "5/11" (PDF). 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2013. 
  2. ^ Tahir Sezen, Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla), T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Yayın Nu 21, Ankara, p. 671.
  3. ^ "Yüksekova tarihçe". Yüksekova Kaymakamlığı. 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2010. 
  4. ^ "Davutoğlu: Hakkari ve Şırnak şehir merkezleri Yüksekova ve Cizre'ye taşınacak". T24. 19 Ocak 2016. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2016. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2020. 
  6. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  7. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  9. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  10. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  11. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  13. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  26. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  27. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  28. ^ a b c d e f

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yüksekova&oldid=33817302" sayfasından alınmıştır