Yapısöküm

eski metinlerin yeni anlamlarını onları yeniden yapılandırarak inşa eden post-modern eleştirel yaklaşım

Yapısöküm veya dekonstrüksiyon, anlam ile metin arasındaki ilişkiyi kavramaya yönelik ele alış biçimlerini ifade eden post-yapısalcı bir akımdır. İlk kez post-yapısalcı düşünür Jacques Derrida tarafından ortaya çıkarılan ve kullanılan bir terimdir.[1] Post-modernizmin ve eleştirel kuramın bazı dallarına göre dekonstrüksiyon, bir metnin, bir veya daha fazla "ses" ile seslendirilmesi için, batılı kulağa göre, metnin göründüğü sınırsız bir niteliktir.[2] Dilin geleneksel Avrupa merkezli dünya görüşü tarafından yönlendirilen, kesin hatları olmayan bir araç olduğu kabulüne dayanarak eski metinlerin yeni anlamlarını onları yeniden yapılandırarak inşa eden post-modern eleştirel yaklaşımdır.

Tarihsel gelişimi

değiştir

Yapısöküm terimi 1960'lı yıllarda Jacques Derrida'nın dönemin önemli düşünce hareketleri olan fenomenoloji, yapısal dilbilim ve yapısal antropoloji çalışmalarının teorik dokularının özenli bir değerlendirmesini sunmaya girişmesi sonucu ortaya çıkmış ve yaygınlaşmış bir terimdir. Metinlerle olan tekil ve içkin ilişkisini vurgulayarak Derrida bu terimin genelgeçer bir tanımını yapmaktan hep kaçınmış, özellikle geleneksel anlamda bir metodoloji ya da analiz olarak değerlendirilmesine karşı çıkmıştır. Yapısökümün tanımları daha çok negatif terimler ile yapılabilse de Derrida'nın düşüncesinin her zaman Nietzsche'ye referanslı bir olumlayıcı bir hamle olduğunu teslim etmek gerekir. Deconstruction terimi Türkçede farklı şekillerde karşılanabilir olmakla beraber, yapısökümcülük, hem yaygın olarak kullanılmakta hem de söz konusu içkin değerlendirmenin metnin teorik örgüsüne ilişkin bir uygulama olması itibarıyla iyi bir karşılık sunmaktadır.

Yapısöküm, felsefe, iletişim sosyolojisi, eleştirel teori, sosyoloji, mimarlık, estetik, edebiyat teorisi ve benzeri bütün alanlarda yaygınlaşmış ve genel bir etki kazanmıştır.[3]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Glendinning, Simon (2011). Derrida: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0192803450. 
  2. ^ Belsey, Catherine (2002). Post-structuralism: a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0192801807. 
  3. ^ Noël, Noël (2019). The Palgrave handbook of the philosophy of film and motion pictures. Cham, İsviçre: Palgrave. ISBN 978-3030196004.