Endonezya
Endonezya, resmî adıyla Endonezya Cumhuriyeti (Endonezce: Indonesia, Endonezce: Republik Indonesia), Hint ve Pasifik okyanusları arasında, Güneydoğu Asya ve Okyanusya'da toprakları bulunan bir ülkedir. 17 binden fazla adadan oluşur. Bu adaların en büyükleri Sumatra, Cava ve Sulavesi ile kısmen Borneo ve Yeni Gine'dir. Endonezya dünyanın en büyük ada ülkesidir, 1.904.569 km²'lik yüzölçümüyle dünyada 14. sıradadır. 280 milyon civarında nüfusuyla dünyanın en kalabalık dördüncü ülkesi ve aynı zamanda en kalabalık Müslüman ülkesidir. Cava dünyanın en kalabalık adasıdır ve nüfusun yarıdan fazlasına ev sahipliği yapar.
Endonezya | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Slogan Bhinneka Tunggal Ika (Eski Cavaca) (Türkçe: "Farklı olsalar da, yine de birdirler") Ulusal İdeoloji: Pancasila[1] | |||||||||
.svg) | |||||||||
| Başkent | Nusantara 6°10.5′G 106°49.7′D / 6.1750°G 106.8283°D | ||||||||
| En büyük şehir | Cakarta | ||||||||
| Resmî dil(ler) | Endonezce | ||||||||
| Bölgesel diller | 700'den fazla dil[2] | ||||||||
| Etnik gruplar | 1300'den fazla etnik grup[3] | ||||||||
| Demonim | Endonezyalı | ||||||||
| Hükûmet | Başkanlık sistemli üniter cumhuriyet | ||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | Halk Danışma Meclisi (MPR) | ||||||||
| Bölgesel Temsilciler Konseyi (DPD) | |||||||||
| Temsilciler Meclisi (DPR) | |||||||||
| Hollanda ve Japonya'dan bağımsızlık | |||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 1.904.569 km2 (14..) | ||||||||
• Su (%) | 4,85 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 2023 tahminî | 279.118.866[4] | ||||||||
• 2020 sayımı | 270.203.917[5] (4..) | ||||||||
• Yoğunluk | 138/km2 (88..) | ||||||||
| GSYİH (SAGP) | 2023 tahminî | ||||||||
• Toplam | 4,393 trilyon $[6] (7..) | ||||||||
• Kişi başına | 15,835 $[6] (96..) | ||||||||
| GSYİH (nominal) | 2023 tahminî | ||||||||
• Toplam | 1.417 trilyon $[6] (16..) | ||||||||
• Kişi başına | 5,108 $[6] (104..) | ||||||||
| Gini (2018) | ▼ 37.8[7] orta | ||||||||
| İGE (2019) |  0.718[8]yüksek · 107. | ||||||||
| Para birimi | Endonezya rupiahı (IDR) | ||||||||
| Zaman dilimi | UTC+7 ile +9 arası (çeşitli) | ||||||||
| Tarih formatı | GG/AA/YYYY | ||||||||
| Trafik akışı | sol | ||||||||
| Telefon kodu | +62 | ||||||||
| ISO 3166 kodu | ID | ||||||||
| İnternet alan adı | .id | ||||||||
Endonezya başkanlık sistemi ile yönetilen bir demokrasidir. Ülke dokuz özel statülü olmak üzere 38 ile ayrılmıştır. Ülkenin şimdiki başkenti Nusantara, 17 Ağustos 2024 tarihinde resmen başkent olan, sıfırdan inşa edilen bir şehirdir. Ülkenin eski başkenti ve en kalabalık şehri Cakarta, dünyanın en kalabalık ikinci metropolüdür. Kara komşuları; Papua Yeni Gine, Doğu Timor ve Malezya'dır. Singapur, Filipinler, Avustralya ve Hindistan'a bağlı Andaman ve Nikobar Adaları ile deniz sınırı bulunur. Yüksek nüfusuna rağmen Endonezya, geniş yaban alanlarına sahiptir ve en yüksek seviyede biyoçeşitliliğe sahip ülkelerden biridir.
Endonezya takımadaları yedinci yüzyılda Srivijaya ve Majapahit'in Çin ve Hint altkıtası ile ticarete başlamasıyla önemli bir ticaret bölgesi haline gelmiştir. Yerel liderler ilk çağlardan beri yabancı kültür, din ve politik sistemleri yavaş yavaş özümsediler ve böylelikle Hindu ve Budist krallıklar kuruldu. Sünni tüccarlar ve Sufi din adamları bölgeye İslam'ı getirdiler, Hristiyanlık ise Avrupalı kaşifler yoluyla yayıldı. Avrupalı güçler Coğrafi keşifler ile "Baharat Adası" adı verilen Maluku'yu elde edip bölgedeki ticareti tekelleri altına almak için birbirleriyle savaştılar. Portekiz, Fransa ve Britanya kısa sürelerle hakimiyet sağlasalar da Hollanda 350 yıl boyunca bölgedeki önde gelen sömürgeci güç oldu. 20. yüzyıl başlarında Endonezya ulusal bilinci ortaya çıktı. Ülke 1945'te II. Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte bağımsızlık ilan etti. Ancak Hollandalılar bu ilanı tanımadılar ve iki ülke arasında 1949'da Hollanda'nın bağımsız Endonezya'yı tanımasıyla sonuçlanacak bir çatışma ve diplomatik mücadele dönemi yaşandı. Endonezya tarihi daha sonra doğal afetler, rüşvet, bölünme, Suharto sonrası demokratikleşme süreci ve hızlı ekonomik değişikliklerle çalkantılı geçti.
Endonezya farklı dil, din ve kültüre sahip etnik gruplardan oluşur. Cavalılar en büyük etnik gruptur. Endonezya ulusal bir dil, etnik çeşitlilik, çoğunluğu Müslüman olmak üzere farklı dinlerin bir araya gelmesi, sömürgecilik tarihi ve isyanla tanımlanan ortak bir kimlik geliştirmiştir. Endonezya'nın "çoklukta birlik" anlamına gelen ulusal sloganı "Bhinneka Tunggal Ika" çeşitliliğin ülkeyi şekillendirdiğini ifade eder. Endonezya dünyanın nominal GSYİH'ye göre 15., satın alma gücü paritesine göre 7. büyük ekonomisidir. Ülke Güneydoğu Asya'daki tek bölgesel güçtür ve uluslararası ilişkilerde orta güç olarak değerlendirilir. Endonezya Birleşmiş Milletler, Dünya Ticaret Örgütü, G20, Bağlantısızlar Hareketi, D-8, ASEAN, Doğu Asya Zirvesi ve İslam İşbirliği Teşkilatı üyesidir.[9]
Etimoloji
değiştirEndonezya adı Latince Indus ve Yunanca nesos sözcüklerinden türetilmiştir ve "ada" anlamına gelmektedir.[10] Bu ad Endonezya'nın bağımsızlığından çok önceye, 18. yüzyıla dayanır.[11] 1850'de İngiliz etnolojist George Earl yayınladığı bir eserle, bölgedeki Hint ve Malay takımadalarında yaşayanlar için Indunesians ve Malayunesians isimlerini önerdi.[12] Aynı eserde George Earl'ün öğrencilerinden James Richardson Logan Endonezya ismini Hint Takımadası ile eşanlamda kullandı.[13] Bununla birlikte Hollandalı akademisyenler sömürge döneminde yazdıkları eserlerde Endonezya ismini kullanmaktan imtina ettiler. Bunun yerine Malay Takımadası, Hollanda Doğu Hindistanı, Doğu Hindistan ve Insulinde isimlerini kullandılar.[14]
1900'lerden sonra Endonezya ismi Hollanda dışındaki akademik çevrelerde yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Hollanda sömürgeciliğine karşı Endonezyalı milliyetçi gruplar bu ismi siyasi bir bakış açısını belirtmek üzere kullanmaya başladılar.[15] Berlin Üniversitesi'nden Adolf Bastian yayınladığı Indonesien oder die Inseln des Malayischen Archipels eseriyle Endonezya ismini 1884–1894 yılları arasında yaygınlaştırdı. Endonezya ismini ilk kullanan Endonezyalı eğitimci Hollanda'da 1913 yılında kurduğu basın bürosuna Indonesisch Pers-bureau adını veren Suwardi Suryaningrat (Ki Hajar Dewantara) idi.[16]
Tarihçe
değiştir
Halk arasında "Java Adamı" olarak bilinen Homo erectus'un fosilleşmiş kalıntıları, Endonezya takımadalarında 2 milyon ila 500.000 yıl önce yerleşim olduğunu öne sürüyor. Homo sapiens bölgeye M.Ö. 43.000 civarında ulaştı. Modern nüfusun çoğunluğunu oluşturan Avustronezyalılar halkları, şimdiki Tayvan'dan Güneydoğu Asya'ya göç etti. Takımadalara M.Ö. 2.000 civarında ulaştılar ve doğuya yayılırken yerli Melanezyalılar uzak doğu bölgeleriyle sınırlandırdılar.
İdeal tarım koşulları ve ıslak tarlada pirinç ekiminin MÖ sekizinci yüzyıl gibi erken bir tarihte ustalaşması, köylerin, kasabaların ve küçük krallıkların MS birinci yüzyılda gelişmesine olanak sağladı. Takımadaların stratejik deniz yolu konumu, M.Ö. birkaç yüzyıldan itibaren Hint krallıkları ve Çin hanedanları da dahil olmak üzere adalar arası ve uluslararası ticareti destekledi. Ticaret o zamandan beri Endonezya tarihini temelden şekillendirdi.
Srivijaya deniz krallığı, MS yedinci yüzyıldan itibaren ticaret ve Hinduizm ile Budizmin etkisiyle gelişti. MS sekizinci ve onuncu yüzyıllar arasında tarımsal Budist Sailendra ve Hindu Mataram hanedanları, Java'nın iç kısımlarında gelişip gerilediler ve geride Sailendra'nın Borobudur'u ve Mataram'ın Prambanan'ı gibi büyük dini anıtlar bıraktılar. Hindu Majapahit krallığı 13. yüzyılın sonlarında Doğu Java'da kuruldu ve Gajah Mada yönetimi altında etkisi günümüz Endonezya'sının büyük bir kısmına yayıldı. Bu dönem Endonezya tarihinde genellikle "Altın Çağ" olarak anılır.
Takımadalardaki Müslümanlaştırılmış nüfuslara dair en eski kanıt, Kuzey Sumatra'daki 13. yüzyıla kadar uzanıyor. Takımadaların diğer bölgeleri yavaş yavaş İslam'ı benimsedi ve 16. yüzyılın sonuna gelindiğinde Java ve Sumatra'da hakim din buydu. Çoğunlukla İslam, Endonezya'da, özellikle Java'da İslam'ın hakim biçimini şekillendiren mevcut kültürel ve dini etkilerle örtüşüyor ve karışıyor.
Portekiz 1511 yılında Malakka'yı işgal etti. Bundan sonra İspanya, Hollanda ve İngilizler ülkeyi istilâ ettiler. Bu devletler Endonezya'yı sömürmenin yanı sıra Hindistan'ı da sömürgelerine katmak için üs olarak kullanmakta idiler. On altıncı asrın sonlarında Hollandalılar, Doğu Hindistan, Cava ve Moluk'da kurdukları şirketlerle bölge ticaretini ele geçirdiler. Bunun yanı sıra Cakarta'ya üs kurmalarıyla Hollanda'nın bölgedeki nüfuzu arttı. Diğer sömürgeci devletlerin anlaşmaları neticesinde 18. asrın sonlarında Hollanda ülkeyi tam mânâsıyla egemenliği altına almıştır. 1900'lü senelerin başlarından îtibâren gün geçtikçe anti-emperyalist fikirlerin kuvvetlenmesi sonucu Hollanda sömürgeciliğine karşı, milliyetçilik ve bağımsızlık mücadelesi fiilen başladı. Bu mücâdelenin önde gelen liderlerinden Ahmed Sukarno 1927'de kurulan Milliyetçi Partinin başkanı oldu. Endonezya halkının başlattıkları ve her geçen gün kuvvet kazanan bağımsızlık mücadelesi karşısında Hollanda endişeye düştü. Halk tamamen Hollandalı sömürgecilerin menfaatleri doğrultusunda yönetilmekteydi. Milliyetçilik ve bağımsızlık hareketlerini yatıştırmak ve sömürgeciliğini devam ettirmek için Hollanda siyâsî bir oyun olarak yerli halka idârede kısmen iştirak hakkı tanıdı. Bu oyuna kanmayıp tam bir bağımsızlık isteyen halkın mücâdelesi çok kanlı bir şekilde bastırılmaya çalışıldı. Mücadelenin liderlerinden Ahmed Sukarno ve arkadaşları yakalanarak sürgüne gönderildi. İkinci Dünyâ Savaşında Japonya, Endonezya'yı işgal etti. Siyâsî olarak Japonlar ülke halkının Hollandalılara karşı yaptıkları bağımsızlık mücâdelesini desteklediler. Japonlar, milliyetçilerin hükûmet kurmalarına müsaade etti.
17 Ağustos 1945'te Japonların teslim olmalarıyla Endonezya'da Ahmed Sukarno başkanlığında bir hükûmet kurularak bağımsızlıklarını îlân ettiler. Hollanda, Endonezya'nın bağımsızlığını tanımadı. Endonezya ve Hollanda arasında bu sebepten başlayan mücadele, Endonezya'nın zaferiyle neticelendi. Hollanda, “Endonezya Birleşik Devletleri”ni resmen tanımak zorunda kaldı. 1950 senesinde devletin adı “Endonezya Cumhuriyeti” olarak değiştirildi. Ülkenin kurulu olduğu adalardan Yeni Gine Hollandalıların elinde kaldı. Endonezya ancak 1962 senesinde adanın batı kısmını Hollandalılardan kurtardı. 1965 Mayıs'ında Çin ve SSCB destekli bir devrim teşebbüsü oldu. Çeşitli birliklerden solcu general ve subayların ve Endonezya Komünist Partisi'nin öncülük ettiği bu girişim ABD gizli servislerinin büyük komploları sonucu ve ülkedeki Marksist kültürün çok yetersiz oluşu sebebiyle bastırıldı. 1.000.000 civârında insanın öldüğü iç savaşta komünistler ve komünist olduğundan şüphelenilenler dünyada eşine az rastlanan bir katliamla ortadan kaldırıldılar. Özellikle Çinli azınlık bertaraf edildi. Devletin kuruluşundan itibaren meydana gelen hâdiselerde oldukça yıpranan Ahmed Sukarno iktidarı, 1967'de General Suharto tarafından yapılan hükûmet darbesi ile son buldu. Darbe sonunda başa geçen General Suharto daha sonra yapılan seçimleri de kazandı. 1982'de Sebker seçimleri kazandı. 1983'te Suharto dördüncü defa 10 Mart 1988'de beşinci defa başkan seçildi. Fakat 1998 yılındaki büyük bir ayaklanmayla Suharto ve siyasi rejimi devrildi. Ülke olağan bir parlamenter demokrasiyle idare edilmeye başladı.
Coğrafya
değiştir
Endonezya'nın üzerinde bulunduğu adalardan büyük olan beş tanesi, Sumatra, Borneo, Cava, Selebes ve Yeni Gine'dir. Yeni Gine Adasının Endonezya'ya âit olan batı kısmına İrian Barat adı verilir. Borneo Adasının Endonezya'ya ait olan kısmına ise Kalimantan adı verilir. Sumatra, Borneo, Cava ve Selebes adalarına Büyük Sunda Adaları; Bali, Lombok, Sumba, Sumbawa, Flores, Timor gibi orta büyüklükteki adalara Küçük Sonda Adaları; Buru, Ceram, Halmehera vb. adalara ise Moluk Adaları ismi verilir. Adalar arasında çeşitli iç denizler mevcuttur. İç denizlerle beraber yüzölçümü yaklaşık 5.000.000 km2 olan Endonezya'nın kara parçalarının toplam yüzölçümü ise 1.919.443 km2dir. İç denizleri, Cava, Sunda, Banda, Flores, Selebes ve Moluk denizleridir. Adaları birbirinden ayıran deniz ve boğazların önemli özellikleri derin olmalarıdır.
Endonezya'nın başkenti Cakarta, Endonezya genel yapı îtibârıyla volkanik adalardan müteşekkildir. Çoğu sönmüş vaziyette yaklaşık 150 civarında volkan bulunmaktadır. Ülke Ekvator çizgisi üzerindedir. Büyük adalardan olan Sumatra ülkenin batısında olup, Malakka Boğazı ile Asya kıtasından, kuzey batı, güney doğu doğrultusunda, güney doğuda Sonda Boğazı ile Cava Adasından ayrılmıştır. Birmanya'daki sıradağların bir uzantısı Sumatra Adasının batı kıyılarında devam eder. Bu sıradağlar sönmüş ve hâlen faaliyette bulunan pek çok volkandan müteşekkildir. Dünyanın en büyük krater gölü Endonezya'daki Toba Gölü'dür.[17] 3000 m'yi aşan yüksekliklere sahip bu dağ silsilesinin kuzeyinde geniş ve verimli vâdiler, büyük göller bulunur. Adanın doğu kesimleri, düz ve basık olan ovalıktır. Bataklıklar doğu sahillerinde oldukça geniş yer kaplar. Büyük ırmaklara sâhiptir. Cava Adası, Sumatra ile Küçük Sonda adalar dizisinin en batısındaki Bali Adası arasında batı doğu istikametinde yer alır. Yaklaşık 1000 km boyunda ve 200 km eninde olan bu adada ekvatora paralel sıradağlar vardır. Bu sıradağlar, güneye daha yakın olup, üzerinde çok sayıda, bazıları hâlen tütmekte olan volkanlar mevcuttur. Adanın kuzeyi düz ovalı olmasına rağmen güney kıyıları yüksektir. Güney de deniz dibi fazla kayalık değildir. Bu da gemilerin adanın güney kıyılarına rahatlıkla yaklaşmalarını sağlamaktadır. Bu sebepten limanlar güneyde kuzey kıyılarına nispeten daha çoktur. Cava Adasının doğusunda yer alan orta büyüklükteki adalar topluluğu olan Küçük Sonda Adaları da fizikî yapı îtibârıyla diğer Sumatra ve Cava Adalarından pek farklı yapıya sâhip değildir. Topluluğu meydana getiren adaların hepsi volkanik olup, kıyıları düz ovalıktır. İrian Barat denilen Yeni Gine'nin Endonezya'ya âit batı kısımları da fizikî yapı olarak pek fazla değişmez. Bradjamusti Sıradağları, bölgenin ortasında batı doğu doğrultusunda yer alır.
Güney kısmı verimli ovalarla kaplı olan bölgenin kuzeyinde orta kesimlerindekine nazaran daha alçak olan sıradağlar, paralel olarak yer alır. Bu iki dağ silsilesi arada yer alan ova ile birbirinden ayrılır. Her iki sıradağlardan inen çok sayıdaki ırmak tarafından sulanan ova oldukça verimlidir. Yeni Gine Adasının batı kısmı olan bu bölgenin ortasındaki Bradjamusti Sıradağlarında yer alan Carstenz Tepesi 5050 m ile ülkenin de en yüksek noktasıdır. Yeni Gine ve Selebes adaları arasında yer alan pek çok ada ve adacıktan müteşekkil olan Moluk Adaları da dağlıktır.
Kıyıları çok girintili çıkıntılı, aynı oranda kayalık olan adalar gemilerin yanaşmasına müsait olmadığı halde bâzı yerler gemiler için iyi bir barınak vazifesi görmektedirler. Selebes Adası, adanın tam ortasındaki dağların dört farklı yöne açılması ile bir ahtapot görünümü arz etmektedir. Dört yarımadanın arasında kalan üç körfez de derin ve oldukça geniştir. Dağların en yüksek noktası 3840 m ile Latimodjang Tepesidir. Selebes Adası yakınlarında pek çok küçük adacıklar mevcuttur. Endonezya'yı meydana getiren adaların en büyüğü Borneo'dur. Bu ada siyasi bakımdan üç bölgedir. Kuzeyde ve kuzey batıda Malezya'ya bağlı Sarawak ve Sabah bölgeleri ve bu iki bölge arasında kalan bağımsız Brunei Devleti ile bu bölgelerin dışında kalan, adanın orta ve güney kısmını teşkil eden Endonezya'ya bağlı Kalimantan adı verilen bölgedir. Güney-batı, kuzey doğu istikametinde, Endonezya, Malezya sınırının bir kısmında dağlar uzanır. Kalan geniş kısımları düz ovalık, kıyı kesimleri ise bataklıktır. Genellikle alçak ve bataklık olan kıyılarında gemilerin yanaşmasına elverişli pek çok körfez vardır.
Önemli akarsuları ülkenin büyük adalarında bulunmaktadır. Sumatra Adasındaki ırmaklar, Musi, Kampar, Rokar ve Hari'dir. İrian Barat bölgesindeki en önemli akarsu ise adanın ortasındaki sıradağlardan çıkıp, kuzeyde Büyük Okyanusa dökülen Mamberamo Irmağıdır. Borneo Adasının Endonezya'ya âit kısmı olan Kalimantan bölgesindeki en önemli akarsuları ise, Kayan, Mahakam, Barito ve Kapuas ırmaklarıdır. Ülkenin en önemli gölleri ise Sumatra Adasının kuzeyinde yer alan Toba Gölü, Selebes Adasındaki Towuti ve Poso gölleri ile Kalimantan bölgesindeki Semajang ve Djempang gölleridir.
Doğal kaynaklar
değiştir
İkliminden dolayı gür, tropik ormanlar ülkenin bitki örtüsünü meydana getirir. Ülkede bol ve çeşitli bitkiler vardır. Bataklıkların çok bulunduğu kıyı bölgelerinde bataklık bitkileri ve mangrovlar hâkim bitki örtüsüdür. Dağ yamaçlarının gür ormanlarla kaplı bulunduğu Sumatra'da bazı bölgelerde kauçuk ormanlarına da rastlanır. Küçük Sonda Adalarında, kerestesi makbul ağaçlarla kaplı ormanlar daha çoktur. Ülkede hemen hemen 2500 m yüksekliklere kadar ekvator bitkilerinin meydana getirdiği ormanlar vardır. Selebes Adasında düzlük olan bölgelerde iri yapraklı bitkiler daha hâkim olurken, yükseklere çıkıldıkça kerestesi mobilyacılıkta çok değerli olan abanoz ve tek ağaçları yaygınlaşır. Borneo Adasının kıyı kesimlerinde bataklıklar yoğun olduğundan bu bölgelerde bataklık bitkileri hâkimdir. Burada da iç kısımlarda ormanlar, değerli tropik ağaçlar barındırırlar. Bambu, ülkenin her yerinde en bol bulunan ağaçtır. Palmiye, muz, hint kirazı ve turunçgillerin yaygın olduğu Endonezya'da, yüksek ve yağışın daha az bulunduğu bölgelerde ormanlar seyrekleşir ve yerlerini savanlara, tik, kazein, okaliptus ağaçlarına bırakır.
Hayvan çeşitleri çok boldur. Dünyâda kuş çeşitlerinin bolluğu ile meşhurdur. Tropik ormanlarda kaplanlar, leoparlar, büyük orangutanlar, maymunlar, her boyda yılanlar, sürüngenler, bataklık bölgelerinde timsahlar ülkenin her bölgesinde bulunan hayvanlardır. Sumatra ve Kalimantan'da Hindistan filleri, Sumatra ve Cava adalarında ise gergedanlar bol olarak bulunur.
Yer altı zenginlikleri bakımından da yer üstü zenginliklerinde olduğu gibidir. Bol ve çok çeşitli madenler mevcuttur. Kalay, petrol, doğalgaz, kömür, boksit, manganez, altın ve gümüş yatakları dünya rezervleri arasında önemli bir yer işgal eder. Ayrıca bunlardan başka nikel, bakır ve iyot ile tuz da zengin yeraltı madenleri arasında yer alır.
Flora ve fauna
değiştirFlorası
değiştir
Endonezya florası, çeşitli benzersiz tropikal bitki çeşitlerinden oluşur. Endonezya, dünyadaki en büyük ikinci biyolojik çeşitliliğe sahip bir ülkedir. Endonezya florası, Asya, Avustralya ve endemik bitki türlerinin bir karışımını yansıtır. Bu, Endonezya'nın iki kıta arasında bulunan coğrafi konumundan kaynaklanmaktadır. Endonezya Takımadaları, kuzey ova tropikal yağmur ormanlarından ve güney ova mevsimlik ormanlarından tepeler ve dağlık bitki örtüsüne ve dağlık çalı bitki örtüsüne kadar çeşitli alanlardan oluşur. Dünyanın en uzun ikinci kıyı şeridine sahip olan Endonezya, ayrıca çok sayıda bataklık alana ve kıyı bitki örtüsüne sahiptir.[18]
Endonezya'da 2.500 tür orkide, 6.000 geleneksel şifalı bitki türü, 122 bambu türü, 350'den fazla rattan türü ve abanoz, sandal ağacı ve tik dahil 400 Dipterocarpus türünden oluşan yaklaşık 28.000 çiçekli bitki türü vardır. Endonezya ayrıca etçil bitkiler gibi bazı sıra dışı türler için bir yaşam alanıdır. En bilinen bitki türlerinden biri Rafflesia Arnoldi'dir. Bu parazit bitki büyük çiçeklere sahiptir, yaprak üretmez ve yağmur ormanı tabanındaki belirli liana türleri üzerinde yetişir. Bir başka eşsiz bitki ise Sumatra'dan Amorphophallus titanum'dur. Kalimantan, Sumatra ve Endonezya takımadalarındaki diğer adalarda böcekleri (Nepenthes spp.) yakalayan çeşitli türlerde sürahi bitkileri de bulunabilir.[19]
Faunası
değiştir
Endonezya faunası, geniş tropik adalardaki dağılımı nedeniyle yüksek düzeyde biyolojik çeşitlilik ve endemiklikle karakterizedir. Endonezya üç ekolojik bölgeye ayrılmıştır; Endonezya'nın batı kısmı, Asya faunası, geçiş faunasından daha fazla etkilenir ve doğu kısmı, Avustralasya faunasından daha fazla etkilenir.[20]
Endonezya'da plajlar, kum tepeleri, haliçler, mangrovlar, mercan resifleri, deniz otu yatakları, kıyı çamur düzlükleri, gelgit ovaları, alg habitatları ve küçük ada ekosistemleri dahil olmak üzere çeşitli fauna ekosistemleri vardır.
Endonezya'da Fauna'nın üç dağıtım alanı vardır. Asya fauna bölgesi, geçiş fauna bölgesi, Australis fauna bölgesi.[21]
Fauna Asiatis (Endonezya'nın batı kısmı)
Asya veya Asya bölgesine dahil olan bölgeler Sumatra, Cava, Bali, Kalimantan ve çevresindeki küçük adalardır. Asya tipi fauna veya hayvan türleri şunları içerir:
Memeliler: Sumatra fil, tek boynuzlu gergedan, geyik, tapir, bizon, bufalo, maymun, orangutan, kaplan, leopar, panter, sıçan, sincap, ayı, antilop, çakal, yarasa, kirpi, yaban domuzu, fare geyiği ve Yavaş loris.
Sürüngenler: kertenkeleleri, timsahları, kaplumbağaları, kertenkeleleri, yılanları, kertenkeleleri, bukalemunları ve pangolinleri izleyin.
Kuş türleri: Bondol kartalları, sığırcıklar, tavus kuşları, keklikler, baykuşlar, ispinozlar ve diğer çeşitli kuş türleri. Tilapia ve arowana gibi balıklar ve yunus.
Geçiş faunası
İkinci bölge, Wallacea Adaları olarak da bilinen geçiş veya karışık Asya-Avustralya bölgesi olarak adlandırılan bir alandır. Bu alan Sulawesi, Timor, Nusa Tenggara Adaları ve Maluku Adaları adalarını içerir.
Geçiş alanında bulunabilecek fauna türleri şunlardır:
Memeliler: anoa, geyik domuz, tapir, kuskus, siyah maymun, ayı, tarsiers, seba maymunu, at, inek, bizon.
Amfibi: ağaç kurbağaları, uçan kurbağalar ve su kurbağaları.
Sürüngenler: yılanlar, timsahlar, monitör kertenkeleleri ve Komodo ejderhaları.
Çok çeşitli kuşlar: ilah, maleo, mandar, kral karides, arı kuşu, gürgen, kakadu, güvercin ve kuğu.
Fauna Australis (Endonezya'nın doğu kısmı)
Bu arada sonuncusu Australis bölgesi. Australis fauna alanına dahil olan adalar Papua Adası, Aru Adaları ve çevresindeki küçük adalardır.
Bu bölgesel gruptaki fauna türlerinin örnekleri şunları içerir:
Memeliler: kangurular, ayılar, koalalar, nokdiak (İran kirpileri), uçurtma opossumları (cepli dağcılar), kuskus, ağaç kanguruları.
Sürüngenler: timsahlar, monitör kertenkeleleri, yılanlar, kertenkeleler, kaplumbağalar.
Amfibiler: ağaç kurbağaları, uçan kurbağalar ve su kurbağaları.
Çeşitli kuş türleri: kakadular, papağanlar, papağanlar, kral karidesler, cennet kuşları ve cassowaries. Arowana gibi balıklar ve diğer çeşitli tatlı su balıkları.
Demografi
değiştir2010 nüfus sayımına göre Endonezya nüfusu 237,64 milyondur. 2015 yılında 255,4 milyon olarak tahmin edilmektedir.[22] Nüfusun %58'inin yaşadığı Cava adası, dünyanın en yoğun nüfuslu kalabalık adasıdır.[23][24]
Ülkenin en dikkat çekici özelliklerinden biri de nüfus dağılımının çok düzensiz olmasıdır. Cava adası nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu bölgedir. İrian Barat ise yoğunluğun en az olduğu bölgedir. Ülke yüzölçümünün % 7'sini teşkil etmesine rağmen Cava'da nüfus yoğunluğu kilometre kareye 450 kişidir. Yoğunluğun en az olduğu İrian Barat bölgesinde ise kilometre kareye 1,7 kişi düşer. Ülkenin başşehri olan Cakarta, Cava adasında bulunmaktadır. Endonezya'nın önemli şehirleri de buradadır.
Halk genellikle tarımla uğraşır. Buna rağmen nüfusu milyonları aşan pek çok büyük şehirleri vardır. Ülke halkının başlıca besin maddesi pirinçtir.
Halkın % 50'si köylerde yaşar. Kıyı bölgelerinde yaşayan halk ile iç kesimlerde yaşayanlar arasında hayat tarzı ve kültür farklılıkları oldukça fazladır. Halk güzel evler yapmaya düşkünlükleri ile meşhurdur. Yaptıkları evler iklim ve imkânlar icâbı, daha ziyade kazıklar üzerine kurulmuş, çatıları çok dik, genellikle bambudan yapılmıştır. Temel gıda maddeleri pirinç olmasına rağmen, bazı fakir bölgelerde mısır ve manyok bitkilerinin pirinç yerine ikâme olduğu görülmektedir. Erkek ve kadınlar gelenek halinde olan, kain veya sarong adı verilen, vücuda sarılan elbiselere bürünürler. El sanatları, özellikle kumaş dokuma ve işleme yönünde çok yaygındır. Batik denilen egzotik renk ve desenli kumaşlar en fazla işlenen el sanatı ürünleridir.
Din
değiştir
Ülke, en kalabalık İslam nüfusunu barındırır. Endonezya anayasası seküler bir anlayıştadır. Ancak değişik dini inanışların ülkedeki politik, ekonomik ve kültürel yaşayışa etkisi önemli düzeydedir.[26] 2023 nüfus sayımına göre halkın % 87,06'sı Müslüman'dır. Müslümanlıktan ise itikatta mezhepleri Sünnilik amel de ise Şafi mezhebindendirler. Kalanı ise Hristiyanlık, Hinduizm, Budizm ve Konfüyüsçülük gibi inançlara sahiptirler.
Etnisite
değiştirÜlkede 1.300 farklı etnik grup bulunmakla[27] birlikte, bunların %95'i yerel Endonezya halklarıdır.[28] Nüfûsun büyük bir kısmını meydana getiren Avustronezyalı halklardan başka Papular, Bataklar, Alaslar, Kabauslar, Gojolar, Araplar, Çinliler ve Hindular da etnik grupları teşkil eder.
Dil
değiştirÜlkede, birbirine çok benzeyen 250'den çok dil kullanırlar. Bağımsızlıktan sonra yapılan çalışmalarla ülkenin resmî dili olarak, kullanılan farklı lehçelerin ortak kısımlarını ihtiva eden “Bahasia” denilen dil kabul edilmiştir. Hollandalılar sömürge zamanlarında kendi dillerini okullarda zorunlu tutmuşlardı. Fakat, halk bunu kabul etmemiştir.
Eğitim
değiştirEndonezya'da okuryazarlık oranı son on yılda artmaya devam etti. 2011 yılında 15 yaş ve üzeri okur-yazar oranı %92,81'dir. Bu oran 2021 yılında %96,04'e ulaşana kadar artmaya devam ediyor.[29] Bu oran bağımsızlıktan önce %50'nin altındaydı. Günümüzde 8-14 yaş arası öğretim zorunlu ve parasızdır.
Merkezi İstatistik Kurumu raporuna göre, 2021'de Endonezya'ya yayılmış 3.115 üniversite olacak. 2021 yılında kayıtlı üniversitelerin toplam 2.990 birimi veya %93.98'i vakıf üniversiteleridir. Geriye kalan 125 üniversite ise devlet üniversiteleridir.[30]
Siyasi yaşam
değiştir
Endonezya'da başkanlık sistemine dayalı, cumhûriyet rejimi vardır. Parlamento, 460 üyeli Millet Meclisi'nden meydana gelmektedir. 1967'ye kadar ülkeyi Achmed Soekarno başkanlığındaki hükûmet yönetti, bundan sonra da Soeharto başkanlığa geçti. Ülke idari bakımdan 21 bölgeye ayrılmıştır.
Ülkede uzun yıllar baskın durumda olan ve tek başına iktidar görevini yürüten Golkar partisi, 1999 seçimlerinde oy oranını %74.51'den %22.46'e düşürdü. Ardından 1999 ile 2002 yılları arasındaki anayasal reformlar sonrasında rejimde köklü bir değişim yaşandı. Bunların arasında en çok iki defa beş yıllığına görev yapacak başkan ve başkan yardımcısının doğrudan halk tarafından seçilmesi de bulunuyordu. Daha önce anayasaya göre en yüksek seviyede olan People's Consultative Assembly hem anayasaya bağlı diğer kurumlar düzeyine indirildi, hem de başkanı seçme alındı.[31]
2004 yılında ilk kez başkan ve yardımcısı halk tarafından seçildi ve 2004 ile 2009 yıllarında Demokrat Parti'den Susilo Bambang Yudhoyono başkan seçildi.
20 Ekim 2014 tarihinde Endonezya Demokratik Mücadele Partisi adına aday olan ve mecliste azınlıkta olan partilerin desteklediği Cakarta valisi Joko Widodo, %53,15 oyla başkan seçildi. Böylece 10 yıldır başkanlığı elinde bulunduran Susilo Bambang Yudhoyono'nun dönemi sona erdi.[32] (Oysa Widodo'yu destekleyen partilerin yalnız 6 ay önce 9 Nisan 2014 seçimlerindeki oy oranlarının toplamı %40.88 idi.)
Ekonomi
değiştir
Endonezya ekonomisi Güneydoğu Asya'nın en büyüğüdür ve yükselen piyasa ekonomilerinden biridir. Orta gelirli bir ülke ve G20 üyesi olarak Endonezya, yeni sanayileşmiş bir ülkedir.[33]
Endonezya ayrıca nominal GSYİH ile dünyanın en büyük 17. ekonomisi ve GSYİH (PPP) açısından en büyük 7. ekonomisidir. Endonezya iç piyasaya ve hükûmetin bütçe harcamalarına ve devlete ait işletmelerin mülkiyetine (merkezi hükûmet 141 şirkete sahiptir) güvenmektedir.[34]
Çeşitli temel malların (pirinç ve elektrik dahil) fiyatlarının idaresi de Endonezya'nın piyasa ekonomisinde önemli bir rol oynamaktadır. Ancak 1990'lardan beri ekonominin büyük bir kısmı özel şirketler tarafından kontrol ediliyor.[35]
İmalat
değiştir
Endonezya'da imalat sektörü artan bir büyüme oranına sahiptir. Bu, GSYİH'deki artış, yatırım gerçekleştirme, ihracat başarıları ve istihdam gibi imalat sektörünün performansındaki çeşitli iyileştirmelerde görülebilir. İmalat sanayi sektörünün Endonezya'nın Gayri Safi Yurtiçi Hasılasına (GSYİH) katkısı yıldan yıla artış göstermektedir. 2010'dan bu yana imalat sanayi sektörü, 2021'deki pandeminin zirvesinde bile Endonezya'nın ulusal GSYİH'sine en büyük katkıyı sağlamaya devam etti, Endonezya imalat sanayi sektörü GSYİH'ye Rp2,946,9,9 trilyon (US$ 198 milyar) katkıda bulundu.[36]
Endonezya Sanayi Bakanlığı ayrıca, %9,94 ile ana metal endüstrisi, %7,53 ile tekstil ve konfeksiyon endüstrisi ve %6,33 ile ulaşım ekipmanı endüstrisi dahil olmak üzere, ulusal olarak GSYİH'nın üzerinde bir performans yüzdesine sahip birkaç sektör kaydetti. Endonezya, ASEAN'daki en büyük imalat sanayi üssü haline geldi, çünkü Endonezya, ASEAN'daki diğer ülkelerden çok daha üstün bir sanayi tabanına sahip olan bir trilyon dolarlık kulüp grubuna dahil oldu.[37]
Ayrıca, Endonezya'daki imalat sanayi sektörü, 2015'te 15,54 milyon kişiden 2018'de 18,25 milyon kişiye veya yılda ortalama 677 bin yeni iş büyümesine kadar yıldan yıla artmaya devam eden istihdam fırsatları da sağlıyor.[38]
Tarım
değiştir
Endonezya'nın tarım sektörü 2021 yılında ülke ekonomisine %13,28 oranında katkı sağlayacak. Endonezya her zaman tarım ürünleri açısından zengin olmuştur; başlıca ürünler pirinç, soya fasulyesi, mısır, yer fıstığı, manyok ve tatlı patatestir. Ayrıca, çay, kahve, hindistancevizi, kinin, karanfil, şeker kamışı, kauçuk ve diğerleri gibi ticari ürünler olarak adlandırılan tarım ürünleri de vardır.[39]
Endonezya şu anda dünyanın en büyük palmiye yağı, karanfil ve tarçın üreticisidir. Hindistan cevizi, doğal kauçuk, manyok, vanilya ve hindistancevizi yağının ikinci büyük üreticisi. Üçüncü en büyük pirinç ve kakao üreticisi. Dördüncü büyük kahve üreticisi. Beşinci en büyük tütün üreticisi. Ve dünyanın altıncı büyük çay üreticisi.[40]
Turizm
değiştir
Endonezya, çeşitli birinci sınıf doğal turistik mekanlarla doğal zenginliğe sahiptir. Bu doğal turistik cazibe merkezleri arasında ekoturizm, deniz, küçük adalar ve Endonezya'ya dağılmış göller ve dağların yanı sıra yüksek ve çeşitli bir kültürel zenginlik bulunmaktadır.[41]
Şu anda Endonezya'nın turizm sektörü toplam ekonominin yaklaşık %4'üne katkıda bulunuyor. 2019 yılına kadar Endonezya Hükûmeti, bu rakamı GSYİH'nın %8'ine iki katına çıkarmak istiyor; bu, önümüzdeki birkaç yıl içinde ziyaretçi sayısının ikiye katlanarak yaklaşık 20 milyon ziyaretçiye çıkarılması gerektiğini ima eden iddialı bir hedef.[42]
Endonezya Turizm Bakanlığı daha sonra Endonezya'nın 10 öncelikli turistik destinasyonunun bir listesini yayınladı. On turizm alanı; Toba Gölü (Kuzey Sumatra), Borobudur (Orta Java), Mandalika (NTB), Tanjung Kelayang (Bangka Belitung), Wakatobi (Kuzey Sulawesi), Morotai (Kuzey Maluku), Tanjung Lesung (Banten), Bin Adalar ve Kota Tua (DKI Jakarta), Bromo Tengger Semeru (Doğu Java) ve Labuan Bajo (NTT).[43]
İdarî bölgeler ve başkentler
değiştir
Cava
değiştir- Banten - Serang
- Orta Cava - Semarang
- Doğu Cava - Surabaya
- Yogyakarta - Yogyakarta
- Batı Cava - Bandung
- Cakarta - Cakarta
Sumatra
değiştir- Açe - Banda Aceh
- Kuzey Sumatra
- Batı Sumatra
- Riau - Pekanbaru
- Riau Adaları - Tanjung Pinang
- Jambi - Jambi
- Güney Sumatra - Palembang
- Bangka-Belitung - Pangkal Pinang
- Bengkulu - Bengkulu
- Lampung - Bandar Lampung
Maluku Adaları
değiştir- Maluku - Ambon
- Kuzey Maluku - Ternate
Kalimantan
değiştir- Batı Kalimantan - Pontianak
- Orta Kalimantan - Palangkaraya
- Güney Kalimantan - Banjarmasin
- Doğu Kalimantan - Samarinda
- Kuzey Kalimantan
Papua
değiştir- Papua - Jayapura
- Batı Papua - Manokwari
Albüm
değiştir- Endonezya
-
Karşılama anıtı, Endonezya otel döner kavşağı -
Merkez Cakarta'da yer alan Endonezya Ulusal Müzesi -
Wisma 46, Endonezya'nın en uzun ofis binası -
Jalan Thamrin, Merkez Cakarta'nın ana caddesi -
Cakarta'da elektrikli trenler -
Bung Karno Stadyumu, 77.193 seyirci kapasiteli Endonezya'nın en büyük stadyumu -
Endonezya Haritası -
Endonezya'nın İdari Bölgeleri -
TransJogja otobüsü, Yogyakarta şehrinde Hızlı otobüs transit sistemi -
Endonezya mutfağındaki bazı yemekler: Soto Ayam (tavuk çorbası), sate kerang (kabuklu deniz hayvanı kebapları), telor pindang (korunmuş yumurta, perkedel (börek) ve es teh manis (tatlı buzlu çay) -
BM'nin Küresel Barış Gücü Operasyon Girişimi'ne katılan bir Endonezya Ordusu piyade eri -
Indo Savunma ve Havacılık Fuarı 2008 sırasında sergilenen Pindad Panser "Anoa" -
1950'lerde AURI'nin B-25 Mitchell bombardıman uçakları -
Kaynakça
değiştir- ^ US Library of Congress 5 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Vickers (2005), s. 117.
- ^ Simons, Gary F.; Fennig, Charles D. "Ethnologue: Languages of the World, Twenty-first edition". SIL International. 26 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2018.
- ^ Na'im, Akhsan; Syaputra, Hendry (2010). "Nationality, Ethnicity, Religion, and Languages of Indonesians" (PDF) (Endonezce). Statistics Indonesia. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.
- ^ "Indonesian Population 2023". Ministry of Home Affairs (Indonesia). 13 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2023.
- ^ "Hasil Sensus Penduduk 2020" (PDF) (Endonezce). Statistics Indonesia. 21 Ocak 2021. s. 9. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Ocak 2021.
- ^ a b c d "Report for Selected Countries and Subjects". International Monetary Fund. 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2023.
- ^ "GINI index (World Bank estimate) – Indonesia". World Bank. 19 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN 978-92-1-126442-5. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ "Poverty in Indonesia: Always with them", The Economist, 14 Eylül 2006 (İngilizce)
- ^ Tomascik, T; Mah, J.A., Nontji, A., Moosa, M.K. (1996). The Ecology of the Indonesian Seas – Part One. Hong Kong: Periplus Editions Ltd.. ISBN 962-593-078-7 (İngilizce)
- ^ Anshory, Irfan (16 Ağustos 2004). "Asal Usul Nama Indonesia", Pikiran Rakyat, (Endonezce)
- ^ Earl, George S. W. (1850), "On The Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations", Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA): 119. (İngilizce)
- ^ Logan, James Richardson (1850), "The Ethnology of the Indian Archipelago: Embracing Enquiries into the Continental Relations of the Indo-Pacific Islanders", Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA): 4:252–347.; Earl, George S. W. (1850), "On The Leading Characteristics of the Papuan, Australian and Malay-Polynesian Nations", Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia (JIAEA): 254, 277–278. (İngilizce)
- ^ Justus M. van der Kroef (1951), "The Term Indonesia: Its Origin and Usage", Journal of the American Oriental Society 71 (3): 166–171. (İngilizce)
- ^ Jusuf M. van der Kroef (1951), "The Term Indonesia: Its Origin and Usage", Journal of the American Oriental Society 71 (3): 166–171. (İngilizce)
- ^ Anshory, Irfan (16 August 2004), "Asal Usul Nama Indonesia", Pikiran Rakyat. (Endonezce)
- ^ "Endonezya" (PDF). 3 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Eylül 2023.
- ^ "Biodiversity Hotspots". www.conservation.org. 4 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ "Flora and fauna - Indonesia". www.nationsencyclopedia.com. 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ "3 Kelompok Wilayah Fauna Indonesia dan Contohnya". kumparan (Endonezce). Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ Mediatama, Grahanusa. "Flora dan Fauna di Indonesia: Wilayah Persebaran dan Jenis-Jenisnya". www.kontan.co.id (Endonezce). Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Population Projection by Province, 2010-2035". Central Bureau of Statistics. 13 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
- ^ "Population of Indonesia by Province 1971, 1980, 1990, 1995, 2000 and 2010". Central Bureau of Statistics. 13 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
- ^ Joshua Calder (3 Mayıs 2006). "Most Populous Islands". World Island Information. 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
- ^ "Religion in Indonesia". 21 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Instant Indonesia: Religion of Indonesia". Swipa. 22 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015.
- ^ Kuoni - Far East, A world of difference, s.99, 1999, Kuoni Travel & JPM Publications.
- ^ "Pribumi". Encyclopedia of Modern Asia. Macmillan Reference USA. 8 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2006.
- ^ "Angka Melek Huruf di Indonesia Capai 96,04% pada 2021". dataindonesia.id. 15 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ "Pusat Data Ekonomi dan Bisnis Indonesia | Databoks". databoks.katadata.co.id. 19 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ Denny Indrayana (2008), s.360-362.
- ^ Denny Indrayana (2008), s.361, 443, 440.
- ^ "G20 Presidency of Indonesia" (İngilizce). 5 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ "Report for Selected Countries and Subjects". IMF (İngilizce). 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ "Kemenperin: Ketika Swasta Mendominasi". kemenperin.go.id. 5 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2022.
- ^ "Kemenperin: Industri Manufaktur Indonesia Semakin Ekspansif". kemenperin.go.id. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Pertumbuhan Manufaktur Indonesia Tertinggi di ASEAN". Republika Online (Endonezce). 12 Şubat 2018. 17 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- ^ "Indonesia Raih Posisi Kelima di Industri Manufaktur Dunia | Indonesia Baik". indonesiabaik.id. 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- ^ "Kembangkan Ketangguhan Sektor Pertanian, Indonesia Raih Penghargaan dari International Rice Research Institute - Kementerian Koordinator Bidang Perekonomian Republik Indonesia". www.ekon.go.id (Endonezce). 14 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- ^ "The rise of agriculture and Indonesia's future | The Jakarta Post". web.archive.org. 10 Aralık 2015. 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- ^ "KEK Pariwisata". kek.go.id. 16 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- ^ "Industri Pariwisata Indonesia | Indonesia Investments". www.indonesia-investments.com. 5 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.
- ^ "10 Destinasi Wisata Prioritas Indonesia - Blog Gamatechno" (Endonezce). 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2022.