Vikipedi

Baas döneminde Suriye'de siyaset

1963-2024 arası Suriye'nin siyasi sistemi

Baas Partisinin iktidarının son on yılında Suriye siyaseti, Baas'ın hakim olduğu Ulusal İlerici Cephenin yönetimindeki Halk Meclisinde çok partili nominal temsile sahip bir başkanlık cumhuriyeti çerçevesinde gerçekleşti.[1][2] Pratikte Baasçı Suriye, bağımsız partilerin yasaklandığı ve muhalifleri bastıran güçlü bir gizli polisin bulunduğu tek partili bir devlet olarak kaldı.[3][4] Neo-Baasçı Askerî Komitenin 1963'te iktidarı ele geçirmesinden Esad rejiminin düşüşüne kadar Arap Sosyalist Baas Partisi Suriye'yi totaliter bir polis devleti olarak yönetti.[a] Parti içi çekişmelerin yaşandığı bir dönemin ardından Hafız Esad 1970 darbesiyle partinin kontrolünü ele geçirdi ve ailesi ülke siyasetine hakim oldu.[5][6][7]

Suriye ayaklanmasının ilk aşamalarına kadar, devlet başkanının uzun süredir devam eden olağanüstü hal altında geniş ve kontrolsüz bir kararname yetkisi vardı. Bu acil durumun sona ermesi, ayaklanmanın önemli bir talebiydi. 2011'de yapılan yüzeysel reformlarla devlet başkanlığı kararnameleri, ülkenin yasama organı olan ve devlet başkanına sadık partilerin çoğunlukta olduğu Halk Meclisinin onayına tabi kılındı.[8] Baas Partisi Suriye'de iktidar partisiydi ve 1973 Suriye Anayasası'nda "Arap Sosyalist Baas Partisi toplumu ve devleti yönetir" diyordu.[9] 250 üyeli parlamentonun en az 183 sandalyesi Baas Partisinin hakim olduğu ve Baas yönetimine sadık diğer dokuz uydu partiden oluşan Ulusal İlerici Cepheye ayrılmıştı.[10][11] Geri kalan sandalyeler ise Baas Partisi tarafından aday gösterilen bağımsızlar tarafından dolduruluyordu.[12]

Suriye Ordusu ve güvenlik güçleri 1975 yılından 24 Nisan 2005 tarihine kadar komşu Lübnan Cumhuriyeti'nde önemli bir varlık göstermiştir.[13] Freedom House tarafından 1973'ten bu yana her yıl yayınlanan Freedom in the World raporunun 50. baskısında Suriye, "özgür olmayan" ülkeler arasında "En Kötülerin En Kötüsü" olarak tanımlanmış ve Esad hükûmeti mümkün olan en düşük puanı (1/100) alan iki rejimden biri olarak gösterilmiştir.[3][14]

Arka plan

değiştir

Hafız Esad 1970 yılında iktidara geldi. 2000 yılında ölümünden sonra yerine oğlu Beşşar Esad devlet başkanı oldu. 2000 yılında Beşşar Esad iktidara geldikten sonra siyasi reforma ilgi arttı. İnsan hakları aktivistleri ve diğer sivil toplum savunucularının yanı sıra bazı parlamenterler, "Şam Baharı" (Temmuz 2000-Şubat 2001) olarak adlandırılan bir dönemde daha açık sözlü hale geldiler. Esad ayrıca resmi ve daha az resmi pozisyonlara bir dizi reformcu danışman ataması yaptı ve kabinesine benzer yönelimli birkaç kişiyi dahil etti.[15]

Hafız Esad hükûmetini üç sütun üzerine inşa etmiştir; bunların çekirdeğini, medya ve sivil aktivizm üzerindeki tekeliyle toplum üzerinde geniş bir etkiye sahip olan Baas Partisi ve ona bağlı örgütler oluşturmaktadır. Esad ailesine sadık Alevi elitler de bir diğer patronaj ağını oluşturmaktadır. Son sütun ise Baasçı Merkez Komutanlığı tarafından yönetilen; Suriye Arap Silahlı Kuvvetleri, Muhaberat ve çeşitli Baasçı paramiliter güçlerden oluşan ve hepsi de doğrudan Esad'a bağlı üst düzey parti liderleri tarafından yönetilen yaygın askeri aygıttır.[16]

Neo-Baasçılık

değiştir
Daha fazla bilgi: Neo-Baasçılık, Arap Sosyalist Baas Partisi - Suriye Bölgesi ve Baas Partisi (Suriye ağırlıklı hizip)

Baas platformu, partinin sloganında kısa ve öz bir şekilde ilan edilir: "Birlik, özgürlük ve sosyalizm." Parti, hem sosyalist, hem endüstriyel üretim araçlarının devlet mülkiyetini hem de tarım arazilerinin yeniden dağıtımını savunan (pratikte, Suriye'nin nominal olarak sosyalist ekonomisi, büyük devlet işletmeleri ve özel küçük işletmelerden oluşan, etkin bir şekilde karma bir ekonomidir) ve Arap dünyasının her yerine pan-Arap devrimi taşımaya kendini adamış bir devrimci bir partidir. 1966 Suriye Darbesi'nin ardından 1966'da kapatılan Arap Sosyalist Baas Partisi, Suriyeli Hristiyan Mişel Eflak, Suriyeli Sünni Selahaddin el-Bitar ve Suriyeli Nusayri Zeki el-Arsuzi tarafından 1947'de kuruldu. 1966 Darbesi'nden sonra biri Irak, diğeri ise Suriye liderliğindeki iki ayrı Baas partisi kuruldu. Parti laikliği benimsiyor ve başta Irak, Ürdün ve Lübnan olmak üzere birçok Arap ülkesinde her inançtan destekçiyi kendine çekiyor.

Altı küçük siyasi partinin var olduğu ve Baas Partisi ile birlikte, vatandaşlar için yasal siyasi parti katılımının tek çerçevesini temsil eden bir partiler grubu olan Ulusal İlerici Cepheyi (UİC) bulunur. Görünüşte çok partili bir sistem görünümü vermek için oluşturulmuş olsa da, UİC'ye Baas Partisi hakimdir ve siyasi sistemin özündeki tek partili karakterini değiştirmez. UİC'nin Baas Partisi olmayan üyeleri, büyük ölçüde yalnızca isim olarak siyasi partiler olarak var olurlar ve Baas Partisi ve hükûmet politikalarına sıkı sıkıya uyarlar. 2000 yılında, hükûmetin UİC'yi yeni partileri ve daha önce yasaklanmış birkaç partiyi içerecek şekilde genişletmek için yasa yapmayı düşündüğüne dair raporlar vardı, ancak bu değişiklikler gerçekleşmedi. Yine de böyle bir parti - Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi - 2005'te yasallaştırıldı.

Geleneksel olarak, UİC partileri hükûmetin sosyalist ve Arap milliyetçisi ideolojisini kabul ettiler. Ancak SSMP, yasallaştırma ve UİC'ye kabul edilme yöneliminde ne sosyalist ne de Arap milliyetçisi olan ilk partiydi. Bu, gelecekte daha geniş ideolojik perspektiflere bir dereceye kadar hoşgörü sağlanabileceği yönünde önerilere yol açtı. Ancak etnik temelli (Kürt ve Süryani) partiler baskı altına alınmaya devam ediyor ve dini partilere katı bir yasak uygulanıyor.

Suriye'de Olağanüstü Hal Yasası, Baas Partisinin iktidara geldiği 1963 yılından, Beşşar Esad tarafından feshedildiği 21 Nisan 2011 tarihine kadar yürürlükte kaldı (Kararname 161). İsrail ile devam eden savaş ve teröristlerin oluşturduğu tehditler temelinde meşrulaştırılan yasa, anayasal korumaların çoğunu askıya aldı.[13][17]

Hükûmet yönetimi

değiştir

1973 tarihli önceki Suriye Anayasası, Baas Partisine (resmi adıyla Arap Sosyalist Baas Partisi) devlette ve toplumda liderlik işlevleri veriyor ve devlet başkanına geniş yetkiler veriyordu. 7 yıllık bir süre için referandumla onaylanan devlet başkanı, aynı zamanda Baas Partisi Genel Sekreteri ve Ulusal İlerici Cephenin lideriydi. 2011-2012 Suriye ayaklanması sırasında yeni bir anayasa referanduma sunuldu. Diğer değişikliklerin yanı sıra, Baas Partisinin gücünü sağlamlaştıran eski 8. maddeyi kaldırdı. Yeni 8. maddede, "Devletin siyasi sistemi, siyasi çoğulculuk ilkesine ve seçim sandığı aracılığıyla demokratik olarak iktidarı kullanma esasına dayalıdır" deniyor.[18] Yeni bir 88. maddede, devlet başkanlığı seçimlerini getirdi ve devlet başkanının görev süresini en fazla bir yeniden seçimle yedi yılla sınırladı.[19] Referandum sonucunda 27 Şubat 2012'de yürürlüğe giren yeni anayasa kabul edildi.[20] Devlet başkanı, bakanları atama (Bakanlar Kurulu), savaş ve olağanüstü hal ilan etme, kanun çıkarma (olağanüstü haller dışında, Halk Meclisi tarafından onaylanması gerekir), af ilan etme, anayasayı değiştirme ve memur ve askeri personeli atama haklarına sahiptir.

Ulusal İlerici Cephe ile birlikte devlet başkanı, savaş ve barış konularına karar verir ve devletin 5 yıllık ekonomik planlarını onaylar. Ulusal İlerici Cephe aynı zamanda ekonomi politikalarının tartışıldığı ve ülkenin siyasi yöneliminin belirlendiği bir forum işlevi görmektedir.

2012 Suriye Anayasası devlet başkanının Müslüman olmasını şart koşuyor ancak İslam'ı devlet dini yapmıyor. Suriye'deki yargı sistemi, Osmanlı, Fransız ve İslam yasalarının bir karışımıdır ve üç mahkeme düzeyi vardır: ilk derece mahkemeleri, temyiz mahkemeleri ve en yüksek mahkeme olan anayasa mahkemesi. Ayrıca, dini mahkemeler, kişisel ve aile hukuku ile ilgili soruları ele alır.

Esad rejiminin siyasi sistemi mutlak monarşi ve cumhuriyetin bir karışımı olarak nitelendirilmektedir.[21][22] Suriye güvenlik aygıtı ve korkutucu gizli polis, rejim tarafından sıradan vatandaşlar arasında terör estirerek devlet başkanının eleştirilmesini veya gösteriler düzenlenmesini engellemek için araçsallaştırılmaktadır. Siyasi muhalifler Riyad el-Türk ve Süheyir Etâsî, Baasçı Suriye'yi, toplumun tamamen siyasetsizleştirilmesini isteyerek siyasi söylem üzerindeki tekelini sürdüren bir "Sessizlik Krallığı" olarak tanımlamıştır.[23][24]

Siyasi partiler ve seçimler

değiştir
Ana madde: 2024 Suriye parlamento seçimleri

Suriye'deki tüm kayıtlı siyasi partiler, iktidardaki Baas Partisine bağlılıklarını ilan eden ve Baas devletinin çıkarlarını ilerletmek için hükümet tarafından şart koşulan Esadist sistemin katılımcılarıdır. Kayıtlı partiler Baasçı Siyasi Güvenlik Müdürlüğü (SGM) tarafından sürekli olarak denetlenmekte ve düzenlenmekte olup, sadece SGM tarafından yayınlanan direktifler çerçevesinde faaliyet göstermelerine izin verilmektedir.[25]

2024 Suriye parlamento seçimleri
Parti veya ittifakOy%Sandalye+/–
Ulusal İlerici CepheBaas Partisi169+2
Suriye Sosyal Milliyetçi Partisi30
Arap Sosyalist Birlik Partisi2-1
Suriye Komünist Partisi (Bekdaş)2-1
Ulusal Yemin Partisi20
Sosyalist İttihatçı Parti20
Arap Demokratik Birlik Partisi2+1
Suriye Komünist Partisi (Birleşik)2+1
Demokratik Sosyalist İttihatçı Parti10
Bağımsızlar65-2
Toplam250–
Toplam oy7.326.844–
Kayıtlı seçmen/katılım19.200.32538.16
Kaynak: Middle East Institute[25]

Uluslararası organizasyon katılımı

değiştir

Suriye Arap Cumhuriyeti; Afrika'da Ekonomik Kalkınma için Arap Bankası, Ekonomik ve Sosyal Kalkınma için Arap Fonu, Arap Para Fonu, Arap Ekonomik Birlik Konseyi, Dünya Gümrük Örgütü, Batı Asya Ekonomik ve Sosyal Komisyonu, Gıda ve Tarım Örgütü, Grup 24, Grup 77, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu, Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü, Uluslararası Ticaret Odası, Uluslararası Kalkınma Derneği, İslam Kalkınma Bankası, Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu, Uluslararası Finans Kurumu, Uluslararası Çalışma Örgütü, Uluslararası Para Fonu, Uluslararası Denizcilik Örgütü, INTELSAT, INTERPOL, Uluslararası Olimpiyat Komitesi, Uluslararası Standardizasyon Örgütü, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği, Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu, Bağlantısızlar Hareketi, OAPEC, İslam İşbirliği Teşkilatı, Birleşmiş Milletler, BM İnsan Hakları Komisyonu, BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı, BM Sınai Kalkınma Örgütü, BM Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Çalışma Ajansı, Evrensel Posta Birliği, Dünya Federasyonu Sendikalar, Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Meteoroloji Örgütü ve Dünya Turizm Örgütü üyesiydi.

Suriye'nin diplomatları en son Aralık 2003'te BM Güvenlik Konseyine (daimi olmayan üye olarak) katılmıştı.

Notlar

değiştir
  1. ^ Suriye'yi totaliter bir devlet olarak tanımlayan kaynaklar:
    • Khamis, B. Gold, Vaughn, Sahar, Paul, Katherine (2013). "22. Propaganda in Egypt and Syria's "Cyberwars": Contexts, Actors, Tools, and Tactics". Auerbach, Castronovo, Jonathan, Russ (Ed.). The Oxford Handbook of Propaganda Studies. New York, NY: Oxford University Press. s. 422. ISBN 978-0-19-976441-9. 
    • Wieland, Carsten (2018). "6: De-neutralizing Aid: All Roads Lead to Damascus". Syria and the Neutrality Trap: The Dilemmas of Delivering Humanitarian Aid Through Violent Regimes. Londra: I. B. Tauris. s. 68. ISBN 978-0-7556-4138-3. 
    • Meininghaus, Esther (2016). "Introduction". Creating Consent in Ba'thist Syria: Women and Welfare in a Totalitarian State. I. B. Tauris. ss. 1-33. ISBN 978-1-78453-115-7. 
    • Sadiki, Larbi; Fares, Obaida (2014). "12: The Arab Spring Comes to Syria: Internal Mobilization for Democratic Change, Militarization and Internationalization". Routledge Handbook of the Arab Spring: Rethinking Democratization. Routledge. s. 147. ISBN 978-0-415-52391-2. 

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "Syria: Government". CIA World Factbook. 3 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Government type presidential republic 
  2. ^ "Syrian Arab Republic: Constitution, 2012". refworld. 26 Şubat 2021. 5 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ a b "Freedom in the World 2023: Syria". Freedom House. 9 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Lucas, Scott (25 Şubat 2021). "How Assad Regime Tightened Syria's One-Party Rule". EA Worldview. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "The World Factbook – Central Intelligence Agency". cia.gov. 3 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2017. 
  6. ^ "Syria 101: 4 attributes of Assad's authoritarian regime". Christian Science Monitor. ISSN 0882-7729. 8 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024. 
  7. ^ Karam, Zeina (12 Kasım 2020). "In ruins, Syria marks 50 years of Assad family rule". AP News. 12 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ "Syria's state of emergency". Al Jazeera (İngilizce). 8 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024. 
  9. ^ Anayasa'nın 8. Maddesi
  10. ^ "Syria". Freedom House. 19 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "Syria 2022 Human Rights Report" (PDF). United States Department of State. ss. 70, 71. 21 Mart 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  12. ^ Manea, Elham (2011). The Arab State and Women's Rights: The Trap of Authoritarian Governance. New York, NY: Routledge. s. 84. ISBN 978-0-415-61773-4. 
  13. ^ a b "Syria". 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2017. 
  14. ^ Freedom in the World: 2023 (PDF) (50th anniversary bas.). March 2023. s. 31. 6 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Aralık 2024 – Freedom House vasıtasıyla. 
  15. ^ "Syria in Crisis: The Damascus Spring". Carnegie Middle East Center. 1 Nisan 2012. 24 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ Ma’oz, Moshe (2022). "15: The Assad dynasty". Larres, Klaus (Ed.). Dictators and Autocrats: Securing Power across Global Politics. New York, NY: Routledge. ss. 249-250. doi:10.4324/9781003100508. ISBN 978-0-367-60786-9. 
  17. ^ "Syrian Arab news agency - SANA - Syria : Syria news ::". web.archive.org. 28 Mart 2012. 28 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024. 
  18. ^ "SANA Syrian News Agency - Constitution of the Syrian Arab Republic Approved in Popular Referendum on February 27, 2012, Article 8". 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2017. 
  19. ^ "SANA Syrian News Agency - Constitution of the Syrian Arab Republic Approved in Popular Referendum on February 27, 2012, Article 88". 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2017. 
  20. ^ "Presidential Decree on Syria's New Constitution". Suriye Arap Haber Ajansı. 28 Şubat 2012. 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2012. 
  21. ^ Ma’oz, Moshe (2022). "15: The Assad dynasty". Larres, Klaus (Ed.). Dictators and Autocrats: Securing Power across Global Politics. New York, NY: Routledge. s. 249. doi:10.4324/9781003100508. ISBN 978-0-367-60786-9. 
  22. ^ Solomon, Christopher (2022). "1:Introduction". In Search of Greater Syria: The History and Politics of the Syrian Social Nationalist Party. New York, NY: I.B. Tauris. s. 7. ISBN 978-1-8386-0640-4. 
  23. ^ Yacoub Oweis, Khaled (16 Mayıs 2007). "Syria's top dissident urges Assad". Reuters. 20 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ Wikstrom, Cajsa (9 Şubat 2011). "Syria: 'A kingdom of silence'". Al Jazeera. 29 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  25. ^ a b "Syria's ruling Baath party wins parliamentary vote as expected". Al Arabiya. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2024. 

Konuyla ilgili yayınlar

değiştir
  • Raymond Hinnebusch: Suriye'de Ekonomik Liberalleşmenin Politik Ekonomisi, içinde: International Journal of Middle East Studies, Cilt. 27 - No. 3, Ağustos 1995, S. 305–320.
  • Raymond Hinnebusch: Suriye'de Devlet, Sivil Toplum ve Siyasi Değişim, içinde: AR Norton: Orta Doğu'da Sivil Toplum, Leiden, 1995.
  • İsmail Küpeli: İbn Haldun ve das politische System Syriens - Eine Gegenüberstellung, München, 2007,978-3-638-75458-3 (İbn Haldun'un siyaset teorisine referansla eleştirel yaklaşım)
  • Moshe Ma'oz / Avner Yaniv (Ed.): Esad yönetiminde Suriye, Londra, 1986.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Baas_döneminde_Suriye%27de_siyaset&oldid=34483094" sayfasından alınmıştır