Batman (il)
Batman, Türkiye Cumhuriyeti'nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir ildir.
| Batman | |
|---|---|
 | |
 İlin Türkiye'deki konumu | |
 İl sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| Coğrafi bölge | Güneydoğu Anadolu |
| İdare | |
| • Vali | Ekrem Canalp[1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 4.477 km² |
| Nüfus | |
| • Toplam | 557.593 |
| • Yoğunluk | 139/km² |
| • Kır | 124.173 |
| • Şehir | 433420 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 488 |
| İl plaka kodu | 72 |
Resmî site Batman Valiliği | |
İlin nüfusu 620.278'dir. Bu nüfusun %84,27'i şehirlerde yaşamaktadır. İlde km²'ye 139 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 722'dir.)[3] İlin yüzölçümü 4.477 km²'dir.[4] İl merkezinin denizden yüksekliği 570 m.'dir.
2020 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 ilçe, 11 belediye, bu belediyelerde 136 mahalle ve ayrıca 283 köyü vardır.
1990 yılına kadar Siirt iline bağlı olan Batman, 16 Mayıs 1990 tarih ve 3647 sayılı kanunla Beşiri, Kozluk ve Sason ilçeleri Siirt'ten, Hasankeyf ve Gercüş ilçeleri ise Mardin'den alınıp Merkez'e bağlanarak Türkiye'nin 72. ili olmuştur.
Tarihçe
değiştirBatman tarihi itibarıyla yeni bir şehir olmasına karşın yerleşim alanında kurulan şehirlerin tarihi Sümerlere kadar uzanır. İluh Tepesi'nin bulunduğu alanda bir Sümer şehir yerleşiminin bulunduğu, ancak bataklık bir arazi üzerine kurulu olduğundan şehrin zaman içerisinde yeraltına göçtüğü düşünülmektedir. Ayrıca İluh Tepesi olarak adlandırılan Arazi, araştırmalar sonucunda doğal olmadığı ve yapay bir tepe olduğu kanıtlanmıştır. Batman'ın adını "batmak" teriminden bu nedenle almış olabileceği düşünülmektedir. 1940 yılında Batman civarında petrol bulunmuştur.
Coğrafya
değiştirİklim
değiştirBatman'ın iklim özellikleri Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde oluşundan dolayı genel anlamda Uzak Akdeniz İklimi kapsamındadır. Yıllık ortalama yağış miktarı 750–1000 mm civarındadır. Kışlar bazen sert ve soğuk geçmektedir. 1 Ocak 2007 tarihinde termometreler -24 dereceyi göstermiştir. İlkbahar aylarında Beşiri ve Batman ovalarında bol otluk olup İç Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'nden mevsimlik Küçükbaş ve Büyükbaş Hayvan besiciliği göçü almaktadır. Ölçülen en yüksek sıcaklık 48.8 derece ile 10 Temmuz 1962'de kayda geçmiştir.
Yazlar sıcak geçmektedir. Yaz aylarında bazen şiddetli yağışlarda görülmektedir.
Dağlar
değiştir- Sason Dağları (Aydınlık Dağları) — 2500 m
- Mereto — 2967 m
- Kuşaklı Dağı — 1947 m
- Avcı Dağı — 2121 m
- Meydanok Tepesi — 2042 m
- Kortepe — 2082 m
- Raman Dağı — 1288 m
Akarsular ve göller
değiştir- Batman Çayı
- Dicle Nehri
- Garzan Çayı[5]
- Kırkat Göleti[6]
- Kozluk Ceffan Göleti[6] u
Göletler
değiştir- Gercüş - Kırkat Göleti (sulama)
- Kozluk Ceffan Göleti (elektrik)
- Batman-Güvercin Göleti (sulama)
- Batman Baraj Gölü (sulama, elektrik)
Ekonomi
değiştirDoğu şehirlerinin birçoğunda olduğu gibi Batman'da da ekonomi genel olarak tarım ve hayvancılık üzerine bulunmaktadır. Son yıllarda Organize Sanayi Bölgesi'nde yaşanan genişleme ile birlikte yüzlerce yeni tekstil işletmesinin açıldığı şehirde, Batman Ticaret ve Sanayi Odası (BATSO) verilerine göre 9 bin kişi tekstil atölyelerinde çalışmaktadır. Yine BATSO verilerine göre, şehirdeki Organize Sanayi Bölgesi'nde 55 işletme bulunuyor.[7]
Türkiye'nin ilk petrol çıkarılan şehri olan Batman'da Batman Rafinerisi bulunmakta ve burada da 400'ü aşkın kişi çalışmaktadır.
TÜİK verilerine göre, yüzde 30,9 ile Türkiye'de işsizliğin en yüksek olduğu bölgede yer alan şehirler Mardin, Batman, Şırnak, Siirt'tir.[8]
Yönetim
değiştirİllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclisleri oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.
İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)
İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[9][10]
Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.
Batman Valisi, Ekrem CANALP'dir. 12.5.2022/209 sayılı kararla Edirne Valisi iken bu göreve atanmıştır.[11] Terör soruşturması kapsamında İçişleri Bakanlığı tarafından görevden alınan Mehmet Demir'in yerine Batman Belediyesi Başkan Vekili olarak da görev yapacaktır.[12]
2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Batman İl Genel Meclisi üye sayısı, 11'i AK Parti ve 11'i HDP olmak üzere 22’dir.[13]
2018 Türkiye genel seçimleri sonucuna göre Batman'ın Türkiye Büyük Millet Meclisindeki üyelerinin siyasi partilere dağılımı: 1 AKP ve 4 HDP'dir.[14]
Valiler
değiştir| № | Vali | Görev Başlangıcı | Görev Bitişi |
|---|---|---|---|
| 1 | Tuncer Perçinler | 24 Temmuz 1990 | 18 Ağustos 1991 |
| 2 | Sami Seçkin | 15 Ağustos 1991 | 15 Şubat 1992 |
| 3 | Zeki Şanal | 24 Şubat 1992 | 17 Eylül 1993 |
| 4 | Salih Coşkun Şarman | 27 Eylül 1993 | 15 Ekim 1997 |
| 5 | Necati Develioğlu | 15 Ekim 1997 | 15 Ağustos 1998 |
| 6 | Mustafa Temel Koçaklar | 26 Ağustos 1998 | 19 Ocak 2000 |
| 7 | İsa Parlak | 21 Ocak 2000 | 6 Şubat 2003 |
| 8 | Efkan Ala | 13 Şubat 2003 | 14 Eylül 2004 |
| 9 | Haluk İmga | 15 Eylül 2004 | 22 Mart 2007 |
| 10 | Recep Kızılcık | 23 Mart 2007 | 23 Haziran 2009 |
| 11 | Azmi Çelik | 2 Haziran 2014 | 12 Haziran 2016 |
| 12 | Ahmet Deniz | 15 Haziran 2016 | 6 Kasım 2018 |
| 13 | Hulusi Şahin | 7 Kasım 2018 | 18 Mayıs 2022[15] |
| 14 | Ekrem Canalp | 18 Mayıs 2022 | Görevde |
Nüfus
değiştirGüncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[16])
Batman ilinin nüfusu 647.205'dir. Bu nüfusun %85,13'ü şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 4.477 km2'dir. İlde km2'ye 145 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 753'dür.) İlde yıllık nüfus artış oranı %7,57 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Gercüş(% 13,91) - Merkez (% 0,98)
06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 6 ilçe, 11 belediye, bu belediyelerde 136 mahalle ve ayrıca 283 köy vardır.
| 2023 yılı sonunda Batman ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri | ||||||||||||
| İlçe | Nüfus
2022 |
Nüfus
2023 |
Fark | Nüfus
Artışı % |
Belediye
Sayısı |
Mahalle
Sayısı |
Köy
Sayısı |
Köy
Nüfusu |
Şehir
nüfusu |
Şehirde
oturan % |
Alanı
km2[17] |
km2'ye
düşen kişi |
| Beşiri | 31.465 | 32.378 | 913 | 2,86 | 2 | 9 | 53 | 16.072 | 16.306 | 50,36 | 809 | 40 |
| Gercüş | 19.106 | 21.958 | 2.852 | 13,91 | 2 | 6 | 58 | 12.418 | 9.540 | 43,45 | 914 | 24 |
| Hasankeyf | 7.319 | 7.969 | 650 | 8,51 | 1 | 6 | 21 | 3.654 | 4.315 | 54,15 | 293 | 27 |
| Kozluk | 60.128 | 61.297 | 1.169 | 1,93 | 2 | 30 | 69 | 28.992 | 32.305 | 52,70 | 1101 | 56 |
| Merkez | 487.000 | 491.811 | 4.811 | 0,98 | 2 | 49 | 33 | 20.731 | 471.080 | 95,78 | 653 | 753 |
| Sason | 29.473 | 31.792 | 2.319 | 7,57 | 2 | 36 | 54 | 14.351 | 17.441 | 54,86 | 706 | 45 |
| Batman | 634.491 | 647.205 | 12.714 | 1,96 | 11 | 136 | 288 | 96.218 | 550.987 | 85,13 | 4476 | 145 |
İlin yıllara göre nüfusları
değiştir| Batman il nüfus bilgileri | ||||
|---|---|---|---|---|
| Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
| 1990[18] | 344.669 | 52 | %56 193.621 151.048 %44 | |
| 2000[19] | 456.734 | 45 | %33  |
%67 304.166 152.568 %33 |
| 2007[20] | 472.487 | 42 | %3 |
%72 342.452 130.035 %28 |
| 2008[21] | 485.616 | 40 | %3 |
%72 349.045 136.571 %28 |
| 2009[22] | 497.998 | 40 | %3 |
%73 362.154 135.844 %27 |
| 2010[23] | 510.200 | 40 | %2 |
%73 373.388 136.812 %27 |
| 2011[24] | 524.499 | 40 | %3 |
%74 388.523 135.976 %26 |
| 2012[25] | 534.205 | 39 | %2 |
%75 399.042 135.163 %25 |
| 2013[26] | 547.581 | 39 | %3 |
%77 420.833 126.748 %23 |
| 2014[27] | 557.593 | 38 | %2 |
%78 433.420 124.173 %22 |
| 2015[28] | 566.633 | 38 | %2 |
%78 444.209 122.424 %22 |
| 2016[28] | 576.899 | 37 | %2 |
%79 453.730 123.169 %21 |
| 2017[28] | 585.252 | 36 | %1 |
%79 462.893 122.359 %21 |
| 2018[28] | 599.103 | 36 | %2 |
%80 478.243 120.860 %20 |
| 2019[28] | 608.659 | 35 | %2 |
%81 492.312 116.347 %19 |
| 2020[28] | 620.278 | 34 | %2 |
%82 505.849 114.429 %18 |
| 2021[28] | 626.319 | 34 | %1 |
%82 514.191 112.128 %18 |
| 2022[28] | 634.491 | 34 | %1
| |
Konum
değiştir| Konum Bilgileri | ||||||
| İlçe | Kuruluş Yılı[29] | Önceden bağlı olduğu ilçe | Alanı km² | Rakım mt. | Merkeze Uzaklık km[30] | Ulaşan Yollar[30] |
| Batman Merkez | 1957 | Beşiri | 653 | 570 | D.370-02, D.955-10 | |
| Beşiri | Cumh.önce | 809 | 751 | 17 | D.370-02 | |
| Gercüş | 1926 | Midyat | 914 | 955 | 62 | D.955-11, 72.27, 72.29 |
| Hasankeyf | 1990 | Gercüş | 293 | 513 | 39 | D.955-11 |
| Kozluk | 1938 | Sason | 1.101 | 874 | 59 |  /D.360-10=>72.03
|
| Sason | Cumh.önce | 706 | 908 | 65 | D.360-10=>72.04 | |
| BATMAN | 1990 | SİİRT | 4.477 | |||
Yemek kültürü
değiştirBatman ve yöresinde genellikle Güneydoğuya has bütün yemekler bulunmakta ve tüketilmektedir. Kebap ve sulu yemekler tüketim fazla olan yemeklerdir. Güveç (tirşik), mehîr, imam bayıldı (buxenûç), içli köfte (kutilk), şam böreği (şamborek), yeşil mercimek çorbası (hebenîsk), kuru dolma (dolmê hışk), mirtoxî, gebol, avşork yörenin kendine has yemekleridir. Merkezde ünlü ciğerci, büryancı ve kavurmacılar bulunmaktadır. Tatlı olarak kadayıf, baklava gibi tatlılar tüketilmektedir. Hamur işleri olarak lahmacun tüketimi fazladır. Yöreye has yemeklerin sayısı oldukça fazladır.
Ulaşım
değiştirBatman'a Türkiye'nin her bölgesinden ulaşım mümkündür. Bölgenin birçok yerel otobüs firması ilk kalkış olarak Batman merkezi seçmekte bundan dolayı birçok firmayla ulaşım mümkündür. Batman Merkez ulaşımda bölgesine açılan bir noktadır. Havalimanı sayesinde hem batı illerine olan sefer artmış hem de fiyatlar azalmış durumda, hava yolu direkt bağlantı ile İstanbul, Ankara, İzmir ve yaz aylarında Antalya'ya ulaşım mevcuttur. Demiryolları bakımından meşhur Kurtalan Ekspresi'nin Kurtalan'dan önceki son durağıdır.
Spor
değiştir2021-2022 Sezonu sonunda, Futbol takımı Batman Petrolspor A.Ş., 2.Ligdedir. Hentbol erkekler süper liginde 1955 Batman Bld. GSK, 4.olmuştur. Futbol kadınlar 3.lig takımı 1955 Batman Bld.spor 2.lige çıkmıştır. Yine Batman Gençlikspor bölgesel ligden 2.lige çıkmıştır. BAL ve Kadın futbol 3.liginde birer takım yer almıştır. Bölgesel liglere katılan takım sayısı 4'tür. Batman BESYO, voleybol erkekler 3.liginde küme düşmüştür.
Ziraat Türkiye Kupası'nda 1955 Batman Bld.spor, ilk turda elenirken, Batman Petrolspor 4.turda Kasımpaşa'ya elenmiştir. Kadınlar Türkiye Kupası (kadınlar)'nda 1955 Batman Bld. GSK, yarı finalde Selka Eskişehir'e yenilerek Kupa 3.sü olmuştur.
Batman'ın önemli spor tesisleri: Yeni Batman Stadyumu (15.715), 19 Mayıs Kapalı Spor Salonu (2.000), Batman Atletizm Pisti (750)
Galeri
değiştirAyrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Valimiz Ekrem Canalp Göreve Başladı". Batman Valiliği. 18 Mayıs 2022. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;Güncel Nüfus Değerleriisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2015.
- ^ a b Batman İli Resmi İnternet Sitesi http://www.batman.gov.tr/genel-bilgiler 25 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020.
- ^ https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/05/202205121-1.pdf 12 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [yalın URL]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2020.
- ^ "Valimiz Hulusi Şahin Batman'a Veda Etti". Batman Valiliği. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2020.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h
- "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Batman Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Batman Nüfusu". nufusune.com.
- "Batman Nüfusu". nufusubu.com.
- ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
- ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
Dış bağlantılar
değiştir
- Batman Valiliği24 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Batman İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü17 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.