Vikipedi

Bozkurt işareti

Türk milliyetçiliğini ve Türkçülüğü simgeleyen bir el işareti

Bozkurt işareti, bozkurt selâmı veya bozkurt hareketi, Türk milliyetçiliğini ve Türkçülüğü sembolize eden bir el işaretidir. Türk mitolojisinden anlam taşıyan bu sembol siyasi görüş temsil etmeksizin tarih boyunca Türk halkları tarafından kullanılmıştır.[1][2] Türkiye'de ise işaret, genellikle MHP'yle ve Ülkü Ocakları'yla özdeşleştirilmektedir.[3][4]

Bozkurt işareti

Tarihçe

değiştir

Akademisyen ve tarihçi Ahmet Taşağıl'a göre Orta Asya'da yaşayan tüm Türk boyları bu sembolü 4.-5. yüzyıllarda kullanmıştır. Bu sembol ilk olarak MÖ 174'te Wusun adlı bir Türk boyu tarafından kullanılmıştır.[5] Sözcü gazetesi yazarı Ozan Bosun'a göre bozkurt işareti, Budizm kültüründen geçmiş bir semboldür.[6] 10. yüzyılda şair olan Firdevsî'nin Şehnâme destanındaki minyatürlerde bozkurt işareti yapan kadınlar resmedilmiştir.[6] 6. yüzyıla ait bir bozkurt işareti yapan heykel Çin'de bulunmuştur.[6]

Bozkurt işareti, Türkiye'de ilk olarak 1991 yılında (Hanım Halilova'ya göre 1992) yılından itibaren Milliyetçi Hareket Partisi'nin kurucusu Alparslan Türkeş tarafından Azerbaycan mitingi sonrası kullanılmıştır. Tarihi bin yıllara dayanan bu işarete Türkeş tarafından farklı bir anlam atfedilmiştir. Türkeş tarafından işaret, İslam ve Türklük kavramlarını birleştiren bir anlamla kullanıldı.[7][8] Türkeş, işareti açıklarken "Türk İslam mührünü dünyaya vuracağız" ifadesini kullandı.[6] Türkeş'e bağlı Ülkü Ocakları işareti sembol olarak aldı.[9] Bosun'un iddiasına göre bu işaret, 1991'de Bakü’de Ebulfez Elçibey'in düzenlediği mitingde insanların Türkeş'i bu işaretle selamlaması nedeniyle Türkiye'ye yayılmıştır.[6]

Hanım Halilova ise verdiği bir röportajda bozkurt işaretinin MHP'nin işareti olmadığını, Türklüğün simgelerinden birisi olduğunu belirtmiş, Rusların simgesinin ayı, Fransızların horoz, İngilizlerin aslan motiflerinin olduğunu, Türklerin ise simgesinin bozkurt olduğunu söylemiştir. Ayrıca, Türkeş’in bu işareti Azerbaycan'dan öğrendiğini vurgulamış ve bu işaretin siyasi bir sembol olmadığını belirtmiş, işaretin Türkiye'de keşfedilmesini sağlandığını iddia etmiştir. Halilova’ya göre, 1992'de Türkeş'in Azerbaycan'ı ziyaretinde, Azatlık Meydanı'nda toplanan bir milyon kişilik kalabalığın bozkurt işareti yaptığını gören Türkeş, bu işaretin anlamını sormuş ve, ona bunun eski Türkler'den gelen bir işaret olduğunu ve eski devletlerce kullanıldığını söylemiştir.[7]

1990'lı yıllardan itibaren Türkiye'de bozkurt işareti ülkücüler tarafından yaygın olarak kullanılmaya başlamıştır.[1] Türkeş bozkurt işaretinin ülkücülüler için anlamını Millet Partisi kurucusu Osman Bölükbaşı’na şunları aktarmıştır:

(Bir eliyle bozkurt işareti yaparak, diğer elinin başparmağıyla işaret ederek tarif ederek) Bak ağabey, şu serçe parmak Türk`tür, şu işaret parmağı da İslam`dır. Şu Bozkurt işareti yaptığımız işaretin arada kalan boşluğu ise cihandır. Son olarak kalan 3 parmağın birleştiği nokta ise mühürdür. Yani ağabey işaret ederek gösterir isek, şu çıkar: Türk İslam Mührünü Dünyaya vuracağız.[10]

Kullanımı

değiştir
 
2019 yılında Suriye rejimi muhalifi Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) üyeleri

Türkiye'de bu işaret, genellikle MHP'yle ve Ülkü Ocakları'yla özdeşleştirimektedir. Alparslan Türkeş'in ilk yorumuna göre Türklüğü ve İslam'ı sembolize etmektedir. İşaret popüler kültürde başka siyasetçiler tarafından da kullanılmıştır. MHP'den ayrılan ve İYİ Parti'nin kurucusu olan Meral Akşener, bozkurt işaretini kullanırken görülmüştür.[11][12]

Cumhuriyet Halk Partisi'nin eski lideri Kemal Kılıçdaroğlu, 16 Nisan'da 2017 referandumu öncesinde Kayseri'de bir mitinge giderken kalabalığı bozkurt işaretiyle selamlamıştır. AK Parti lideri ve cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise Kemal Kılıçdaroğlu'nu eleştirerek "CHP Genel Başkanının yaptığı bozkurt işareti hafızalardan silinmez. Bakıyorsunuz nerede ne yaptığı belli değil" demiştir. Kılıçdaroğlu ise "Biz de ülkücüyüz biz de milliyetçiyiz" şeklinde karşılık vermiştir.[13] 2023 yılında cumhurbaşkanlığı seçimleri kampanyası sırasında Kılıçdaroğlu, aynı işareti Eskişehir'de kendisine bozkurt selamı yapan bir destekçisine karşılık vererek tekrar kullanmıştır.[14]

Recep Tayyip Erdoğan, 2018 genel seçimleri öncesinde Mersin'de AK Parti'nin il kongresi sonrası yaptığı konuşmada rabia işaretine çevirmeden önce bozkurt işareti yapmıştır.[15] Dönemin CHP Genel Başkan Yardımcısı Öztürk Yılmaz, Erdoğan'ın bu hareketine karşılık olarak "Sayın Bahçeli'den de rabia işareti bekleniyor" şeklinde yorum yapmıştır.[16] Eski Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve eski Başbakan Binali Yıldırım işareti kullanmış olan diğer siyasetçiler arasındadır.[17][18]

Popüler kültür

değiştir

Ayrıca bozkurt işareti (Türk kurdu ismiyle) Amerikan Profesyonel güreş şirketleri olan NWO ve WWE tarafından 1990'ların başlarından bugüne kullanılmıştır. İşaret WWE tarafından "PW tarihindeki en ikonik işaret" olarak tanımlanmıştır.[19] İşareti ilk yapan Kevin Nash, bu işaretin Sean Waltman tarafından, Avrupa'da bir barda Türk kurdu işaretini yapan Türklerden esinlenilerek oluşturulduğunu söyledi.[20] İşareti kullananlar arasında başta D-Generation X, The CLub ve Bullet Club sayılabilir.

Türkiye millî futbol takımı oyuncusu Merih Demiral, 2 Temmuz'da EURO2024 elemelerinde Avusturya'ya karşı oynanan bir maçta attığı ikinci golden sonraki sevincini bozkurt işareti yaparak gösterdi. İşaret, UEFA'nın siyasi simge yasağı nedeniyle UEFA tarafından bir soruşturma açılmasına ve 2 maçtan men cezası almasına neden oldu. Ceza, Türkiye'de benzer örneklerde men cezası verilmediği yorumuyla eleştirildi.[21]

Eleştiriler

değiştir

Bozkurt selamı, milliyetçiliğin İslam'a aykırı olduğunu düşünen İslamcılar tarafından eleştirilmiştir. Eski AK Parti milletvekili İbrahim Korkmaz, bozkurt işaretinin "Hristiyan Gagavuzlar tarafından kullanıldığı için İslam'ın ruhuna aykırı" olduğunu söylemiştir.[22][23][24]

IŞİD'in "Türkiye ve Irkçılık Ateşi" adlı propaganda videosunda bir militan, bozkurt işaretinin ve Türkler arasındaki her türlü kurt sembolizminin "putperestlik" olduğunu söylemiştir.[25]

Evrensel köşe yazarı Nuray Sancar, bozkurt işaretini "Sedat Peker, Abdullah Çatlı gibi mafya şeflerinin, kanuni olmayan paramiliter grup mensuplarının, kara para aklayıcılarının kullandığı bir işaret" olarak tanımlayarak onu Hitler selamına benzetmiş ve milli bir sembole dönüştürülmesine karşı çıkmıştır.[26]

Yasal statüsü

değiştir

İşaret, Fransa ve Avusturya'da yasaklanmıştır.[27][28][29][30][31] 2018 yılında Almanya'da sağ ve sol görüşlü çok sayıda siyasetçi bozkurt selamının yasaklanmasını teklif etmiştir.[32]

Almanya'da "sessiz tilki" (Leisefuchs) denilen ve öğretmenler tarafından öğrencilere sessiz olmalarını söylemek için yapılan el işareti, şekil olarak bozkurt selamının aynısıdır. Türk milliyetçiliği anlamı orada da öğrenildiği için "sessiz tilki" işaretinin kullanımının 2011'den sonra düşüşe geçtiği bildirilmiştir.[33]

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b "Kurt başlı tuğlar hâkimiyet alametiydi". Prof. Dr. Erhan Afyoncu. Sabah. 8 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
  2. ^ "İlber Ortaylı Anlatıyor: "Bozkurt" Türkler İçin Ne İfade Ediyor?". CNN Türk. 7 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
  3. ^ Adalet için 700 Bin Adım. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. bozkurt işareti yapan ülkücüleri aynı şekilde bozkurt işareti yaparak selamlamasıydı. (...) Bir başka parti ile özdeşleşmiş bu ve benzeri selamlamaların (...) 
  4. ^ Tolga Şirin. Türkiye'de düșüncenin tutsaklığı. ss. 240-241. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. ...Ümit Can Batman'ın ise yine Amedspor maçı sonrasında yaptığı Ülkü Ocaklarını temsil eden (Almanya'da ırkçı sayıldığı için tamamen yasaklanması tartışılan) “bozkurt işareti”nin... 
  5. ^ "Grey wolf sign: Timeless emblem of thousands years of Turkish heritage". www.aa.com.tr. 5 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2024. 
  6. ^ a b c d e ozanbosun (3 Ekim 2018). "Bozkurt işareti nedir? Ne anlama geliyor? İşte Bozkurt işaretinin tarihçesi..." Sözcü. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2024. 
  7. ^ a b "Prof. Dr. Hanım Halilova: Türkeş'e bunu ben öğrettim". Odatv. 5 Temmuz 2024. 5 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2024. 
  8. ^ İmanov, Ali (13 Şubat 2023). Sinema Filmlerinde Kurt İmgesi - Modern Dünya Halklarının Kültüründe “Kurt” İmgesinin Rolü Ve İşlevi. Eğitim Yayinevi. ss. 38-40. ISBN 978-625-6408-13-5. 
  9. ^ Kıbrıs’ta Osmanlı Öncesi Türkler Sempozyumu: I. Uluslararası bildiri tam metin kitabı. Mayıs 2019. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
  10. ^ Haber, Internet (11 Şubat 2009). "Bozkurt işaretinin anlamı ne?". internethaber. 31 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2024. 
  11. ^ "'Bozkurt' işareti yapan İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener: 'Partimizi çok zor kurduk ama kalıcı kıldık'". yerelingundemi.com. 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023. 
  12. ^ "Meral Akşener Bozkurt İşareti yaptı! Önce kendisi yazdı sonra kendisi bozdu". Son Havadis. 31 Ağustos 2022. 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023. 
  13. ^ "Bozkurt işaretinin anlamı nedir? İlk kim yaptı? - Gündem Haberleri". posta.com.tr. 9 Nisan 2018. 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023. 
  14. ^ "Kılıçdaroğlu'ndan bozkurt selamı". 25 Nisan 2023. 6 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2024. 
  15. ^ "Erdoğan'dan Mersin'de bozkurt selamı". Takvim. 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023. 
  16. ^ Selenoğlu, Murat (3 Ekim 2018). "CHP'den Erdoğan'ın bozkurt işareti yapmasına ilk yorum". Sözcü. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2024. 
  17. ^ "Başbakan Binali Yıldırım Bozkurt İşareti Yaptı". Bianet. 22 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2024. 
  18. ^ "Plötzliche Empörung über faschistischen Wolfsgruß". Frankfurter Rundschau (Almanca). 10 Ekim 2018. 19 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2023. 
  19. ^ "Exclusive: What you didn't know about WWE's most iconic gesture". WWE (İngilizce). 27 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2024. 
  20. ^ Boone, Matt (22 Ekim 2017). "Kevin Nash Talks "Too Sweet" Hand Symbol, Fashion Files Segments & More | EWrestling". eWrestling (İngilizce). 25 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2024. 
  21. ^ "Merih Demiral, 'bozkurt' işareti nedeniyle UEFA'dan ceza alabilir mi?", Sözcü, 3 Temmuz 2024, 3 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Temmuz 2024 
  22. ^ "'Bozkurt işareti İslam'a aykırı' diyen eski AK Partili vekil ülkücüleri kızdırdı". gazeteduvar.com.tr. 3 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023. 
  23. ^ "AKP'li vekil, "Bozkurt işaretini Hristiyan Gagavuzlar kullanıyor" demişti; Ülkü Ocakları tepki gösterdi". T24. 12 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023. 
  24. ^ "AKP'li eski vekil: Bozkurt işareti İslam'ın ruhuna aykırı". birgun.net. 7 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023. 
  25. ^ "IŞİD'in yeni Türkçe videosunda yok yok: Atatürk, Erdoğan, Öcalan, ülkücüler…". Diken. 21 Kasım 2015. 21 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2024. 
  26. ^ Bozkurt işareti 12 Temmuz 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Nuray Sancar, Evrensel. 12 Temmuz 2024.
  27. ^ "ERHAN AFYONCU - Kurt başlı tuğlar hâkimiyet alametiydi". Sabah. 7 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024. 
  28. ^ "Germany seeks to ban Turkish far-right symbols – DW – 10/09/2018". dw.com (İngilizce). 9 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023. 
  29. ^ Göbel, Phil (10 Ekim 2018). "Wolfsgruß: Dieses Zeichen wollen einige Politiker verbieten. Was bedeutet er?". Der Spiegel (Almanca). ISSN 2195-1349. 19 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2023. 
  30. ^ "Plötzliche Empörung über faschistischen Wolfsgruß". www.fr.de (Almanca). 10 Ekim 2018. 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2023. 
  31. ^ Jacinto, Leela (24 Nisan 2017). "Can the 'She-Wolf' Who Rejected the Harem Take On Sultan Erdogan?". Foreign Policy (İngilizce). 25 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2023. 
  32. ^ "Germany Seeks to Ban Turkish 'Gray Wolves' Far-Right Symbols". Wolf Song of Alaska. 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023. 
  33. ^ "Grundschulen: „Frau Herber, du, guck mal"". Frankfurter Rundschau. 22 Ocak 2019. 27 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bozkurt_işareti&oldid=33739135" sayfasından alınmıştır