Bozkurt işareti
Bozkurt işareti, bozkurt selâmı veya bozkurt hareketi, Türk milliyetçiliğini ve Türkçülüğü sembolize eden bir el işaretidir. Türk Mitolojisinden anlam taşıyan bu sembol siyasi görüş tanımaksızın tarih boyunca Türk halkları tarafından kullanılmıştır.
Tarihçe
değiştir
Bozkurt işaretinin Türk halkları arasında İslam öncesine uzanan köklerinin olduğu tahmin edilmektedir. Türk mitolojisindeki bozkurt ile sembolize edilen hikâyeden kaynaklanır, Budist ve Tengricilik kültürlerinde Türk halklarına atfedilmiş bir hayvandır. Tarihsel araştırmalar bu işaretin batıya göç eden Hunlar, Kıpçaklar ve Peçenekler gibi çeşitli Türk halkları tarafından soylarını ifade etmek için kullanıldığını göstermektedir. Bu sembol, 10. yüzyıl İranlı şairi Firdevsî'nin bozkurt işareti yapan Türk kadınlarının minyatürlerini içeren Şehnâme'sinde de bulunmaktadır. Çin'de 6. yüzyıldan kalma bir heykelde resmedilen ve Türk olduğu tahmin edilen askerin eliyle bozkurt işaretine benzer bir hareket yaptığı görülmektedir. Bir mağarada bulunmuş olup İslam öncesi Göktürkler dönemine ait olduğu tahmin edilmektedir. Alparslan Türkeş, laik karakterine rağmen onu Türk-İslam sentezine uyarlamak amacıyla bu selâmı dinî vesilelerle de kullandı.[1][2][3]
Prof. Dr. Hanım Halilova, bozkurt işaretinin siyasi bir işaret olmayıp Türklüğün simgelerinden birisi olduğunu belirtmiştir. Rusların simgesinin ayı, Fransızların horoz, İngilizlerin aslan motiflerinin olduğunu, Türklerin ise simgesinin bozkurt olduğunu söyleyemiştir. Halilova bozkurt işaretinin Türkiye'de yeniden keşfedilmesini sağlamıştır. 1992'de Alparslan Türkeş'in Azerbaycan'ı ziyaretinde, Azadlık Meydanı'nda toplanan bir milyon kişilik kalabalığın bozkurt işareti yaptığını gören Türkeş, bu işaretin anlamını Halilova’ya sormuştur. Halilova, ona bunun Göktürkler'den gelen bir işaret olduğunu ve Türk devletlerinde kullanıldığını söylemiştir. Halilova aynı zamanda, Türkeş’in bu işareti Azerbaycan'dan öğrendiğini vurgulamış ve bu işaretin siyasi bir sembol olmadığını belirtmiştir.[4]
Türk mitolojisinde
değiştirTürk mitolojisinde dişi kurt Asena, tüm Türk ve Moğol boylarının ortak köken hikâyesinin bir parçasıdır. Göktürklerin mavi bayrağında kurt bulunmaktadır. Savaşı, mücadele ruhunu, özgürlüğü, hızı ve doğayı temsil eder. İnanışlarına göre Türk milletinin başına bir şey geldiğinde, tehlike anında Kurt ortaya çıkar ve onlara yolu gösterir. Çadırların önüne kızıl kurt başlı direkler koyulurdu. Savaşçı ruhları kurt şeklini aldı. 6. yüzyıldan kalma taş anıtta, kurdu emziren bir çocuk tasvir ediliyor. Türk halk kültüründe cebinizde kurt dişi taşımanın nazardan koruduğuna inanılır. Yakut belgelerinde kurtlarının adı Bosko'dur. Kırgızlara göre kırda yürürken kurt görmek güzeldir. Rüyada kurt görmek de iyiye işarettir. Hamile kadını nazardan korumak için yastığın altına kurt dişleri veya deri konur. Bir koyun sürüsüne dalmak ya da bir ahıra girmek kurt için bir nimet sayılıyordu. Başkurt rivayetlerine göre kurt atalarının önüne düşüp onlara yolu göstermiş. Bu yüzden onlara "lider kurt" anlamına gelen Başkurtlar deniyordu.[5]
Kullanımı
değiştir
Türkiye'de bu işaret, genellikle MHP'yle ve Ülkü Ocakları'yla özdeşleştirilse de farklı görüşlerden başka Türk siyasetçiler tarafından da kullanılmıştır. Eski bir MHP üyesi ve İYİ Parti'nin kurucu genel başkanı Meral Akşener, bozkurt işaretini sıklıkla yapmıştı.[6][7]
Eski CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu, 16 Nisan'da 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu öncesinde Kayseri'de bir mitinge giderken kalabalığı bu işaretle selamlamıştı. AK Parti genel başkanı ve cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da onun bu işaretini "CHP Genel Başkanının yaptığı bozkurt işareti hafızalardan silinmez. Bakıyorsunuz nerede ne yaptığı belli değil," diyerek elşetirince Kılıçdaroğlu da ona "Biz de ülkücüyüz biz de milliyetçiyiz" diyerek karşılık vermişti.[8] Kılıçdaroğlu, aynı işareti daha sonra Eskişehir'de kendisine bozkurt selamı yapan bir destekçisine bozkurt selamıyla cevap vermişti.[9]
Recep Tayyip Erdoğan da 2018'de Mersin'deki bir mitingde rabia işaretine hızlıca çevirmeden önce bozkurt selamını kısa bir süre yaptığı için tartışma yaratmıştı. Onun bu hareketi çoğu kişi tarafından Türk milliyetçisi oylarına talip olmak için bariz bir çaba olarak görülmüştü.[10] Eski Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve eski Başbakan Binali Yıldırım da bozkurt işareti yapan diğer AKP'li siyasetçiler arasındadır.[11][12]
Sporda
değiştirAyrıca bozkurt işareti (Türk kurdu ismiyle) Amerikan Profesyonel güreş şirketleri olan NWO ve WWE tarafından 1990'ların başlarından bugüne kullanılmıştır. İşaret WWE tarafından "PW tarihindeki en ikonik işaret" olarak tanımlanmıştır.[13] İşareti ilk yapan Kevin Nash, bu işaretin Sean Waltman tarafından, Avrupa'da bir barda Türk kurdu işaretini yapan Türklerden esinlenilerek oluşturulduğunu söyledi.[14] İşareti kullananlar arasında başta D-Generation X, The CLub ve Bullet Club sayılabilir.
Türkiye millî futbol takımı oyuncusu Merih Demiral, 2 Temmuz'da 2024 Avrupa Futbol Şampiyonası elemelerinde Avusturya'ya karşı oynanan bir maçta attığı ikinci golden sonraki sevincini bozkurt işareti yaparak gösterdi. Bu durum, UEFA'nın siyasi simge yasağından dolayı hakkında UEFA tarafından bir soruşturma açılmasına ve 2 maçtan men cezası almasına neden oldu. Bu durum Türkiye'de muadil örneklerde men cezası verilmediği için yoğun bir biçimde eleştirildi.[15] Tepkiye neden olan muadillerde, UEFA'nın diğer el işaretlerine karşı aldığı kararlardan bazıları şunlardı: 2016 Avrupa Şampiyonası elemelerinde Sırbistan'ın Arnavutluk'u 2-0 yendiği maçta, Kolarov'un 90+1'de attığı gol sonrası Tosic'in, Hırvatlara ve Boşnaklara karşı soykırımda bulunan Sırp Çetniklerin selamını vermesine rağmen futbolcuların ceza almaması ve 2018 Dünya Kupası'ndaki İsviçre-Sırbistan maçında, Arnavut asıllı futbolcular Xhaka ve Shaqiri'nin attıkları gollerden sonra Arnavutluk’un sembolü olan "çift kartal" işaretini yapmaları nedeniyle men cezası almamalarıydı.[16] Türk kamuoyunda aynı zamanda, cinsel organını tutarak Slovakya yedek kulübesine işaret çeken Jude Bellingham'ın 1 yıl ertelemeli 1 maç men cezası alması yoğunlukla eleştirildi.[17]
"Sessiz tilki"
değiştirAlmanya'da "sessiz tilki" (Leisefuchs) denilen ve öğretmenler tarafından öğrencilere sessiz olmalarını söylemek için yapılan el işareti, şekil olarak bozkurt selamının aynısıdır. Türk milliyetçiliği anlamı orada da öğrenildiği için "sessiz tilki" işaretinin kullanımının 2011'den sonra düşüşe geçtiği bildirilmiştir.[18]
Eleştiriler
değiştirBozkurt selamı, milliyetçiliğin İslam'a aykırı olduğunu düşünen İslamcılar tarafından eleştirilmiştir. Eski AK Parti milletvekili İbrahim Korkmaz, bozkurt işaretinin "Gagavuz Hristiyan Türkleri tarafından kullanıldığı için İslam'ın ruhuna aykırı" olduğunu iddia etti.[19][20][21]
IŞİD'in "Türkiye ve Irkçılık Ateşi" adlı propoganda videosunda bir militan, bozkurt işaretinin ve Türkler arasındaki her türlü kurt sembolizminin "putperestlik" olduğunu söylemişti.[22]
Yasal durumu
değiştirBu işaretin kullanılması Fransa ve Avusturya'da yasaktır.[23][24][25][26]
Almanya'da sağ ve sol görüşlü çok sayıda siyasetçi bozkurt selamının yasaklanmasını teklif etmiştir.[27]
Kaynakça
değiştir- ^ İmanov, Ali (13 Şubat 2023). Sinema Filmlerinde Kurt İmgesi - Modern Dünya Halklarının Kültüründe “Kurt” İmgesinin Rolü Ve İşlevi. Eğitim Yayinevi. ss. 38-40. ISBN 978-625-6408-13-5.
- ^ Bosun, Ozan (3 Ekim 2018). "Bozkurt işareti tarihçesi". Sözcü. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2024.
- ^ "Grey wolf sign: Timeless emblem of thousands years of Turkish heritage". Prof. Dr. Ahmet Taşağıl. Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2024.
- ^ Odatv (5 Temmuz 2024). "Prof. Dr. Hanım Halilova: Türkeş'e bunu ben öğrettim". Odatv. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2024.
- ^ "Arxivlənmiş surət". 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.
- ^ "'Bozkurt' işareti yapan İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener: 'Partimizi çok zor kurduk ama kalıcı kıldık'". yerelingundemi.com. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023.
- ^ "Meral Akşener Bozkurt İşareti yaptı! Önce kendisi yazdı sonra kendisi bozdu". Son Havadis. 31 Ağustos 2022. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023.
- ^ "Bozkurt işaretinin anlamı nedir? İlk kim yaptı? - Gündem Haberleri". posta.com.tr. 9 Nisan 2018. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023.
- ^ "Kılıçdaroğlu'ndan bozkurt selamı". 25 Nisan 2023.
- ^ "Erdoğan'dan Mersin'de bozkurt selamı". Takvim. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023.
- ^ "Başbakan Binali Yıldırım Bozkurt İşareti Yaptı". Bianet.
- ^ "Plötzliche Empörung über faschistischen Wolfsgruß". Frankfurter Rundschau (Almanca). 10 Ekim 2018. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2023.
- ^ "Exclusive: What you didn't know about WWE's most iconic gesture". WWE (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Temmuz 2024.
- ^ Boone, Matt (22 Ekim 2017). "Kevin Nash Talks "Too Sweet" Hand Symbol, Fashion Files Segments & More | EWrestling". eWrestling (İngilizce). Erişim tarihi: 5 Temmuz 2024.
- ^ "Merih Demiral, 'bozkurt' işareti nedeniyle UEFA'dan ceza alabilir mi?", Sözcü, 3 Temmuz 2024, erişim tarihi: 3 Temmuz 2024
- ^ "UEFA'nın İkiyüzlülüğü: Çetnik Selamı Serbest, Bozkurt Yasak". Tamga Türk. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2024.
- ^ "Bellingham'a verdikleri ceza şaka gibi! UEFA'nın adaletsizliğini en iyi özetleyen kare". Haberler. 5 Temmuz 2024. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2024.
- ^ "Grundschulen: „Frau Herber, du, guck mal"". Frankfurter Rundschau. 22 Ocak 2019.
- ^ "'Bozkurt işareti İslam'a aykırı' diyen eski AK Partili vekil ülkücüleri kızdırdı". gazeteduvar.com.tr. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023.
- ^ "AKP'li vekil, "Bozkurt işaretini Hristiyan Gagavuzlar kullanıyor" demişti; Ülkü Ocakları tepki gösterdi". T24. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023.
- ^ "AKP'li eski vekil: Bozkurt işareti İslam'ın ruhuna aykırı". birgun.net. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023.
- ^ "IŞİD'in yeni Türkçe videosunda yok yok: Atatürk, Erdoğan, Öcalan, ülkücüler…". Diken. 21 Kasım 2015. 21 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2024.
- ^ "Germany seeks to ban Turkish far-right symbols – DW – 10/09/2018". dw.com. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2023.
- ^ Göbel, Phil (10 Ekim 2018). "Wolfsgruß: Dieses Zeichen wollen einige Politiker verbieten. Was bedeutet er?". Der Spiegel (Almanca). ISSN 2195-1349. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2023.
- ^ "Plötzliche Empörung über faschistischen Wolfsgruß". Frankfurter Rundschau (Almanca). 10 Ekim 2018. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2023.
- ^ Jacinto, Leela (24 Nisan 2017). "Can the 'She-Wolf' Who Rejected the Harem Take On Sultan Erdogan?". Foreign Policy. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2023.
- ^ "Germany Seeks to Ban Turkish 'Gray Wolves' Far-Right Symbols". Wolf Song of Alaska. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023.