Darıca, Yusufeli
Darıca, Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı bir köyüdür. Tao-Klarceti'in ünlü Esbeki Manastırı ve Esbeki Kalesi bu köyün Espek mahallesinde yer alır.[4][5]
| Darıca | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Darıca Darıca'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Yusufeli |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1276 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 217 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08820 |
Tarihçe
değiştir
Darıca köyünün eski adı Tivasori'dir. Tivasori (თივასორი), Gürcü dilinde çayır anlamındaki "tiva" (თივა) ile "sori" (სორი) kelimelerinden oluşur.[6] Gürcü coğrafyasında rastlanılan "sori" kelimesi, Ermenicede dere anlamındaki "dzor" (ձոր) kelimesinden değişime uğramıştır.[7][8] Bu durumda Tivasori "çayır dere" anlamına gelir. Tivasori Türkçeye Tivasor şeklinde girmiştir. Nitekim 1574 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1928 Osmanlıca köy listesinde hatalı yazılmış olmakla birlikte "Tivasor" (تواصور) olarak geçer.[9][10]
Tivasori köyünün yer aldığı Tao, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcü yönetiminden ele geçirmiştir. Bugünkü köyün sınırları içinde 9-10. yüzyılda, Gürcü Krallığı döneminde inşa edilmiş manastır ve kale kalıntıları köyün eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[11][12]
Tivasori köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre Oltu sancağının Anzavi nahiyesine bağlıydı ve nüfus 90 haneden oluşuyordu. Mevcut hanelerin içinde 84 hane Hristiyan kalmış, 6 hane Müslüman olmuştu. Osmanlı idaresinin askere alma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında ise, köyün nüfusu 23 haneye düşmüştü ve köyde 52 erkek tespit edilmişti. Erkek sayısı kadar kadın eklendiğinde köyün toplam nüfusunun 104 kişiden oluştuğu orada çıkar. Bu tarihte Esbek (اسبك) olarak yazılmış olan Esbeki de ayrı bir köy olarak kaydedilmiştir. Bu yerleşimde 8 hanede 25 erkek bulunuyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince köyün nüfusunun yaklaşık 50 kişiden oluştuğu söylenebilir. Bu tarihte iki köy de Çıldır Eyaleti'nin Oltu sancağına bağlı bulunuyordu.[13]
Tivasori köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Artvin vilayetinin Yusufeli kazasına bağlı Erkinis nahiyesinin köylerinden biriydi. Bu tarihte Esbeki de ayrı bir köy olarak yazılmıştır.[14] 1940 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 331 kişiden oluşuyordu. Fakat Artvin vilayetinin yerini Çoruh vilayeti almıştı.[15] Tivasori veya Tivasor Türkçe olmadığı işin köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Darıca olarak değiştirilmiştir.[16] 1965 genel nüfus sayımına göre Darıca köyünde 447 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 139 kişi okuma yazma biliyordu.[17]
Bugün Darıca adını taşıyan köyün Yukarı mahallesinde tek nefli bir kilise günümüze ulaşmıştır. Çatı örtüsü zarar görmüş olan Tivasori Kilisesi, 9-10. yüzyılda inşa edilmiş olan Esbeki Kilisesi ile ortak yapısal özelliklere sahiptir. Kilisedeki tek süsleme, batı cephesindeki pencerenin üst tarafına yerleştirilmiş olan kemerdir. Kilise günümüzde samanlık olarak kullanılmaktadır. Bir dönem ayrı köy olarak kabul edilen Esbeki mahallesindeki Esbeki Kilisesi ile Esbeki Kalesi de günümüzde Darıca köyünün sınırları içinde bulunmaktadır.[12][18][19]
Coğrafya
değiştirDarıca köyü Artvin il merkezine 131 km, Yusufeli ilçe merkezine 35 km uzaklıktadır.[20]
Kültür
değiştirHavuzlu (eski adı Esbeki) mahallesinde tarihi bir kilise ile bir de kale kalıntıları bulunan köyde yaylacılık yapılmaktadır. Cağ kebabı, silor, hasuta, hinkali, gendima çorbası, kavut çorbası, bişi ve kete köyde yapılan yemeklerdir.
Nüfus
değiştir| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 217[2] |
| 2020 | 227[2] |
| 2019 | 256[2] |
| 2018 | 236[2] |
| 2017 | 219[2] |
| 2016 | 203[2] |
| 2015 | 200[2] |
| 2014 | 211[2] |
| 2013 | 246[2] |
| 2012 | 230[2] |
| 2011 | 237[2] |
| 2010 | 251[2] |
| 2009 | 257[2] |
| 2008 | 268[2] |
| 2007 | 295[2] |
| 2000 | 381[20] |
| 1990 | 519[20] |
| 1985 | 527[20] |
Kaynakça
değiştir- ^ "Darica, Turkey Page". Fallingrain.com. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Yusufeli Balcılı Köy Nüfusu". Nufusune.com. 13 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "Esbeki Manastır Kompleksi". 26 Temmuz 2019. 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2019.
- ^ "Esbeki Kalesi". 26 Temmuz 2019. 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2019.
- ^ "თივა" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 22 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ ""სორი" - Kartlis Tshovreba Yer Adları Sözlüğü". 22 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2022.
- ^ "Leon Melikset-Beg, yayıma hazırlayan: Merab Robakidze, "სომხურ–ქართული ლექსიკონი" (Ermenice-Gürcüce Sözlük), Tiflis, 1996". 23 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2024.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 76. 2 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 83.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 25, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 65-67. 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Mirian Maharadze ve Zaza Şaşikadze, Yusufeli İlçesi (იუსუფელის რაიონი), Tiflis, 2022, s. 237-248. ISBN 978-9941-33-351-4
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 83.
- ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 252" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Mayıs 2024.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 166". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2022.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Mayıs 2024.
- ^ Tao-Klarceti: Tarihsel ve Kültürel Anıtlar (ტაო-კლარჯეთი: ისტორიისა და კულტურის ძეგლები), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 25, 73, ISBN 978-9941-478-17-8.
- ^ "Esbeki Kalesi". 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2019.
- ^ a b c d "Darıca Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014.