Digliserit

Bir digliserit veya diasilgliserol (DAG), bir gliserol molekülüne ester bağları ile kovalent bağlı iki yağ asidi zincirinden oluşmuş bir gliserittir. Bir örnek, sağdaki şekilde görülen 1-palmitoyl-2-oleoyl-gliserol'dur, bu molekülde palmitik asit ve oleik asitten meydana gelmiş yan zincirler bulunmaktadır.

1-Palmitoyl-2-oleoyl-gliserol

Gliserol molekülündeki üç hidroksit grubundan hangi ikisinin asillendiğine bağlı olarak digliseritler üç farklı yapıya sahip olabilirler:

• sn-1,2-diasilgliseroller

CH2-COOR
CH -COOR'
CH2-OH

• sn-2,3-diasilgliseroller

CH2-OH 
CH-COOR' 
CH2-COOR

• sn-1,3-diasilgliseroller

CH2-COOR
CH-OH 
CH2-COOR'

Rasemik sn-1,2- ve 2,3-diasilgliserol karışımlarına bazen α,β-diasilgliseroller denebilir. sn-1,3-diasilgliserollere ise bazen α,α'-diasilgliseroller denebilir.

Tüm diasilgliseroller durdukları yerden izomerize olup her üç izomerin bir karışımı meydana gelir, bunun yaklaşık %70'i 1,3-izomerinden oluşur. Bu izomerizasyon inert solventlerde ve kuru halde, düşük sıcaklıkta dahi gerçekleşir. Bu nedenle gıdalardaki diasilgliserollerin de yaklaşık %70'i 1,3-izomerinden oluşur.

Biyolojik dokularda bu üç izomerden ne miktarda olduğunu anlamak için, dokulardaki lipitler alkolsuz solventlerle ekstrakte edilir, sonra digilseritler, üzerinde Silika jel G ve %10 borik asit olan ince tabaka kromatografi plakası ve ayrıştırıcı çözücü olarak da (alkolsuz) kloroform-aseton (96:4 hacım oranlı) ile ayrıştırılırlar.

sn-1,2-Diasilgliseroller hayvan hücrelerinde ikincil mesajcı olarak işlev görür ve pek çok önemli biyokimayasal mekanizmaya etki ederler.

Gıda katkı maddesi

Mono ve diasilgliseroller, su ve yağ gibi, normalde birbiriyle karışmayan bileşenlerin karışmasını sağlamak için yaygın olarak kullanılan katkı maddeleridir.

Endüstriyel kaynak, hayvansal (inek veya domuz) veya bitkisel (başlıca soya fasulyesi ve kanola yağı) olabilir. Sentetik olarak da üretilebilir. Çoğunlukla un ürünlerinde, içeceklerde, dondurmada, ciklette, margarinde, kremada, şekerlemelerde bulunur.

Biyolojik işlev

PKC aktivasyonu

Biyolojik sinyalizasyonda diasilgliserol ikincil mesajcı olarak çalışır. Fosfolipaz C (PLC) enzimi tarafından fosfatidil inositol-bisfosfat (PIP2) adlı fosfolipitin hidroliz ürünüdür. Hücre zarına bağlı olan bu enzim aynı reaksiyon ile inositol trifosfat (IP₃) üretir. İnositol trifosfat sitozola dağılmasına karşın, diasilgliserol (DAG), hidrofobik olması nedeniyle plazma zarında kalır. IP₃ düz endoplazmik retikulumdan kalsiyum iyonlarının salınmasına neden olur, DAG ise protein kinaz C (PKC)'nin fizyolojik aktivatörüdür. Membranda DAG oluşumu, PKC'nin hücre zarından sitozola yer değiştirmesini (translokasyonunu) kolaylaştırır.

Diasilgliserolun fizyolojik etkileri tümör destekçisi (promoter) forbol esterler tarafından da gösterilir.

Diğer

PKC'yi etkinleştirmenin yanı sıra, diasilgliserolun hücrede bazı başka fonksiyonları da vardır:

• prostaglandinler için hammadde
• bir endokannabinoid olan 2-araşidonoylgliserol'un öncülü (prekürsörü).
• TRPC (İngilizce Transient Receptor Potential Canonical) geçici katyon kanalı altfamilyalarından TRPC3/6/7'nin aktivatörüdür.

Metabolizma

Diasilgliserol sentezi gliserol-3-fosfat ile başlar, o da glikoliz ürünü dihidroksiaseton fosfat'tan kaynaklanır. Gliserol-3-fosfat, asil-koenzim A (asil-KoA) ile asillenip lizofosfatitidik asit oluşturur, o da bir diğer asil-KoA ile asillenip fosfatidik asit meydana getirir. Fosfatidik asit defosforile olup diasilgliserol oluşturur.

Diasilgliserol'e üçüncü bir yağ asidi eklenmesi ile triasilgliserol (trigliserit) meydana gelir. Bu reaksiyon digliserit asiltransferaz tarafından katalizlenir.

Diasilgliserol fosfatidik asit aracılığıyla sentezlendiği için genelde gliserol parçasının C-1 konumunda doymuş bir yağ asil grubu, C-2 konumunda ise doymamış bir yağ asil grubu taşır.