Fatin Rüştü Zorlu
Ahmet Fatin Zorlu[1] (20 Nisan 1910, İstanbul – 16 Eylül 1961, İmralı), Türk siyasetçi ve diplomattır. 1957-1960 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı olarak görev aldı. Bundan önce ise 1954-55 yılları arasında Başbakan Yardımcılığı yaptı. 27 Mayıs Darbesi sonrası başlatılan Yassıada Yargılamaları sonrası Başbakan Adnan Menderes ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan ile birlikte İmralı adasında idam edildi.
| Fatin Rüştü Zorlu | |
|---|---|
| |
| Türkiye Dışişleri Bakanı | |
| Görev süresi 25 Kasım 1957 - 27 Mayıs 1960 | |
| Başbakan | Adnan Menderes |
| Yerine geldiği | Fuat Köprülü |
| Yerine gelen | Selim Rauf Sarper |
| 6. Türkiye Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı | |
| Görev süresi 17 Mayıs 1954 - 29 Temmuz 1955 | |
| Başbakan | Adnan Menderes |
| Yerine geldiği | Samet Ağaoğlu |
| Yerine gelen | Fuat Köprülü |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 10. ve 11. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 14 Mayıs 1954 - 25 Mayıs 1960 | |
| Seçim bölgesi | 1954 – Çanakkale 1957 – Çanakkale |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | Ahmet Fatin[1] 20 Nisan 1910 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 16 Eylül 1961 (51 yaşında) İmralı, Bursa, Türkiye |
| Defin yeri | Adnan Menderes Anıt Mezarı, İstanbul |
| Partisi | Demokrat Parti (1954-1960) |
| Evlilik(ler) | Emel Zorlu |
| Bitirdiği okul | Paris Siyasi Bilimler Akademisi Cenevre Üniversitesi |
| Mesleği | Diplomat, siyasetçi |
Yaşamı
değiştirFatin Rüştü Zorlu'nun dedesi Rus İbrahim Paşa Osmanlı'ya sığınınca Yusufelili Zor Derebeyi Ali Paşa'nın kızıyla evlendirildi.[2] Zorlu soyisminin kaynağı buradan gelmektedir. Fatin Rüştü Zorlu, II. Abdülhamid devri Mirlivası İbrahim Rüştü Bey ve Hatice Güzide Hanım'ın en küçük çocukları olarak 20 Nisan 1910 tarihinde İstanbul'da dünyaya geldi.[3] Demokrat Parti (DP) iktidarı döneminde başbakan yardımcılığı, devlet bakanlığı ve dışişleri bakanlığı yaptı, 27 Mayıs Darbesi’ni gerçekleştiren Millî Birlik Komitesi tarafından atanan yargıçlardan oluşan "Yüksek Adalet Divanı" tarafından idama mahkûm edildi.
Galatasaray Lisesi’ni, Paris Politik Bilimler Enstitüsü'nü ve Cenevre Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. 30 Ağustos 1934 tarihinde Atatürk'ün de hazır bulunduğu nikâhla dönemin Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras'ın kızı Emel Hanım'la evlendi[3] ve 1936 yılında kızı Sevin doğdu. 1936 Montrö konferansına katıldı. Paris ve Kuybişef maslahatgüzarlığı, merkez şifre müdürlüğü yaptı. 1932’den başlayarak Dışişleri Bakanlığı’na bağlı çeşitli görevlerde bulunduktan sonra 1951’de Ekonomik İşbirliği Teşkilatı genel sekreteri oldu. 1952’de büyükelçiliğe yükselerek Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı’nda Türkiye daimi temsilciliğine getirildi. 1959 yılında Adnan Menderes'le beraber, Bilderberg toplantısına katıldı.
Siyasal yaşama atıldığı 1954’te, ardından 1957’de Demokrat Parti’den Çanakkale Milletvekili seçildi. Adnan Menderes hükûmetlerinde başbakan yardımcılığı, devlet bakanlığı ve dışişleri bakanlığında bulundu. 1957 yılında Kıbrıs Türkleri'ni EOKA terörüne karşı korumak için Türk Mukavemet Teşkilatı'nın kurulmasını sağladı.[4][5] Dışişlerinde güttüğü politika NATO’ya bağlılığa dayanmakla birlikte, Türkiye'nin ekonomik büyümesi için Amerika’dan azami miktarda mali kaynak sağlamaya yönelikti. 1974'te Bülent Ecevit'in başbakanlığı döneminde TSK tarafından gerçekleştirilen Kıbrıs Harekâtı'nın hukuki dayanağı, Fatin Rüştü Zorlu'nun 11 Şubat 1959'da İsviçre'de Yunanistan ve Birleşik Krallık ile birlikte imzaladığı Zürih Antlaşması'ndaki Garantörlük hükmüdür.
İdamı
değiştir1960 yılında 27 Mayıs Darbesi'nden sonra diğer hükûmet üyeleri ve DP yöneticileriyle birlikte tutuklanarak, yeni oluşturulan "Yüksek Adalet Divanı" tarafından Yassıada'da yargılandı. Bu mahkeme 14 sanıkla birlikte Fatin Rüştü Zorlu'yu da idam cezasına çarptırdı. Cezası, Adnan Menderes ve Hasan Polatkan'ınki ile birlikte, askerî müdahaleyi gerçekleştiren MBK tarafından onaylandı. 16 Eylül 1961'de idam edilerek hayatına son verildi. İdama büyük bir metanetle gitmiştir. Yassıada komutanı Tarık Güryay'ın anılarında bu olaya şu şekilde yer vermiştir:
Zorlu, ölüme gerçekten zorlu bir metanetle gitti. O kadar ki, hatta mahut gömleğin üzerine giydirilişinden sonra, kendisine dini telkinde bulunan hocanın, Arapça kelimeleri telaffuzda düştüğü hataları düzeltti. Kollarını arkadan bağlarken, başsavcıya son bir ricada bulundu. Ellerinin önden bağlanmasını istedi. Fakat bunun kanunen imkânsızlığı kendisine anlatıldı. İdam sehpasına, öz dedesi Gazi Osman Paşa'nın adına yazılan marş eşliğinde gitmiştir.[6] Beraberce sehpaya doğru yürüdük. Ne masaya ne de masa üzerindeki sandalyeye çıkarken yardım istedi. Hatta heyecandan eli titreyen cellâda: "Oğlum ne titreyip duruyorsun? İlmik senin değil, benim boynuma geçecek" dedi. Sonra adetâ kendisini uçsuz bucaksız bir boşluğa atar gibi: "Allah memleketi korusun, haydi Allahısmarladık!" dedikten sonra, ayaklarının altındaki sandalyeyi itmek işini de kimseye bırakmadı. Boyu uzun olduğu için, ayakları masaya basmıştı. Cellât masayı itti. Ona bu kadarcık da iş düşmüş bulunmasaydı, Zorlu sanki asılmış değil, intihar etmiş olacaktı.
Fatin Rüştü Zorlu idamından hemen önce ailesine yazdığı mektup şöyledir:
Şimdi Cenab-ı Hakk'ın huzuruna çıkıyorum. Sakinim. Huzur içindeyim. Benim için üzülmeyin. Sizlerin de sakin ve huzur içinde yaşamanız beni daima müsterih edecektir. Bir ve beraber olun. Allah'ın takdiratı böyle imiş. Hizmet ettim ve şerefimi daima muhafaza ettim.
Anne, siz sevdiklerimi muhafaza edin ve Allah'ın inayetiyle onların huzurunu temin edin. Hepinizi Allah'a emanet eder, tekrar üzülmemenizi ve hayatta berdevam olarak beni huzur içinde bırakmanızı rica ederim.
Allah memleketi korusun.Fatin Rüştü Zorlu
Cenazesi, ölümünden 29 yıl sonra, 17 Eylül 1990'da İmralı Adasındaki mezarından alınarak İstanbul'da yaptırılan Anıt Mezar'a nakledildi.
Aldığı ödül ve madalyalar
değiştir
Kaynakça
değiştir- ^ a b "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ekim 2021.
- ^ Soner Yalçın, Efendi - Beyaz Türklerin Büyük Sırrı, Doğan Kitapçılık, İstanbul, 2007, s.368
- ^ a b "Fatin Rüştü Zorlu'nun Siyasi Mücadelesi (Mayıs 1954-Mayıs 1960)". dergipark.org.tr. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2021.
- ^ "O asker 51 yıl sonra konuştu". Gazete Vatan. 17 Eylül 2012. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2016.
- ^ Soner Yalçın (2 Ağustos 2008). "Gizli teşkilatın silahları Akdeniz'in dibinde yatıyor". Hürriyet. 4 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2008.
- ^ Fatin Rüştü Zorlu ve Kıbrıs Sorunu, Levent Ayabakan, yüksek lisans tezi.
- ^ Yüzbaşıoğlu, Nazlı (22 Mayıs 2019). "Çavuşoğlu'na Japonya İmparatorundan devlet nişanı". Anadolu Ajansı. 23 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2019.
Dış bağlantılar
değiştir
|
Commons'ta dosyalar |
|
Vikisöz'de alıntılar |
Vikikaynak'ta Fatin Rüştü Zorlu'nun idam edilmeden önce ailesine yazdığı mektup ile ilgili metin bulabilirsiniz.- Sayın Fatin Rüştü Zorlu'nun Özgeçmişi(1912 -1960)18 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (MFA)
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Fuad Köprülü |
Türkiye Dışişleri Bakanı 25 Kasım 1957 - 27 Mayıs 1960 |
Sonra gelen: Selim Rauf Sarper |
| Önce gelen: Samet Ağaoğlu |
Türkiye Başbakan Yardımcısı 17 Mayıs 1954 - 29 Temmuz 1955 |
Sonra gelen: Fuad Köprülü |