Halide Nusret Zorlutuna

Halide Nusret Zorlutuna
Halide Nusret Zorlutuna
Doğum	1901; İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	10 Haziran 1984 (83 yaşında); İstanbul, Türkiye
Meslek	Öğretmen, yazar
Edebî akım	Milli Edebiyat Akımı

Halide Nusret Zorlutuna (1901, İstanbul - 10 Haziran 1984, İstanbul), Türk şair, yazar, öğretmen.

"Kadın yazarların annesi" olarak anılır. Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren Anadolu'nun birçok yerinde öğretmenlik yaptı. Öğretmenlik yıllarında öğrencileriyle edindiği tecrübeleri “Benim Küçük Dostlarım ” adını verdiği kitapla anlattı. Hece ölçüsünde hamasi şiirleri ve konuşulan Türkçe ile yazılmış romanları vardır. Romancı Emine Işınsu'nun annesi, yazar İsmet Kür'ün (1916–2013) ablası ve yazar Pınar Kür'ün teyzesidir.

Yaşamı

1901 yılında İstanbul'da doğdu.^[1] Babası Erzurumlu Zorluoğulları ailesinden gazeteci Mehmet Selim (daha sonraki adı ile Avnullah Kâzımî Bey^{[not 1]}), annesi Ayşe Nazlı Hanım'dır.^[2] Gazeteci Süleyman Tevfik Özzorluoğlu ise amcasıdır. Halide Nusret'in babası Avnullah Kazimi Bey, 1908 yılında "Fedekeran-i Millet Cemiyeti" adlı bir siyasi parti kurup muhalefete başladığı için İttihat ve Terakki Partisi yönetimi tarafından yıllarca sürgün ve zindan hayatı yaşamak zorunda bırakılmıştı; bu nedenle Halide Nusret çocukluğunda babasını çok az görebildi. Annesi, dedesi ve dayısı ile yaşadı. İlk eğitimini annesinden aldı.

Avnullah Bey bir süre siyasetten çekilmeyi kabul edip Kerkük'te mutasarrıf olarak görevlendirildiğinde ailecek Kerkük'e gittiler. Halide Nusret, bu dönemde özel hocalardan ders alarak Arap ve İran dillerindeki bilgisini geliştirdi. Kardeşi İsmet, birkaç ay Bağdat’ta misafir oldukları sırada dünyaya geldi. Kerkük'teki çocukluk yıllarını Bir Devrin Romanı adlı anı kitabında aktardı.

Aile, I. Dünya Savaşı sırasında İstanbul'a döndükten sonra Halide Hanım Erenköy Kız Lisesi'ne devam etti. Bu okulda orta tahsilini yapmakta iken babasını kaybetti. Babasının ölümü üzerine yazdığı "Ağlayan Kahkahalar" adlı yazısı 1917 yılında Talebe Defteri adlı derginin yarışmasında birinci olup yayımlanınca edebiyat dünyasına adım atmış oldu.

Lise öğrenimini tamamladıktan sonra bir süre İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde eğitim gördü. Ekonomik koşullar nedeniyle çalışmak zorunluluğu doğunca Darülmuallimat sınavlarına girdi ve öğretmen olma hakkını elde etti. Öğretmenlik mesleğini çok sevdi ve kendisinin öğretmen olmak için yaratıldığı inancını her zaman ifade etti. 1919'da Özel Âşiyan İdadisi’ne İstanbul'da öğretmenlik yapmaya başladı; ardından kısa bir süre Posta-Telgraf Kalem-i Mahsusu'nda çalıştı.^[2] 1921'de İngilizce ve edebiyat dersleri verirken bir yandan İstanbul Darülfünun'da Tarih Bölümü'ne devam etti, özel olarak İngilizce öğrendi.

Öğretmenlik hayatı

Halide Hanım, 1924'te Edirne Muallim Mektebi'nde başladığı öğretmenlik görevini Kırklareli, Kars, Ardahan, Urfa, Karaman, İstanbul ve Ankara gibi yurdun çeşitli yerlerindeki liselerde sürdürmüştür.

Edirne'de öğretmenlik yapmakta iken 1926 yılında Dördüncü Süvari Alayı binbaşısı Aziz Vecihi Zorlutuna ile evlendi.^[2] Evlilik hayatı, eşinin 45 yıl sonraki vefatına kadar sürmüş, çiftin 1930'da oğulları Ergün, 1938'de kızları Emine dünyaya gelmiştir.

Edirne'deki üç yıllık öğretmenliğinin ardından İstanbul Kız Lisesi’ne atanarak eşiyle beraber İstanbul’a taşındı. Şükûfe Nihal’le dostluğunun temelleri bu sırada atıldı. Yedi yıl İstanbul'da öğretmenlik yaptıktan sonra şark hizmeti isteyerek Kars'a atandı.^[2] Kars’taki memuriyetinden sonra eşinin ardı sıra Karaman’a, Urfa’ya gitti, dört yıl Urfa'da öğretmenlik yaptı. 1948 yılından itibaren Ankara'da öğretmenlik yaptı. 1957'de Ankara Kız Teknik Öğretmen Okulu'nda çalışmaktayken kendi isteğiyle emekliye ayrıldı. Öğretmenlikle ilgili anılarını "Benim Küçük Dostlarım" adlı kitabında topladı.

Edebî hayatı ve faaliyeti

Halide Nusret, Küller adlı ilk romanını 19 yaşında iken kaleme almıştı. Milli Mecmua, Türk Kadını, Kadınlar Dünyası, Aydabir, Salon Mecmuası, Çınaraltı, Çağrı, Hilâl, Defne, Hisar, Ayşe, Töre, Türk Edebiyatı dergilerinde ve Vakit, Zafer, Kudret, Haber, Yeni İstanbul, Sabah, Hürriyet gazetelerinde yazılar yayımladı. 1923'te yayımladığı Hanım Mektupları adlı eseri ile edebiyat dünyasında ilgi uyandırdı.

Şiir yazmaya mütareke yıllarında başladı. Türk Kurtuluş Savaşı'nın etkisi ve heyacanıyla millî edebiyat akımına katıldı. Millî duygularla kaleme aldığı “Git Bahar" adlı şiiri tanınmasını sağladı. Millî edebiyat akımı içinde değerlendirilen şiirlerinde hececi anlayışa bağlı kaldı. Ünlü şair Yahya Kemal'in şiirlerini ezberlediği ender şairlerden birisi olarak bilinir.

Halide Nusret'in sahnelenmemiş ancak basılmış piyesleri de vardır. Bazılarının adları şunlardır: Hatırsaymaz Kaymakam, Peçe ve Kafes, Rüzgârdaki Yaprak, Suçlu Kim?, Asıl Aşk, Ali Usta'nın Torunları, Gecekondu Gülleri.

Sosyal Hayatı ve Faaliyeti

Halide Nusret, genç yaşlarından itibaren sosyal kuruluşlarda ve hayır cemiyetlerinde çalıştı. Türk Kadınlar Birliği, Türk Ocakları, Halkevleri, Muallimler Birliği, Yardım Sevenler Derneği, Söroptomistler, Çocuk Haklarını Müdafaa Cemiyeti ve Çocuk Esirgeme Kurumu(Himaye-i Etfal Cemiyeti) yönetim kurullarında uzun yıllar hizmet verdi. 1959'da Türk Anneler Derneği'ni kuruluşuna öncülük etti. Türk Dil Kurumunun da kurucu üyelerindendi.

1975 yılı Birleşmiş Milletler tarafından “kadın yılı” olarak ilan edildiğinde “Kadının Sosyal Hayatını İnceleme ve Araştırma Derneği” tarafından düzenlenen sergi ve toplantıda Halide Nusret’e “Ümmü'l-Muharrirat” (kadın yazarların annesi) unvanı verildi. 1976’da 75 yaşını doldurması nedeniyle onuruna jübile düzenlendi.^[3] Oturduğu sokağın adı “Şairler Sokağı” 1983 yılında ise Basın Yayın Genel Müdürlüğü ile Türk Basın Birliği tarafından “Basın Mesleği’nde 50 Yıl Şerefli Hizmet” belgesiyle plaket verildi.

Ölümü

Halide Nusret Zorlutuna, 10 Haziran 1984 günü İstanbul'da öldü. Cenazesi Cebeci Mezarlığı'na defnedildi.

Halide Nusret Zorlutuna Özel Arşivi Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı'ndadır.

Başlıca eserleri

Şiir

1930: Geceden Taşan Dertler
1943: Yayla Türküsü
1950: Yurdumun Dört Bucağı
1967: Ellerim Bomboş
xxxx: Git Bahar
xxxx: Sevmek

Roman

xxxx: Beyaz Selvi (biyografik roman)
1921: Küller
1922: Sisli Geceler
1933: Gül'ün Babası Kim
1966: Aşk ve Zafer
1971: Büyükanne
1974: Aydınlık Kapı

Hikâye

Hatıra

1948: Benim Küçük Dostlarım
1978: Bir Devrin Romanı

Mektuplar

1923: Hanım Mektupları

Notlar

^ Mürüvvet gazetesinde yayımlanan makalesi sebebiyle İstanbul dışına kaçmış, döndüğünde ise Avnullah Kâzımî ismini kullanmaya başlamıştır^[2]

Kaynakça

^ Gürel, Zeki (1988). Hâlide Nusret Zorlutuna. Türk Büyükleri Dizisi: 76. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. s. 1. ISBN 975-17-0196-1.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Özbayrak, Merve (2020). "Halide Nusret Zorlutuna ve Şiirlerinde Otobiyografi". Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Türk, Hatem (2018). "Türkçü Bir Kadın Hareketi: Ayşe Dergisi". Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Dış bağlantılar

'Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü' sayfası^{[ölü/kırık bağlantı]}

[3] Mürüvvet gazetesinde yayımlanan makalesi sebebiyle İstanbul dışına kaçmış, döndüğünde ise Avnullah Kâzımî ismini kullanmaya başlamıştır^[2]

[1] Gürel, Zeki (1988). Hâlide Nusret Zorlutuna. Türk Büyükleri Dizisi: 76. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. s. 1. ISBN 975-17-0196-1.

[hars-2] Özbayrak, Merve (2020). "Halide Nusret Zorlutuna ve Şiirlerinde Otobiyografi". Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi. 27 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[4] Türk, Hatem (2018). "Türkçü Bir Kadın Hareketi: Ayşe Dergisi". Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[1]

[not 1]

[2]

[3]

Halide Nusret Zorlutuna

Doğum	1901 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	10 Haziran 1984 (83 yaşında) İstanbul, Türkiye
Meslek	Öğretmen, yazar
Edebî akım	Milli Edebiyat Akımı