Tahsin Banguoğlu
Hasan Tahsin Banguoğlu[1] (1904, Drama, Osmanlı İmparatorluğu - 3 Mart 1989, İstanbul), Türk akademisyen, dilbilimci ve siyasetçi.
| Tahsin Banguoğlu | |
|---|---|
| |
| Türkiye Millî Eğitim Bakanı | |
| Görev süresi 10 Haziran 1948 - 22 Mayıs 1950 | |
| Başbakan | Şemsettin Günaltay |
| Yerine geldiği | Reşat Şemsettin Sirer |
| Yerine gelen | Hüseyin Avni Başman |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 7. ve 8. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 8 Mart 1943 - 24 Mart 1950 | |
| Seçim bölgesi | 1943 – Bingöl 1946 – Bingöl |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1904 Drama, Osmanlı İmparatorluğu), (günümüzde Yunanistan) |
| Ölüm | 3 Mart 1989 (85 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Bitirdiği okul | İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi |
| Mesleği | Akademisyen, dilbilimci ve siyasetçi. |
Hayatı
değiştir
Tahsin Banguoğlu, II. Meşrutiyet’in ilanından dört sene önce, 1904'te Drama’da doğdu. Sekiz yaşındayken Balkan Harbi’nin facialarına tanık oldu ve ailesi ile birlikte İstanbul’a göç etti. İlk ve orta öğrenimlerini Drama, Balıkesir ve İstanbul’da tamamladıktan sonra eğitimine İstanbul Erkek Lisesi’nde devam etti. Buradan 1926’da mezun oldu. Aynı yıl İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesine girdi. Bu tarihlerde aynı zamanda Vakit ve Hız gazetelerinde ve bir mizah dergisi olan Cem’de "B.T.", "Banguoğlu Tahsin" ve "Penguen" takma adlarıyla yazılar yazıyordu. 1930 yılında İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi.[2]
1930-1932 yılları arasında Ankara Gazi Terbiye Enstitüsü'nde ilk hocalık deneyimini yaşadı. 1932 yılında eğitimine devam etmek üzere Almanya’ya gitti. 1932-1936 yılları arasında Berlin Üniversitesi'nde ve Breslau Üniversitesi'nde Osmanlı Türkçesi üzerine doktora çalışmasını yaptı. Döndüğü yıl Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nde Türk dili doçenti olarak tayin edilip dersler vermeye başladı. Aynı dönemde Ankara’da yeni açılan Devlet Konservatuvarı’nda fonetik dersleri veriyordu.[2]
Bu yıllarda Türk dilinin sadeleştirilmesi hareketinde etkin rol oynadı. 1940 yılında, dönemin Millî Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel, Banguoğlu’ndan Türkçenin grameri ile ilgili bir "kılavuz kitap" yazmasını istedi. Bu kitap aynı yıl (1940) "Ana Hatlarıyle Türk Grameri" adıyla basıldı. 1940-1941 ders yılında okullarda yeniden başlatılacak olan gramer müfredatına esas alındı. Bu kitabın temeli "Yeni Türk Grameri" kavramı üzerine kurulmuştu. 1941-1943’te dil konusunda yazdığı diğer yazıları ise Ülkü dergisinde ve Ulus gazetesinde yayımlandı. Bunlar, 1987 yılında "Dil Bahisleri" adı altında toplanarak, daha sonraki makalelerinin de ilavesiyle tekrar basıldı. Yaşamı boyunca Türk dil devriminin "Güzel Türkçe, Doğru Türkçe" ilkesine dayandırılması gerektiğini savundu.[2]
Banguoğlu 1943'te kendi ifadesiyle "Bingöl milletvekilliğine atandı". 1946’dan 1948’e kadar Halkevleri’nin başkanlığını üstlendi. 1948-1950 yılları arasında II. Hasan Saka ve Şemsettin Günaltay kabinelerinde Millî Eğitim Bakanlığı yaptı. Aynı dönemde Türk Dil Kurumu’nun tabii başkanı oldu. 1950’de Demokrat Parti’nin iktidara gelmesinden sonra siyasi hayata 11 yıl ara verdi.[2]
1955-1959 yılları arasında Londra Üniversitesi'nde karşılaştırmalı Türk dilleri dersi verdi. 1959 yılında ikinci kitabı olan "Türk Grameri I - Sesbilgisi" yayımlandı. 1959-1961 yıllarında Ankara Üniversitesi İlahiyat ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat fakültelerinde öğretim üyeliğini sürdürdü. 1961 yılında CHP Edirne senatörü seçildi. Cumhuriyet Senatosu Edirne Üyeliği 15 Ekim 1961 - 2 Haziran 1968 tarihleri arasında devam etti. 1960-1963 yıllarında ikinci kez Türk Dil Kurumu'nun, 1963-1966 yıllarında da gene ikinci kez Halkevleri’nin başkanlığı görevinde bulundu. 1966'da İsmet İnönü'nün "ortanın solu" politikasına karşı çıkarak CHP'den ayrıldı, "bağımsız" senatör olarak 1968’e kadar devam etti. 1970 yılında YTP’nin genel başkanlığını yaptı ve gene aynı yıl siyasal yaşamdan çekildi, bilimsel çalışmalarına geri döndü.
1974 yılında, en önemli eseri olan "Türkçenin Grameri" kitabı yayımlandı. Banguoğlu Türkçenin gramerini bilimsel metoda dayanarak anlatan ilk Türk bilim insanı olarak tanındı. 1979’da "Ana Hatlarıyle Türk Grameri"nin ikinci baskısı yapıldı. Banguoğlu bu dönemde fikrî çalışmalarına da devam etti. Çeşitli dernek ve kuruluşlarda faaliyet gösterdi, konuşmalar yaptı, yazılar yazdı. 1984’te "Kendimize Geleceğiz" adlı kitabı basıldı.
3 Mart 1989'da İstanbul Vaniköy'deki evinde hayata veda eden Tahsin Banguoğlu evli ve üç çocuk babasıydı.
Yapıtları
değiştir- Altosmanische Sprachstudien zu Süheyl ü Nevbahar [doktora tezi] (Breslau, 1938)
- Ana Hatlarıyle Türk Grameri: Kılavuz Kitap (İstanbul, 1940)
- Dil Bahisleri I (İstanbul, 1941)
- Dil Bahisleri II (İstanbul, 1942)
- Devlet Dili Türkçe Üzerine (Ankara,1945)
- Türk Grameri I: Sesbilgisi (Ankara, 1959)
- Türkçenin Grameri (İstanbul, 1974)
- Kendimize Geleceğiz (İstanbul, 1986)
- Dil Bahisleri (İstanbul, 1987)
Dış bağlantılar
değiştir- Hamza Zülfikar, "Tahsin Banguoğlu ve Türkçecilik Akımı İçindeki Yeri" 2 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
değiştir- ^ "TBMM Albümü 4. Cilt (1960-1983)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 21 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022.
- ^ a b c d "Hamza Zülfikar, "Tahsin Banguoğlu ve Türkçecilik Akımı İçindeki Yeri"" (PDF). 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Ocak 2010.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Reşat Şemsettin Sirer |
Türkiye Millî Eğitim Bakanı 10 Haziran 1948 - 22 Mayıs 1950 |
Sonra gelen: Hüseyin Avni Başman |