Karamanoğulları Beyliği
Karamanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti yıkılmadan önce Nureddin Bey tarafından temelleri atılan ve Kerimüddin Karaman Bey tarafından kurulan Larende merkezli beyliktir. Karamanoğlu Mehmet Bey, Türkçeyi beylik sınırları içerisinde konuşulacak dil ilan etmişti ancak zamanla beylikte Farsça resmî dil olmuştur.[2] 13. yüzyılda Anadolu'daki en güçlü Türk beyliği kabul ediliyordu. Beylerinin Afşar boyuna[3] veya Salur boyunun, Karamanlı oymağının,[4] Begbölük uruğunun, Kallaklar tiresine[5] bağlı olduğu belirtilmiştir. Beyliğin halk kitlesi ise çoğunlukla Salur ve Afşar boyuna bağlıdır.[6]
Karamanoğulları Beyliği | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1250-1487 | |||||||||
 Bayrak | |||||||||
 Doğu Akdeniz'in 1450 yılındaki siyasi haritası | |||||||||
| Tür | Beylik | ||||||||
| Başkent | Karaman Ermenek Konya (1307-1468) Mut Ereğli[1] | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Farsça, Eski Anadolu Türkçesi | ||||||||
| Resmî din | Sünnilik | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Bey | |||||||||
| |||||||||
| Tarihî dönem | Geç Orta Çağ | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Tarihçe
değiştirKaramanoğulları'nın kökeni ağırlıklı olarak yukarı Hazar havzasından bugünkü Azerbaycan ve Güney Azerbaycan alanına kadar Hazar boylarında yayılmış Dışoğuz ve İçoğuz Boy ve taifelerindendir. Sivas'a göç eden Hoca Saadettin'in oğlu Nûre Sûfi'ye dayanmaktadır. Karamanoğulları Beyliği toplumunda Oğuzların Salur alt grupları çok yaygın ve kalabalık nüfus sahibi olmuştur. Afşar Boyu ve taifeleri sonradan, bugünkü İran ve Suriye bölgesinden Adana üzerinden Karaman topraklarına Yörük olarak girmişler. Anadolu'da yayılmış olan Babailer tarikatına girerek yöredeki diğer Türkmenler üzerinde etkisini göstermiş ve Hristiyanlara ait yerleri ele geçirerek topraklarını genişletmiştir. Nûre Sûfi'nin oğlu Kerimüddin Karaman Bey 13. yüzyılda Karaman'dan başlamak üzere Kilikya bölgesinin büyük bir kısmında güç sahibi olmuştur. Bunun üzerine Anadolu Selçuklu Devleti sultanı I. Alaeddin Keykubad tarafından eski adı Germanikopolis olan Ermenek merkezli bu beyliği bölgenin beyi olarak atamıştır.[7]
Osmanlı Devleti'nin Balkanlar'da ilerlediği dönemde Karamanoğulları bir Osmanlı kenti olan Beyşehir'i ele geçirmişti, bunun üzerine Osmanlılar, Konya'ya ilerlemişti. Bunun üzerine iki beylik arasında bir antlaşma imzalanmış ve bu antlaşma II. Bayezid yönetimine kadar geçerli olmuştu.
Timur 1403 yılındaki Anadolu seferi sırasında Karamanoğulları'nın kendisine saldırmaması üzerine beyliğin yönetimini bizzat II. Sultanzâde Nâsıreddin Mehmed Bey'e vermiştir. Bu durum Büyük Timur İmparatorluğu ile savaş halinde olan Osmanlı Devleti ile Karamanoğulları arasındaki güç mücadelesini Karamanoğulları lehine çevirmiş ve beylik Osmanlı himayesindeki toprakları ele geçirmeye başlamışlardı. Bursa'yı kuşatan Karamanoğulları, kenti ele geçirememiş, ancak Osmanlıların başkenti olan bu kenti yağmalamışlardı.
1443-1444 yılları arasında yapılan Varna Muharebesi esnasında Karamanoğlu İbrahim Bey, Ankara ve Kütahya'yı ele geçirmiş, Varna Muharebesi'nden zaferle dönen II. Murat Karamanoğulları'na sefer düzenlemiştir. İbrahim Bey'in ölümünden sonra Karamanoğulları Beyliği, İshak Bey ile Pîr Ahmed arasında paylaşıldı. Buna göre İshak Bey merkezi Silifke olan İçel, Ermenek ve Mut yörelerine, Pîr Ahmed ise ova bölgesine sahip oldu ve Konya'da oturdu. Ancak çok geçmeden İshak Bey, Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan'dan yardım alarak Pîr Ahmed'in üzerine yürüdü. Pîr Ahmed de Fatih Sultan Mehmed'e iltica etmek zorunda kaldı. 1465 yılında Osmanlılar'ın yardımıyla İshak Bey'i yenen Pîr Ahmed Karamanoğulları Beyliği'nin tamamını idaresi altına aldı. Uzun Hasan'ın yanına çekilen İshak Bey ise bir yıl sonra Eylül 1466'da öldü. Karamanoğulları Beyliği'nin varlığına son vermeye kararlı olan Fatih Sultan Mehmed bu maksatla birçok sefer yaptı. Osmanlı kuvvetleri Nisan 1468'de önce Gevale'yi, ardından Konya’yı aldı. Buraya Şehzade Mustafa idareci tayin edildi. Pîr Ahmed mücadeleye devam etti ve Karaman ilinin Toroslar bölgesini idaresi altında tuttu. Ancak Akkoyunlu tehdidinin ortadan kaldırılmasından sonra Karamanoğulları’nın elinde kalan dağlık bölgeler, Niğde ve Develi yöresiyle İçel sahillerine yönelik Osmanlı seferi 1474’te başarıyla sonuçlandı ve Karaman Beyliği tam anlamıyla kontrol altına alındı.[8]
Kasım Bey’in 1483’te ölümünden sonra Karamanoğulları'nın ileri gelenleri İbrahim Bey’in torunu Turgutoğlu Mahmud Bey’i İçel’de bey yaptılarsa da onun 1487'de Osmanlı-Memlûk Savaşında Memlükler tarafını tutmasından dolayı üzerine kuvvet gönderilince Halep’e kaçtı. 1500-1501 yılında Osmanlı il yazıcısı tımarların gelirlerini azalttığı için Karamanlı sipahileri isyan çıkardılar ve İran’da yaşayan Kasım Bey’in yeğeni Mustafa’yı bey yaptılar, ancak Mustafa Bey Osmanlı kuvvetlerine karşı koyamayıp Mısır’a gitti ve 1513 yılında orada öldü. Karamanoğulları’na bağlı Turgutlu, Bayburtlu gibi oymaklar İran’da Safevî Devleti’nin kuruluşunda önemli rol oynamışlardır.
Bayrak
değiştirKaramanoğulları Beyliği'nin bayrağında bulunan 6 köşeli yıldız İslâmiyet öncesi Türk kültüründe yer almaktadır.[9] Müslümanlar arasında ise Mühr-ü Süleyman olarak bilinir.[10]
Mimari
değiştirBunlardan en önemlileri;
- Tol Medrese (Ermenek) (1339)
- Hasbey Medresesi (1241)
- Şerafettin Camisi (13. yüzyıl)
- İçeriçumra Karamanoğlu İbrahim Bey Camii (Cami-i Kebir) (1252)
- İnce Minare (Dar-ül Hadis) Medresesi (1258-1279)
- Hatuniye Medresesi
- Zinciriye Medresesi
- Aksaray Karamanoğlu Camisi (Ulu Camii)
- Bor Ulu Camii
- Ak Medrese - Karamanoğlu Alâaddin Ali Bey tarafından 1409’da yaptırılmıştır. Adını kapısındaki beyaz mermerden alır. Selçuklu mimari tarzının çok güzel bir örneğidir. Ali Bey Medresesi de denir. 1936’da restore edildikten sonra arkeoloji müzesi olarak kullanılmaktadır. Giriş kapısı, geometrik motiflerle süslüdür.
Beyler
değiştir| Bey | Hüküm Süresi | Notlar |
|---|---|---|
| Nûre Sûfî Bey | 1250-1256 | |
| Kerimüddin Karaman Bey | 1256-1261 | |
| Karamanoğlu Mehmed Bey | 1261-1277 | |
| Güneri Bey | 1277-1300 | |
| Bedreddin Mahmud Bey | 1300-1308 | |
| Yahşı Han Bey | 1308-1312 | |
| Hacı Sûfi Burhâneddin Musa Bey | 1312-1333 | 1. |
| Alâeddin Halil Mirza Bey | 1333-1348 | |
| I. Bedreddin İbrahim Bey | 1348-1349 | |
| Fahreddin Ahmed Bey | 1349-1350 | |
| Şemseddin Bey | 1350-1351 | |
| Hacı Sûfi Burhâneddin Musa Bey | 1351-1356 | 2. |
| Seyfeddin Süleyman Bey | 1356-1357 | |
| I. Damad Alâeddin Ali Bey | 1357-1398 | |
| II. Sultanzâde Nâsıreddin Mehmed Bey | 1398-1399, 1402-1418 |
1.[11] |
| II. Damad Bengi Alâeddin Ali Bey | 1418-1419 | 1. |
| II. Sultanzâde Nâsıreddin Mehmed Bey | 1419-1423 | 2. |
| II. Damad Bengi Alâeddin Ali Bey | 1423 | 2. |
| Karamanoğlu II. İbrahim Bey | 1423-1464 | |
| Karamanoğlu İshak Bey | 1464-1466 | |
| Sultanzâde Pîr Ahmed Bey | 1464-1469 | |
| Kasım Bey | 1469-1483 | |
| Turgutoğlu Mahmud Bey | 1483-1487 |
| 1. Nûre Sûfî Bey | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2. Zeynel Hac Bey | 3.Kerimüddin Karaman Bey (ö. (?) 1263) | 4. Bunsuz | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 5. Karamanoğlu Mehmed Bey (1263-1278) | 6. Güneri Bey[b] (1278-1300) | 7. Bedreddin Mahmud Bey[b] (1300-1308) | 8. Tanu (ö. 1278) | 9. Zekeriya (ö. 1278) | 10. Ali | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 11. Yahşı Han Bey 1308-1312/1317 | 12. I. Bedreddin İbrahim Bey (1312-1333) | 13. I. Süleyman Bey (1317) | 14. Alâeddin Halil Mirza Bey (?1333-1340/48/52/81?) | 15. Hacı Sûfi Burhâneddin Musa Bey (1312/18-1332, 1352—1355) | 16. Alâiye kolu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 17. Durri Quand (ö. 1410) | 18. Fahreddin Ahmed Bey (1349-1350) | 19. Şemseddin Bey (1350-1351) | 20. Karaman[c] | 21. I. Damad Alâeddin Ali Bey (ö. 1397/98) | 22. Seyfeddin Süleyman Bey (ö. 1361) | 23. Yusuf | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 24. II. Sultanzâde Nâsıreddin Mehmed Bey (ö.1423) | 25. II. Damad Bengi Alâeddin Ali Bey | 26. Şeyh Hasan (ö. 1403) | 27. Alâeddin | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 28. Mustafa (ö. 1419) | 29. Ali | 31. II. İbrahim (1423-1464) | 32. Karaman (ö. 1471/72) | 30. İsa | 33. Mahmud | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 34. Mehmed | 35. İshak Bey | 36. Pîr Ahmed Bey | 37. Kasım Bey[d] | 38. Karaman[e] | 39. Alâeddin (ö. 1465/66) | 40. Kız evlat | 41. Süleyman | 42. Nûre Sûfî | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 43. İbrahim[14] | 44. Turgutoğlu Mahmud Bey | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ayrıca bakınız
değiştir- Karamanlılar (Ortodoks)
- Karamanlıca
Notlar
değiştir- ^ Aile bağları tablosu "İslam Ansiklopedisi" ne göre verilmiştir.[12]
- ^ a b Bazen 5. sıradaki Mehmed Bey'in oğlu sayılır.
- ^ Bu durumda, bu mutlaka kişisel bir ad değildir. Vakainamelerde aile üyelerine, tam kişisel adlarını bilmiyorlarsa, genel bir ad deniyordu.
- ^ Bazen 36. sıradaki Pîr Ahmed'in oğlu olarak kabul edilir.
- ^ Bazen 32. sıradaki Karaman ile karıştırılır.
Kaynakça
değiştir- Özel
- ^ "Türk Tarih Sitesi, Türk Tarihi, Genel Türk Tarihi, Türk Cumhuriyetleri, Türk Hükümdarlar - Tarih". 24 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2010.
- ^ Sümer 2001, s. 459.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2022.
- ^ Mesut Koman, Konya Halkevi Kültür Dergisi (Mecmuası), Konya, 1936, Sayı: 2, Sayfa: 123
- ^ TÜRKMEN BOYLARININ GEÇMİŞİ, YAYILIŞI, BUGÜNKÜ DURUMU VE GELECEĞİ, Prof. Dr. Soltanğa ATANİYAZOV, Sayfa 23-24
- ^ "Avşarlar ve Karamanoğulları". 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2016.
- ^ Claude Cahen, Pre-Ottoman Turkey: a general survey of the material and spiritual culture and history c. 1071-1330, trans. J. Jones-Williams (New York: Taplinger, 1968), 281-2.
- ^ Sümer 2001, s. 461.
- ^ Harmatta, János (eds), History of Civilizations of Central Asia, Vollume II, The development of sedentary and nomadic civilizations: 700 B.C. to A.D. 250, Unesco Publication, pg. 161
- ^ "MÜHR-i SÜLEYMAN - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi. 29 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2020.
- ^ Sümer 2001, s. 619.
- ^ İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, T.T.K.. Basımevi, Ankara, 1969
- ^ Gençoğlu, H. Hulûsî (2020). "Tarihten Bugüne Karamanoğulları Hânedânı ve Halil Edhem Eldem’in Karamanoğulları Hakkında Vesâik-i Mahkûka Adlı Eseri". Akademisyen Kitabevi. ISBN 9786257106030.
- Genel
- Sümer, Faruk (2001). "Karamanoğulları". TDV İslâm Ansiklopedisi. 24. Türkiye Diyanet Vakfı. Erişim tarihi: 5 Kasım 2020.