Muazzez İlmiye Çığ
Muazzez İlmiye Çığ (d. 20 Haziran 1914, Bursa), Sümer ve Asur uygarlıkları üzerine çalışmalar yapan Türk arkeolog, dilbilimci ve yazardır. Türkiye'de laiklik ve kadın haklarının önde gelen savunucularından biridir.
Muazzez İlmiye Çığ | |
|---|---|
 2019'da Çığ | |
| Doğum | Muazzez İlmiye İtil 20 Haziran 1914 Bursa, Osmanlı İmparatorluğu |
| Vatandaşlık |  Türkiye |
| Eğitim | Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi |
| Evlilik | M. Kemal Çığ (e. 1940; ö. 1983) |
| Kariyeri | |
| Dalı | Arkeoloji · sümeroloji · tarih |
| Çalıştığı kurum | İstanbul Arkeoloji Müzesi (1940-1972) |
| Tez | Sümer mitolojisi ve kültürü |
| Etkilendikleri | Hans Gustav Güterbock · Benno Landsberger |
İlmiye Çığ, Arap kadınlarının taktığı başörtüsünün Müslüman dünyasında ortaya çıkmadığı, aslında beş bin yıl önce Sümerli rahibeler tarafından genç erkekleri sekse başlatmak için takıldığını kitabında yazdı. Ayrıca, Kur'an'da yer alan birçok hikâyenin aslında Sümer efsanesi olduğunu iddia etti. 2007 yılında halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek suçuyla yargılandı, ancak ilk celsede beraat etti.
Alman Arkeoloji Enstitüsü ve İstanbul Üniversitesi Tarih Öncesi Bilimler Enstitüsü'nün onursal üyesidir. 2002 yılında, gazeteci Serhat Öztürk'ün bir dizi röportajından oluşan Çivi Çiviyi Söker adlı otobiyografisi, ülkenin önde gelen ulusal finans kuruluşu Türkiye İş Bankası tarafından yayımlandı.
İlk yılları ve eğitimi
değiştirMuazzez İlmiye İtil'in anne ve babası Kırım Tatarıdır ve her ikisi de Türkiye'ye göç etti; baba tarafı Merzifon'a, anne tarafı ise Türkiye'nin dördüncü büyük şehri olan ve o dönemde Osmanlı İmparatorluğu'nun önemli bir bölgesel yönetim merkezi olan kuzeybatıdaki Bursa'ya yerleşti.
Muazzez İlmiye, I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden birkaç hafta önce Bursa'da doğdu. 1919'da beşinci yaş gününü kutladığı sırada Yunan Ordusu tarafından İzmir'in işgal edilmesi üzerine öğretmen olan babası, ailesinin güvenliğini sağlamak için Çorum'a taşındı ve genç Muazzez burada ilköğrenimini tamamladı.[1] Ayrıca Fransızca ve keman dersleri aldı. 1926'da sınavla Bursa Kız Muallim Mektebi'ne girdi ve 1931'de, 17 yaşına geldiğinde ilkokul öğretmeni yetiştiren bu okuldan mezun oldu.
Yaklaşık beş yıl boyunca, bir başka kuzeybatı kenti olan Eskişehir'de öğretmenlik yaptı.[2] Bu sırada kardeşi Turan İtil, beyin cerrahı olmak için Amerika'ya gitti. 1936'da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Hititoloji Bölümü'ne kaydoldu. Hocaları arasında, İkinci Dünya Savaşı'nı Türkiye'de profesör olarak geçiren, Hitler dönemi Alman-Yahudi mültecileri Hans Gustav Güterbock ve Benno Landsberger gibi dönemin en önemli Hitit kültürü ve tarihi uzmanları vardı.
Kariyeri
değiştir
1940'ta diplomasını aldıktan sonra, İstanbul Arkeoloji Müzeleri'ni oluşturan üç kurumdan biri olan Antik Şark Eserleri Müzesi'nde on yıl sürecek kariyerine, kurumun arşivlerinde tercüme edilmeden ve tasnif edilmeden saklanan binlerce çivi yazılı tablet alanında uzman olarak başladı. Meslektaşları Hatice Kızılyay ve F. R. Kraus ile birlikte, müzenin deposunda bulunan Sümer, Akad ve Hitit dillerinde yazılan binlerce tableti temizlediler, sınıflandırdılar ve numaralandırdılar. Çığ, 74 bin tabletten oluşan çivi yazılı belgeler arşivini oluşturdu ve 3 bin tabletin kopyasını çıkarıp, katalog hâlinde yayımladı.[3] Aradan geçen yıllarda, tabletlerin deşifre edilmesi ve yayınlanması konusundaki çabaları sayesinde Müze, dünyanın her yerinden Eski Çağ tarihi araştırmacılarının katıldığı bir Orta Doğu dilleri öğrenme merkezi hâline geldi.[1]
1957'de Münih'teki Oryantalistler Kongresi'ne katıldı. 1960'ta Heidelberg Üniversitesinde 6 aylık bir çalışma yaptı. 1965'te Roma'da sergilenen Hitit sergisini bu şehirden alarak Londra'ya götürdü. 1972'de emekliye ayrıldı.[4] Emeklilikten sonra bir süre yurtdışında yaşayan Muazzez İlmiye Çığ, 1988'de Philadelphia'daki Asuroloji kongresine katıldı. Prof. Kramer'in History Begins at Sumer adlı kitabını Türkçeye çevirdi ve kitap 1990'da "Tarih Sumer'de Başlar"[5] adıyla Türk Tarih Kurumu tarafından yayımlandı.[6] Kitabın çok ilgi görmesi üzerine 1993'te çocuklara yönelik Zaman Tüneliyle Sümerlere Yolculuk da dâhil, Sümer ve Hitit kültürlerini tanıtan 13 kitap yazdı.[7] Muazzez İlmiye Çığ'ın özel arşivi Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı'ndadır.
Alman Arkeoloji Enstitüsü ve İstanbul Üniversitesi Tarih Öncesi Bilimler Enstitüsü'nün onursal üyesidir. Belleten, Bilim ve Ütopya gibi dergi ve gazetelerde yayımlanan kitaplarında, bilimsel makalelerinde ve genel ilgi alanlarına yönelik makalelerinde görülen özenli ve sistematik araştırmaları ile mesleğinde ün kazandı.
Özel hayatı ve mahkeme süreci
değiştirTopkapı Müzesi Müdürü M. Kemal Çığ ile 1940 ve 1983 yılları arasında evli olan Muazzez İlmiye Çığ'ın 2 kızı vardır,[8] Oyuncu Zafer Ergin'in teyzesidir. Çığ, 20 Haziran 2014'te 100 yaşına girdi ve 20 Haziran 2024'te 110 yaşına bastı.[9][10]
Bereket Kültü ve Mabet Fahişeliği ve Vatandaşlık Tepkilerim isimli kitaplarında, kadınlarda başörtüsünün köklerinin Akadlara dayandığını yazdı. 2007 yılında, kendisi ve yayıncısı hakkında "dinî farklılıklara dayalı nefreti körüklemek" ve "halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek" suçlamalarıyla yargılandı.[11] Duruşmasında, "Ben bir bilim kadınıyım ... Kimseye hakaret etmedim" diyerek suçlamaları reddetti. İlk celsede hâkim davayı düşürdü ve yarım saatten kısa süren bir duruşmanın ardından kendisi ve kitabın yayıncısı beraat etti.[12][13]
Ödülleri
değiştir- Adana Tepebağ Rotary Kulübü, Meslek Hizmet Ödülü[14]
- İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi tarafından Fahri Doktora ünvanı, 4 Mayıs 2000[15]
- Osmaniye'nin Çardak köyü'ndeki Anadolu Halk Bilimleri ve Kültür Derneği tarafından "Özgür İnsan Ödülü", 2005[16]
- Vatandaşlık Tepkilerim isimli kitabı, Galatasaray Rotary Kulübü tarafından İngilizceye çevrilerek Avrupa ve Amerika'daki üniversite kütüphanelerine dağıtılmıştır.
- Uluslararası Lions Kulüpleri Derneği tarafından "Melvin Jones Dostluk Ödülü", 2014[17]
Kitapları
değiştir- Kur'an, İncil ve Tevrat'ın Sümer'deki Kökeni, 1995, Kaynak Yayınları
- Sümerli Ludingirra, 1996, Kaynak Yayınları
- İbrahim Peygamber - Sümer Yazılarına ve Arkeolojik Buluntulara Göre, 1997, Kaynak Yayınları
- İnanna'nın Aşkı - Sümer'de İnanç ve Kutsal Evlenme, 1998, Kaynak Yayınları
- Zaman Tüneliyle Sümer'e Yolculuk, 1998, Kaynak Yayınları (Genişletilmiş ikinci basım; ilk basım 1993, Kültür Bakanlığı Yayınları)
- Hititler ve Hattuşa - İştar'ın Kaleminden, 2000, Kaynak Yayınları
- Gilgameş - Tarihte İlk Kral Kahraman, 2000, Kaynak Yayınları
- Ortadoğu Uygarlık Mirası, 2002, Kaynak Yayınları
- Çivi Çiviyi Söker - Muazzez İlmiye Çığ Kitabı, Serhat Öztürk, 2002, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
- Ortadoğu Uygarlık Mirası 2, 2003, Kaynak Yayınları
- Sümer Hayvan Masalları, 2003, Kaynak Yayınları
- Bereket Kültü ve Mabet Fahişeliği, 2004, Kaynak Yayınları
- Vatandaşlık Tepkilerim, 2004, Kaynak Yayınları
- Atatürk Düşünüyor, 2005, Kaynak Yayınları
- Bereket Kültü ve Mabet Fahişeliği, 2005, Kaynak Yayınları
- Sümerlilerde Tufan - Tufan'da Türkler, 2008, Kaynak Yayınları
Kaynakça
değiştir- ^ a b Gamm, by Gül Demir-Niki (15 Kasım 2008). "Muazzez Çığ stands among the world's best Sumerologists". Hürriyet. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2024.
- ^ "Avrupa'nın 400 yılda yaptığı yenileşmeyi 80 yılda yaptık". Sözcü. 8 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
- ^ "Muazzez İlmiye Çığ: Kızlarıma annem baktı, ben müzedeydim". T24. 9 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
- ^ "Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ'a 107 yaş kutlaması". Cumhuriyet. 23 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
- ^ "Tarih Sümer'de Başlar". 20 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2024.
- ^ "Muazzez İlmiye Çığ Serbest". Amerika'nin Sesi | Voice of America - Turkish. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
- ^ ARMAN, Ayşe. "100'ü devirmek harika bir şey!". Hürriyet. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
- ^ "Muazzez İlmiye Çığ: Kızlarıma annem baktı, ben müzedeydim". T24. 9 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2024.
- ^ Odatv (22 Temmuz 2019). "105 yıllık çınar Muazzez İlmiye Çığ Özlem Özdemir'e konuştu: "Bugüne kadar gelmemiz mucize gibi bir şey"". Odatv. Erişim tarihi: 18 Ekim 2024.
- ^ Odatv (20 Haziran 2024). "Türkiye'nin ilk kadın sümeroloğu 110 yaşında". Odatv. Erişim tarihi: 18 Ekim 2024.
- ^ "All eyes turn to observe trial of Sumerian expert in Turkey". Hürriyet. 26 Ekim 2006. 7 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2024.
- ^ "NTV MSNBC haberi". 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2006.
- ^ "Zafer Ergin'den teyzesi Muazzez İlmiye Çığ'a 110. yaş kutlaması!". Milliyet. 22 Haziran 2024. Erişim tarihi: 18 Ekim 2024.
- ^ "Sümerolog Çığ'a Meslek Hizmeti Ödülü". Hürriyet. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
- ^ "İlmiye Çığ Işık Üniversitesi'nde! | GAZETE VATAN". www.gazetevatan.com. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
- ^ Gazetesi, Evrensel. "Çukurova'da bir halk akademisi". Evrensel.net. 26 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
- ^ "İlmiye Çığ'a 100'üncü yaşında anlamlı ödül". Hürriyet. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2021.
Dış bağlantılar
değiştir