Novarupta

**Novarupta Dağı**
*Mount Novarupta*
Novarupta Dağı; Mount Novarupta
	Novarupta Dağı lav domları (Temmuz 1987)
En yüksek noktası
Yükseklik	841 m
Koordinatlar	58°16′12″ K; 155°09′24″ B
Coğrafya
Konum	Alaska, Amerika Birleşik Devletleri
Jeoloji
Dağ türü	Aktif stratovolkan

Novarupta (Rusça: Вулкан Новарупта), ABD'nin Alaska eyaletinin güneybatısında ve Alaska Yarımadası üzerinde bulunan bir aktif yanardağdır.

Tarihçe

Novarupta Dağı çok volkanik faaliyet görülen Alaska Yarımadası'nda Katmai Dağı yakınlarında 6 Haziran 1912'de ortaya çıkan çok şiddetli patlamalar ve volkanik püskürmeler ile ilk defa ortaya çıkmıştır. Bu yeni yanardağ (0-7 arasında ölçülen) "Volkan Patlama Endeksi" ile 6 şiddette olarak ölçülmüştür.^[1] İlk 60 saatlik patlama ve püskürmede 13 ile 15 km³ magmayı yeryüzüne çıkartmıştır, Bu magmanın 17 km³ kısmı havaya püsküren maddeler halinde ve satıhta 11 km³ hacmi tufa, kul akışı seklinde olmuştur. Yeni ortaya çıkan Novarupta Dağı'ndaki bu 1912 tarihli büyük patlama ve püskürmeden daha fazla faaliyet gösteren yanardağlar 19. yüzyılda (150 km³ ile) 1815'te Endonezya "Küçük Sunda Adaları"ndaki Tambora Yanardağı patlaması, (20 ³ ile) Endonezya'da Krakatoa patlaması ve 20. yüzyılda 1991'de (11 ³ Filipinler'de Pinatubo Dağı püskürmesidir.^[2] Novarupta Dağı patlaması 20. yüzyılda büyük patlamalardan olan 1980 St. Helens Dağı patlamasından 80 daha şiddetli olmuştur.^[3]

Bu kadar büyük miktarda magmanın Katmai Dağı altından çekilip yeryüzüne çıkması 2 km genişlikte huni şekilli bir yanardağ bacasının ortaya çıkmasına; Katmai Dağı zirvesinin çökmesine ve 600 m derinlikte, 3kmx4km büyüklükte bir kalderanın ortaya çıkmasına neden olmuştur. Püskürme bir lav kubbesinin çıkıp bacayı kapatması ile son bulmuştur. Bu 90 m yükseklikteki ve 360 m genişlikteki kubbe ve ortaya çıkan kaldera yeni Novarupta Dağı olmuştur.

Bu 1912 yılı patlama ve püskürmenin gayet büyük ve şiddetli olmasına rağmen bulunduğu mevkiin gayet ıssız ve insan nüfusundan hemen hemen yoksun olması nedeniyle bu patlama için doğrudan doğruya insan zayiatı sıfır olmuştur.

Coğrafya

Novarupta Dağı Anchorage'şehrinin 432 km güneybatısındadır. Alaska Yarımadası üzerinde bulunan diğer yanardağlardan Katmai Dağı'nın batısında ve Trident Dağı'nın kuzey-kuzey-batısındadır. Katmai Dağı Ulusal Parkı içinde bulunan On Bin Duman Vadisi bu yanardağın 1912'de ortaya çıkışı sırasında meydana gelmiştir.

Günümüzde Novarupta Dağı 2 km derinlikte bir kaldera şeklinde olup ortasında bir lava kubbesi bulunmaktadır. Bu lava kubbesi 400 m çapında ve 65 m yüksekliktedir. Lava kubbesi lavlar ve volkan küllerinden oluşmuştur. Dağın rakımı ise 841 m olmaktadır.

Katmai Dağı Ulusal Parkı

Novarupta Dağı'nın 1912'de patlayıp, püskürüp yeni olarak ortaya çıkması dolayısı ile bu yeni dağın ve yanındaki volkanik bazı dağların ve yeni ortaya çıkan "Ten Thousanda Smokes Vadisi"nin korunması için 1918'de bu arazilerde bir "Ulusal Anıt" kurulmuştur. 1980'de bu korumalı araziler ve ek arazilerin statüsü Katmai Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi'ne değiştirilmiştir ve bu ulusal parkın merkezi "King Salmon" merkezinde kurulmuştur.

Resimler

"Ten Thousand Smokes Vadisi"nde renkli küller

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Simkin, Tom| ve Siebert, Lee 1994, Volcanoes of the World Tucson, Arizona:Geoscience Press, ISBN 0-945005-12-1}}
^ Judy Fierstein, Judy ve Hildreth, Wes (2001) Preliminary volcano-hazard assessment for the Katmai volcanic cluster, Alaska: U.S. Geological Survey Open-File Report OF 00–0489, United States Geological Survey, Online:[http:// geopubs.wr.usgs.gov/ open-file/of00-489]
^ Brantley, Steven R. (2004) Volcanoes of the United States United States Geological Survey, ISBN 0-16-045054-3 Online:[1] 31 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Novarupta ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

www.volcano.si.edu 19 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Novarupta" - Global Volcanism Program (İngilizce)
geology.com, Novarupta15 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – topoğrafik haritalr ve açıklamalı uydu görüntüleri (İngilizce)
Alaska Volkan Gözlemevi: Novarupta24 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
USGS Photographic Library – NioVarupta:Birleşik Devletler Jeolojik Survey Fotoları^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1] Simkin, Tom| ve Siebert, Lee 1994, Volcanoes of the World Tucson, Arizona:Geoscience Press, ISBN 0-945005-12-1}}

[2] Judy Fierstein, Judy ve Hildreth, Wes (2001) Preliminary volcano-hazard assessment for the Katmai volcanic cluster, Alaska: U.S. Geological Survey Open-File Report OF 00–0489, United States Geological Survey, Online:[http:// geopubs.wr.usgs.gov/ open-file/of00-489]

[3] Brantley, Steven R. (2004) Volcanoes of the United States United States Geological Survey, ISBN 0-16-045054-3 Online:[1] 31 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1]

[2]

[3]