Orta Doğu tarihinin kronolojik listesi

Bu zaman çizelgesinde, gerçekleşmiş olan tarihsel olayların tarihsel dökümünü yapmak veya Orta Doğu'nun doğuşunu yönlendiren olayları derleyip toplamaya çalışılır.

Bugünün Orta Doğu'sunda:

• Mısır
• İran

Basra Körfezi ülkeleri:

• Irak
• İsrail
• Ürdün
• Lübnan
• Umman
• Suudi Arabistan
• Suriye
• Türkiye
• Batı Şeria
• Gazze Şeridi
• Yemen

Orta Doğu'nun özel karakteristikleri 2. milenyuma (Gregoryen takvimine göre 1 Aralık 1001- 31 Aralık 2000 aralığını kapsayan zaman dilimi) kadar ortaya çıkmadı.

Neolitik Dönem

MÖ. 11. milenyum

• MÖ 10.000 - Göbeklitepe Neolitik dönemde ilk yerleşik hayata geçiş. (Türkiye'de Fırat vadisi). Mimarlık tarihinin başlangıcı. İlk tapınakların yapılması. Avcı ve Toplayıcı kabilelerin tarım ile tanışması.

MÖ 9. milenyum

• Mezopotamya'da Tarım
• Koyun ve keçinin Orta Doğu'da evcilleştirilmesi.
• MÖ yaklaşık 8350 civarı-Jericho'da Neolitik Yeni Taş Çağı yerleşim.

MÖ 8. milenyum

• MÖ yaklaşık 8000 - Nevali Çori (Türkiye'de Yukarı Fırat vadisi, yaklaşık 490 metre yükselti) yerleşim saptanır.
• MÖ yaklaşık 7500 - Taşhöyük
• Orta Doğu tarihinin kronolojik listesi için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft, Anadolu'nun güney ucunda çok geniş Yeni Taş Çağı ve Kalkolitik yerleşim bulunur.
• Bugünkü Güney Batı Türkiye'de Sagalassos'ta yerleşim saptanır.
• Güney batı Asya'da koyunların evcilleştirilmesi.

MÖ 7. milenyum

• MÖ 7000'den sonra - Pencap bölgesi kültürünün doğuşu
• Mezopotamya'da ilk çömlekçilik
• Orta Doğu'da sığırların evcilleştirilmesi

MÖ 6. milenyum

• 1 Eylül MÖ 5509 - Bizans İmparatorluğu' na göre Dünya'nın yaradılış günü ve takvimin başlangıcı.
• MÖ 5400 - Mezopotamya'da sulama (irrigation).
• MÖ yaklaşık 5600- Karadeniz Tufanı teorisine göre, Karadeniz tuzlu su ile doluyordu. Yaklaşık 3000 kübik mil (12.500 km³) tuzlu su ekleniyordu. Bu durum kara ile çevrilmiş olan tatlı su gölünü tuzlu su denizine dönüştürüyordu.
• Tarımın Nil Nehri vadisinde görülmesi.
• Antik Mısır'da tekerlek ve pulluğun birlikte icadı.
• MÖ 5100 civarı- Güney Mezopotamya'da tapınaklar inşa edildi.

MÖ 5. milenyum

Sümer yazısı

• MÖ yaklaşık 4500- Mezopotamya'da Susa ve Kiş (Sümer) uygarlığı.
• MÖ yaklaşık 4570-4250 Nil'de Merimde kültürü.
• MÖ yaklaşık 4400-4000 Nil'de Badari kültürü.
• MÖ yaklaşık 4000 - Mezopotamya'da Sümer yazısının ilk örneği.

Antik Yakın Doğu

MÖ 4. milenyum

Kiş yerleşimi

• Mezopotamya'da Ur şehri (MÖ 4000)
• Nil'de Naqada kültürü MÖ 4000-MÖ 3000
• Epoch referans tarihi, modern Yahudi takvimi, MÖ 7 Ekim 3761
• Yahudi kronolojisi yaradılışa tarih koyar, 25 Eylül veya 29 Mart 3760
• Sümer uygarlığı, şehir devletleri (MÖ 3600)
• Mezopotamya'da birinciden, dördüncüye Kiş (Sümer) hanedanlığı
• MÖ yaklaşık 3200 - Kral Narmer yukarı ve aşağı Mısır krallıklarını birleştirir ve Dünya'nın ilk ulusuna doğuş verir. MÖ 3100 yılında bulunan Palette of Narmer Narmer'in paletinde Firavun Narmer'in aşağı ve yukarı Mısır'ı birleştirdiğine inanılır: Mısır
• MÖ 3500-Sahra Çölü'nün oluşmaya başlaması.
• Ur-Nina Lagaş'ın ilk kralı (MÖ yaklaşık 3400) ismi ile bilinen en eski tarihsel kişi.
• Sümerler ile Mezopotamya'da şehirleşmenin başlaması.
• MÖ 3500-Mısır'da ilk şehirler.
• Uruk ve Susa şehirlerinde ilk yazmalar. Mısır'da Hiyerolifler.
• Orta Doğu'da Çömlekçi tekerleği kullanılıyor.
• Nil'de gemi seyirleri yapılıyor.
• Antik Mısır'da Arkaik dönem.

MÖ 3. milenyum

• Sümer'de ilk Ziggurat inşa edildi.
• Yakın Doğu uygarlıkları Bronz Çağı'na giriyor, MÖ 3000 civarı.
• Keops Piramidi'nin tamamlanması.
• Asurlular

MÖ 2. milenyum

• Mısır Orta Krallığı Middle Kingdom of Eygpt.
• Mısır Yeni Krallığı New Kingdom of Egypt.
• Babil, Babil Kralları ikinci hanedanlığı.
• Asurlular
• Halep
• Hititler
• Mitanniler
• Hurriler
• Luviler
• Kenan Ülkesi: Ugarit, Kadeş, Megiddo, Kingdom of İsrael
• Arzawa, Truva VI-VII
• Kenan Ülkesi'nin İsraillilerce fethi.
• Mısır'da Orta Krallık (MÖ 2052-MÖ 1570)
• MÖ 1900 Anadolu- Eski Hitit Krallığı.
• Kenan Ülkesi'nde uygarlık (MÖ 1800)
• Mısırlılar'ın Kenan Ülkesi ve Suriye üzerinde hegemonyası (MÖ 1600-MÖ 1300)
• Yahudiliğin başlaması (yaklaşık MÖ 1200)
• Truva'nın düşüşü (geleneksel tarih: MÖ 1184)
• 2. Milenyumun sonu - Demir Çağı'nın başlaması. Anadolu ve Kafkasya'da demirin eritilmesinin ve demirciliğin keşfi.

Ayrıca bakınız - Musa, Firavunlar Listesi, Hammurabi, Ege Uygarlığı

MÖ 1. Milenyum

• Mısır büyük güç olarak göründü.
• MÖ 993 Kral Davud, Kudüs'ü ele geçirir ve onu krallığının başşehri olarak belirtir.
• MÖ yaklaşık 960- Kral Süleyman ilk tapınağı Süleyman Tapınağı'nı inşa eder.
• MÖ 992- Birleşik Monarşi'nin bölünmesinden sonra Kudüs Yahudi Krallığı'nın başşehri oldu.
• MÖ 606-MÖ 586 : Babilliler Kudüs'ü tahrip ettiler. Babil Kralı Nebuchadnezzar II, Süleyman Tapınağı'nı yıktı.
• Cyrus the Great (Cyrus II of Persia, The Great) Büyük Sirus Babil'i fethetti ve Pers İmparatorluğu'nu kurdu (MÖ 6. yüzyıl).
• MÖ 537 - Cyrus,İsra illiler'in sürgünden dönmelerine ve Tapınağı yeniden inşa etmelerine izin verdi.
• MÖ 535 - İkinci Tapınak Second Temple inşa edilir.
• Sparta ve Atina Pelopenos Savaşı'nı yaptılar.
• Büyük İskender Alexander the Great Pers ülkesini fethetti.
• Hellenik Yunan Hellenic Greek kültürü Ege Denizi boyunca yayılır.
• Roma Cumhuriyeti The Roman Republic doğdu ve çöktü.

İcatlar, buluşlar, başlangıçlar

• Demir kullanımı yaygınlaştı.
• Fenikeliler Ege Denizi'nde Fenike alfabesini üretirler.
• pek çok inanışlar ve filozofik görüşler yayılır, daha sonra incelenir veya bir sisteme bağlanarak kanun halinde toplanır.

(Ayrıca bakınız: Roma Cumhuriyeti, Davud, I. Darius, Homeros, Büyük İskender, Jül Sezar)

Orta Çağ

MS 1. Milenyum

• Hristiyanlık (1. yüzyıl), Müslümanlık (7. yüzyıl) başlaması.
• Yahudi-Roma Savaşı ve Yahudiler'in tüm dünyaya yayılması Diaspora. 135 yılında Roma İmparatoru Hadrianus, Suriye Filistin'deki yeri Iudaea Province olarak yeniden isimlendirdi.
• Olimpiyat Oyunları 393 yılına kadar gözlendi.
• Dünyadaki en büyük kütüphane olan İskenderiye Kütüphanesi yandı.
• Roma İmparatorluğu'nun doğuşu ve çöküşü.
• Arab İmparatorluğu ' yapılan Müslüman Savaşları, Müslümanların Suriye'yi fethi, Müslümanların Ermenistan'ı fethi, Müslümanların Mısır'ı fethi, Müslümanların Mağrip'i fethi, Emevilerin İspanya'yı fethi, Güney İtalya'da Müslümanlar Tarihi (Sicilya adasının alınması), Khazar-Arab Savaşları, İslam'ın Afganistan'ı fethi, Talas Muharebesi ve Müslümanların Hindistan Alt kıtasını fethi savaşları süresinde kuruldu.
• Yaklaşık 970 - El-Ezher Üniversitesi Al-Azhar University (en eski İslamiyet enstitüsü) ile onun yerini tutan Mosque of Al-Azhar kurulur.

İcatlar, buluşlar, başlangıçlar

Ana maddeler: İslamın Altın Çağı, İslam Bilimleri ve İslam İcatları

• Cebir, Orta Doğu'da gelişti.
• Satranç gelişti, geniş yayılım kazanarak.

(ayni zamanda: Avrupa'da Orta Çağ'ın Middle Age başlangıcı)

(ayrıca bakınız: Pavlus, Hristiyanlık, I. Konstantin, Attila, Muhammed bin Abdullah

MS 2. milenyum

Türkler, Haçlı seferleri ve Moğollar (Arap üstünlüğü 11. yüzyıl ortasında ansızın son buldu; Selçuklu Hanedanı'nın varışı ile)

• Yaklaşık, 1347 - Caffa'dan (Ukrayna, Kırım'da bir şehir) kaçan bir Ceneviz ticaret filosu, İtalya'nın Messina limanına ulaştı ve Kara ölüm'ü yaydı.

(ayrıca bakınız: Selçuklu Hanedanı, Haçlı Seferleri, Moğollar)

Osmanlı yayılımı 1481-1683

Osmanlı dönemi (yaklaşık Osmanlıların 1453'te İstanbul'u fethinden beri)

• 1869 - Süveyş kanalı'nın yapımı tamamlandı.

Arap ve Türk bölgelerinde Avrupa egemenliği (özellikle I. Dünya Savaşı'ndan sonra)

• 13 Eylül 1882 - İngiliz orduları Kahire'yi işgal etti-Mısır İngilizler'in idaresi altına girdi.
• 28 Şubat 1992 - Mısır İngiliz işgalinden bağımsızlığını garantiledi.

Çağdaş Orta Doğu (yaklaşık II. Dünya Savaşı'ndan beri) 1947- Birleşmiş Milletler Genel Asamblesi, Filistin'in Arap ve İsrail devletlerine bölünmesini önerir.

• 1948 - İsrail bağımsızlığını ilan eder.
• 1948 - İlk 1948 Arap-İsrail Savaşı
• İsrail ve Filistin milliyetçilikleri.
• Petrol önemli politik faktör haline gelir.
• 1952 - Mısır'da devrimden sonra monarşi biter.
• 1954 - Cemal Abdünnasır Mısır Cumhurbaşkanı olur.
• 1954 - CENTO
• 1956 - Süveyş Krizi
• 1963 - Baas Partisi Suriye'de bir güç haline gelir; ve Irak'ta General Ahmed Hasan el-Bakr ve Albay Abd as-Salam Arif lideliği altında darbe sahnelenir.
• 1964 - Abdul Rahman Arif Irak'ta Baas Partisi'ne karşı askerî bir darbe sahneler ve kardeşi Abdusselam Arif'i yetkili yapar.
• 1967 - Altı Gün Savaşı, İsrail Araplardan geniş topraklar elde eder.
• 1968 - Baas Partisi General Ahmed Hasan al-Bakr idaresi altında ikinci bir darbe yapar, Saddam Hüseyin vekil Cumhurbaşkanı yapılır.
• 1964 - Cemal Abdünnasır ölür; Enver Sedat Mısır'ın Cumhurbaşkanı olur.
• 1971 - Rusya'nın finansman ve inşaat yardımıyla Asvan Barajı tamamlanır. Kuveyt, Katar, Bahamalar ve Birleşik Arap Emirlikleri bağımsızlığı.
• 1973 - Yom Kippur Savaşı (1973 Arap-İsrail Savaşı)
• 1974 - Filistin Kurtuluş Örgütü'nün Birleşmiş Milletler'de Filistin halkını temsil etmesine izin verilir.
• 1975 - 1990 Lübnan İç Savaşı
• 1978 - Camp David Sözleşmesi
• 1979 - Saddam Hüseyin Irak Cumhurbaşkanı oldu.
• 1979 - İsrail-Mısır Barış Antlaşması
• 1980 - 1989 İran-Irak Savaşı
• 1981 - Enver Sedat'ın öldürülmesi.
• 1987-1990 İlk İntifada
• 1991 - 1. Körfez Savaşı
• 1993 - Oslo Sözleşmesi (Oslo Accords)
• 2003 - 2003 Irak Savaşı
• 2006 - 2006 İsrail-Lübnan Krizi.
• 2007 - Gazze Savaşı (2007)

Ayrıca bakınız

• Orta Doğu
• Güney Levant'de Çömlekçilik tarihi.
• İmparatorluklar
  • Antik Mısır
  • Sümerler
  • Babil
  • Asurlar
  • Hititler
  • Pers İmparatorluğu
  • Hellenistik Yunanistan
  • Roma İmparatorluğu
  • Osmanlı İmparatorluğu
• Mezopotamya.
  • IrakTarihi.
  • SuriyeTarihi.
  • Anadolu Tarihi.
  • Türkiye Tarihi.
• Kenan Ülkesi
  • Filistin
  • İsrail
  • Ürdün
  • Lübnan
• Mısır
  • Antik Mısır MÖ 3000-MÖ 332
  • Ptolemik Mısır MÖ 332-MÖ 30
  • Roma Mısır'ı MÖ 30-MS 639
  • Arap Mısır Tarihi MS 639-1517
  • Osmanlı Mısır Tarihi MS 1517-1085
  • Kavalalı Mehmet Ali Paşa ve Vârisleri 1085-1882
  • Modern Mısır 1882'den sonra.
• İran
• Arabistan
  • Suudi Arabistan
  • Yemen
  • Umman

Dış bağlantılar

• [1] 27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Timeline Assyria
• [2] Antik Yakın Doğu hakkında araştırmalar.