Vikipedi

Pakistan

Güney Asya'da bir ülke
(Pakistan İslam Cumhuriyeti sayfasından yönlendirildi)

Pakistan (Urduca: پاکِستان), resmî adıyla Pakistan İslam Cumhuriyeti (Urduca: اِسلامی جمہوریہ پاكِستان), Güney Asya'da bir ülkedir. 241,49 milyonu aşan nüfusuyla dünyanın en kalabalık beşinci ülkesidir.[4] En büyük ikinci Müslüman topluluğuna sahiptir. 881.913 km²'lik yüzölçümü ile bu alanda 33. sıradadır. Pakistan'ın güneyde Umman Denizi ve Körfezi'ne 1046 km kıyısı vardır. Doğuda Hindistan, batıda Afganistan, güneybatıda İran ve kuzeydoğuda Çin ile komşudur. Kuzeybatıda Afganistan'ın Vahan Koridoru Pakistan'ı Tacikistan'dan ince bir hatla ayırır. Ayrıca Umman ile deniz sınırı bulunmaktadır.

Pakistan İslam Cumhuriyeti
اِسلامی جمہوریہ پاكِستان (Urduca)
İslâmî Cumhûriya Pâkistân
Islamic Republic of Pakistan (İngilizce)
Slogan
İttihad, Tanzim, Yakîn-i Muhkem  (Urdu)
"Birlik, Disiplin ve Güven"
Pakistan İslam Cumhuriyeti haritadaki konumu
Başkentİslamabad
33°40′K 73°10′D / 33.667°K 73.167°D / 33.667; 73.167
En büyük şehirKaraçi
Resmî dil(ler)Urduca, İngilizce
Tanınan bölgesel dil(ler)Pencapça, Peştuca, Sindhî, Beluçça
Resmî din
İslam
DemonimPakistanlı
HükûmetFederal parlamenter İslamî cumhuriyet
Asıf Ali Zerdari
• Başbakan
Şahbaz Şerif
Yasama organıŞûra Meclisi
Senato
Ulusal Meclis
Tarihçe 
Birleşik Krallık'tan
14 Ağustos 1947
23 Mart 1956
• Su (%)
3,1
Nüfus
• 2023 sayımı
241.490.000 (5.)
• Yoğunluk
273.8/km2 (56.)
GSYİH (SAGP)2022 tahminî
• Toplam
1,468 trilyon $[1] (24.)
• Kişi başına
6.470 $[1] (178.)
GSYİH (nominal)2022 tahminî
• Toplam
347 milyar $[1] (44.)
• Kişi başına
1.562 $[1] (178.)
Gini (2018)31.6[2]
orta
İGE (2021)azalış 0.544[3]
düşük · 161.
Para birimiPakistan rupisi (Rs., PKR)
Zaman dilimiUTC+5 (PST)
Telefon kodu92
İnternet alan adı.pk
Resmî site
pakistan.gov.pk

Günümüzde Pakistan'ın bulunduğu topraklar birçok antik medeniyetin mekanı olmuştur. Pakistan tarihi bu bölgeyi içine alan Hint altkıtasının tarihi ile iç içedir. Tarih öncesinde Cilalı Taş Devri'ne ait Mehrgarh ve Tunç Çağı İndus Vadisi Uygarlığı; Hindu, Hint-Yunan, Müslüman, Türk-Moğol, Afgan ve Sih gibi farklı inanç ve kültürlere sahip krallıklar bölgede hüküm sürmüştür. Bölge başlıca Pers Ahameniş İmparatorluğu, İskender İmparatorluğu, Seleukos İmparatorluğu, Hint Maurya İmparatorluğu, Kuşan İmparatorluğu, Gupta İmparatorluğu,[5] Arap Emevîler, Türk-Moğol Gazneliler, Gurlular, Delhi Sultanlığı, Moğol İmparatorluğu, Babürlüler,[6] Afgan Dürranîler ve Surîler, kısmen Sih İmparatorluğu ve son olarak Britanya Hindistanı olmak üzere çok sayıda imparatorluk ve hanedanca yönetildi.[7][8]

Pakistan, Britanya Hindistanı'nın bölünmesini ve Müslüman nüfuslu bölgelerin bağımsızlığını talep eden Pakistan Hareketi'nin çabalarıyla 1947'de Hint Müslümanları için bir yurt olmak üzere bağımsızlığını kazanmıştır.[9][10][11] Çeşitli dil ve etnik grupların yanı sıra coğrafya ve yaban yaşamı bakımından da zengin bir ülkedir. Başlangıçta bir dominyon olan Pakistan, 1956'da kabul edilen anayasayla İslam cumhuriyetine dönüştü. Etnik iç savaş ve 1971'deki Hint müdahalesi Doğu Pakistan'ın Bangladeş ismiyle ülkeden ayrılmasıyla sonuçlandı.[12] Pakistan, 1973'te tüm yasaların Kur'an ve Sünnet'i temel alan İslam hükümlerine uygunluğunu şart koşan yeni bir anayasayı kabul etti.[13] 2008 yılında sivil yönetime geçildi.[14] 2010'da ise parlamenter sistemli yönetim başladı.[15][16]

Bir orta güç olarak Pakistan,[17][18][19][20][21][22] dünyanın altıncı büyük ordusunu bulundurmaktadır ve ayrıca nükleer silahlı devlet kabul edilen bir nükleer güçtür. Dünyanın en büyük ve en hızlı büyüyen orta sınıflarından birine sahip olan Pakistan ekonomisi[23][24] yükselen ekonomiler arasında gösterilmektedir.[25][26] Bağımsızlığından bu yana askeri rejim, siyasi belirsizlik ve Hindistan'la çatışmalar Pakistan'ın siyasi tarihini şekillendirmiştir. Ülke yoksulluk, düşük okur yazarlık ve yolsuzluk gibi sorunlarla boğuşmaya devam etmektedir.[27][28][29] Pakistan BM, Şanghay İşbirliği Örgütü, İİT, İngiliz Milletler Topluluğu, Güney Asya Bölgesel İşbirliği Teşkilatı ve Teröre Karşı İslam İttifakı'nın üyesidir.

Pakistan, Azerbaycan topraklarını işgal ettiği için Ermenistan'ın bağımsızlığını tanımayan tek BM üyesi ülkedir.[30]

Etimoloji

değiştir

"Pakistan" Urdu dilinde ve Fars dilinde "Pak ülke" anlamına gelmektedir. İlk olarak "Pakstan" sözcüğü Choudhary Rahmat Ali tarafından 1934 yılında telaffuz edilmiş ve Birleşik Krallık'ın eski Hindistan sömürgesinin 5 eski eyaletinin harflerinden türetilmiştir. Söz konusu eyaletler bugün Pakistan'ı meydana getirmektedir.

  • P- Pencap
  • A- Afganya (ülkenin Kuzeybatı bölgesi)
  • K- Keşmir
  • S- Sind
  • TAN - BeluçisTAN => PAKSTAN => PAKİSTAN

Coğrafya

değiştir
 
Pakistan'ın topoğrafik haritası.

Pakistan'ın kuzeydoğusunda Çin, kuzeybatı ve batısında Afganistan, doğusunda Hindistan ve güneybatısında İran yer almaktadır. Ülkenin yüzölçümü 796.095 kilometrekaredir. En yüksek noktası, 8.611 metre ile Dünya'nın ikinci en yüksek zirvesi olan Himalayalar'daki K-2 Godwin Austen Zirvesi'dir.

İklim

değiştir
 
Köppen iklim sınıflandırmasına göre Pakistan.

Ülkede tropikal iklim ve ılıman iklim hakimdir. Kuraklık ülkenin güneyinde yeterli yağış miktarı veya daha azı ile karakterize edilen Muson iklimi mevcutken Pencap eyaletinde bol yağış görülür ve ülkede sıcaklık değerleri arasında büyük farklılıklar vardır. Yağış, ülkenin kimi bölgelerinde yılda 25 cm'den daha az iken kimi bölgelerde yılda 380 cm'den fazladır. Çeşitli coğrafyalar arasında çok fazla fark olabilmektedir. Örneğin Umman Denizi boyunca kıyı alanı genellikle sıcakken Karakurum Dağları'nın ve uzak kuzeydeki diğer dağların donmuş karla kaplı sırtları yıl boyunca çok düşük sıcaklık değerlerine sahiptir.

Pakistan'da dört mevsim vardır: Aralık ayından Şubat ayına kadar ılıman sıcaklıklarla belirgin serin ve kuru bir kış; Mart'tan Mayıs'a kadar sıcak ve kuru bir bahar; Haziran ayından Eylül ayına kadar yağışlı yaz sezonu ve güneybatı muson dönemi; Ekim ve Kasım aylarındaki geri çekilme musonu dönemi. Bu mevsimlerin başlangıcı ve süresi konuma göre biraz değişmektedir.

İslamabad'da iklim, Ocak ayında ortalama 6 °C'ye kadar düşerken Haziran ayında 41 °C'ye kadar çıkabilir. Yıllık yağışların yarısı Temmuz ve Ağustos aylarında gerçekleşir ve yağış bu iki ayın her birinde ortalama 300 milimetre (11,81 in) civarındadır. Yılın geri kalanında, ayda yaklaşık 100 milimetre (3,94 in) oranında çok daha az yağış vardır. Hail fırtınalar erken ilkbaharda yaygındır.

Ülkenin sanayi merkezi olan Pakistan'ın en büyük şehri Karaçi, İslamabad'dan daha nemlidir ancak önemli ölçüde daha az yağış almaktadır. Sadece Temmuz ve Ağustos yağışları, Karaçi bölgesindeki yağışların 50 milimetre (1,97 in) ortalamasından yüksektir; kalan aylar ise az yağışla beraber son derece kurudur. Sıcaklık, Karaçi'de İslamabad'a göre daha düzenli dağılmaktadır; kış akşamları günlük ortalama 13 °C iken yaz sabahlarında 34 °C'dir. Yaz sıcaklıkları Pencap'taki kadar yüksek olmasa da yüksek nem sakinlere büyük rahatsızlık verir.

28 Mayıs 2017'de dünyanın en yüksek sıcaklıklarından biri olan 53,7 °C (128,66 °F), Pakistan'da kaydedilen en yüksek sıcaklık değeri ve ayrıca Asya'da ölçülen en yüksek ikinci sıcaklık olarak tespit edildi.[31]

Tarihçe

değiştir
Ana madde: Pakistan tarihi

Müslümanlığın Güney Asya'da kitlesel yayılışı 11. yüzyılda Gazneliler Devleti'nin kurulması ile başlamıştır. 1000-1026 yıllarında Pencap'a yaptığı akınlarla İslamiyet'i alt-kıtaya sokan Gazneli Mahmud döneminde, özellikle Sufi düşüncesine bağlı İslam bilginleri bölgede İslamiyet'in yayılmasında etkili olmuşlardır. Alt-kıtadaki Babür İmparatorluğu'nun kurucusu Babür Şah, 1526'da Delhi yakınlarında Penipat'da Delhi Sultanlığı’nın son yöneticisi İbrahim Lodi'yi yenerek Delhi Sultanlığına son vermiştir. Ancak 17. yüzyıldan itibaren İngilizler bölgeye öncelikle Doğu Hindistan Şirketi (East Indian Company) aracılığıyla girmeye başladılar. Şirket, ilk fabrikasını 1612 yılında açmıştır. 1858-1859 yıllarında ilk bağımsızlık savaşı olarak da tanımlanan geniş çaplı ayaklanma, şirketin yönetimindeki toprakların İngiliz Krallığı yönetimine geçmesiyle sonuçlanmıştır. 1858 yılında Birleşik Krallık Parlamentosu Hindistan'ın Birleşik Krallık yönetimine alındığına dair bir kanunu kabul etmiştir. Sir Seyyid Ahmed Han, Ağa Han Hint Yıldızı gibi liderlerin öncülüğünde Hint Müslümanları 1906 yılında "Tüm Hindistan Müslüman Ligi" (All Indian Muslim League) Partisini kurmuşlardır. Bu parti ve Sir Seyyid Ahmed Han başta İngilizler tarafından desteklenerek kendisine Hint Yıldızı unvanı verilmiştir. Müslüman Ligi'nin Muhammed Ali Cinnah'ın başkanlığındaki 23 Mart 1940 tarihli oturumunda Hindistan'ın Müslümanlar ve gayrimüslimler arasında bölünmesi kararı alınmıştır. 23 Mart hâlen Pakistan'da, "Pakistan Günü" olarak kutlanmaktadır.

14 Ağustos 1947 tarihinde Muhammed Ali Cinnah, Pakistan Genel Valisi olmuş ve Pakistan bağımsızlığını kazanmıştır. Pakistan'ın Hindistan'dan ayrılarak bağımsızlığını ilan etmesinin ardından milyonlarca Müslüman, Hindu ve Sih'in mübadelesi başlamış, sınırın her iki yanındaki toplam 12 milyon kişi yer değiştirmiştir. 1947'de kurulan Pakistan'ın kurucusu ve ilk devlet başkanı Muhammed Ali Cinnah'ın 11 Eylül 1948'deki ölümüne kadar ülkenin içinde bulunduğu karışık durum nedeniyle bir anayasa hazırlanamadı. Anayasasının hazırlanması 8 yıldan fazla sürdü. 1956 tarihli ilk anayasaya göre bir İslami cumhuriyet olarak tanımlandı.[32] Üzerinde yapılan çeşitli değişikliklerle birlikte ülke hâlen 1973 tarihli anayasa ile idare olunmaktadır. 1971'e kadar Pakistan bugünkü Pakistan (Batı Pakistan) ve Bangladeş (Doğu Pakistan) topraklarından oluşmaktaydı. Hindistan ve Birleşik Krallık'ın de etkisiyle 1971 yılındaki iç savaştan sonra Doğu Pakistan Bangladeş adında bağımsızlığını ilan etti. Bu savaştan yıllar sonra dahi Pakistan ile Bangladeş'in arası düzelmiş değildir.

Ülkede 1999 yılında gerçekleşen askerî darbe ile Pervez Müşerref tüm yetkileri kendisinde toplamıştır. 2008 Ocak'ta genel seçimlere gidilmesi kararı alınmıştır. Sürgünde bulunan eski başbakan Benazir Butto 2007 Ekim'de ülkesine dönmüş ve döndüğünde düzenlenen saldırıdan yara almadan kurtulurken 140 civarında kişi ölmüştür. Bundan sonra karışıklıklar devam ederken olağanüstü hâl ilan edilmiş ancak 1 ay sonra kaldırılmıştır. Bu süreçte sürgünde bulunan muhalefet lideri Navaz Şerif de ülkesine dönmüştür. Aralık 2007 Pakistan için çok kötü bir dönem olmuş ve Benazir Butto kendisine yönelik düzenlenen ikinci suikast saldırısında öldürülmüştür. Butto'nun ölümünden sonra yaşanan şiddet olaylarında onlarca kişi ölmüş, milyonlarca dolarlık maddi hasar meydana gelmiştir. Bunun üzerine seçimler Şubat 2008'e ertelenmiştir. Ertelenen seçimler 18 Şubat 2008'de yapılmış ve devlet başkanı Müşerref'in Pakistan Müslüman Ligi-Kueyd (Q:Kueyd: lider) adlı partisi yenilgiye uğrarken Butto'nun Pakistan Halk Partisi birinci, Navaz Şerif'in Pakistan Müslüman Ligi (N) adlı partisi ise ikinci olmuştur. Buna rağmen Müşerref önce devlet başkanlığı görevini sürdüreceğini açıklamakla beraber, sonra ordunun desteğini kaybederek 18 Ağustos 2008'de devlet başkanlığı görevinden istifa etmiştir.

Demografi

değiştir

Pakistan'ın nüfusu 2010 itibarıyla 170 milyon olarak tahmin edilmektedir. Bu nüfus Pakistan'ı dünyanın en büyük 6. devleti yapmakta ve Pakistan nüfus bakımından Brezilya'nın gerisinde, Rusya'nın önündedir. Pakistan'ın 1951'de 34 milyon nüfusu bulunmaktaydı. Pakistan'ın nüfus artışı, 2010 yılında %1,6 olarak kaydedilmiştir.

Güney Pakistan'da nüfusun çoğu İndus Nehri çevresinde yaşar. Nüfus büyüklüğüne göre Karaçi Pakistan'ın en büyük kentidir. Ülkenin kuzeyinde nüfus daha çok Lahor, Faysalabad, Ravalpindi, İslamabad, Gucranvala, Sialkot, Gujrat, Jhelum, Sargodha ve Şeyhupura kentlerinin oluşturduğu yay şeklindeki bir hat üzerinde yaşar. Pakistan nüfusunun yaklaşık %20'si yoksulluk sınır altında yaşamaktadır. 2006 yılı itibarıyla ortalama yaşam süresi kadınlarda 63, erkeklerde ise 62 yıl olarak tespit edilmiştir. Sağlık giderleri, GSYİH'nin %2'sidir (2006).

Etnik gruplar

değiştir
 
Ülkedeki etnik-dilsel gruplar.

Pakistan'da Güney Asya, Orta Asya ve Orta Doğu bölgelerinin kültürel, sosyal ve tarihi etkisi altında; değişik dil, mezhep ve etnik gruplara mensup kişiler yaşamaktadır. Pencap Eyaleti'nde Pencabiler, Sind Eyaleti'nde Sindler, Kuzey Batı Sınır Eyaleti'nde Paştunlar, Belucistan'nde Beluciler ağırlıklı olarak yerel nüfusu oluşturmaktadır.

Dil

değiştir

Pakistan 60'tan fazla dilin konuşulduğu bir devlettir. İngilizce resmî dil olup, resmî iş, devlet ve hukuk sözleşmelerinde kullanılır. Urduca ise ulusal dildir. Pencap dili Pencap eyaletinin resmî dilidir ve ayrıca Saraiki dili Pencap eyaletinde büyük oranda konuşulur. Peştuca ise Hayber-Pahtunhva eyaletinin, Sindi dili ise Sind ve Belucistan eyaletlerinin resmî dilidir.

Din

değiştir

Ülkede toplam nüfusun %96,68'i Müslümandır. Pakistan İran'dan sonra, dünyanın ikinci büyük Şii nüfusa sahip ülkesidir. Nüfusun %3,32'sini ise Hristiyan, Hindu, Sih ve Budistler oluşturmaktadır. Gayrimüslim azınlıklar içinde en büyük grubu %1,55 ile Hristiyanlar teşkil etmektedir.

  1. İslam 173.000.000 (%97)
  2. Hinduizm 3.200.000 (%1,6)
  3. Hristiyan 3.800,000 (%1,6)
  4. Sih 20.000 (%0,001)

Ekonomi

değiştir
Ana madde: Pakistan ekonomisi

Pakistan’ın bölgeleri

değiştir
Ana madde: Pakistan'ın bölgeleri
 
Pakistan'ın yönetim birimleri.
  1. Beluçistan
  2. Hayber Pahtunhva
  3. Pencap
  4. Sind Eyaleti
  5. İslamabad
  6. Aşiretler Bölgesi
  7. Keşmir
  8. Gilgit-Baltistan

Eğitim

değiştir

Pakistan Anayasası'na göre ücretsiz eğitim sağlamak devletin sorumluluğundadır. Bağımsız olduğunda Pakistan'da sadece bir üniversite vardı. Pencap Üniversitesi 1882'de Lahor'da kurulmuştur. Pakistan'da şu anda 71'i devlet, 59'u özel olmak üzere 130'dan fazla üniversite bulunmaktadır. Pakistan'da 730 teknik ve mesleki kurum bulunmaktadır. Erkek mesleki kurumlarına girmek için minimum nitelik 8. sınıfı tamamlamış olmaktır. 2004 yılı itibarıyla Pakistan'da yetişkin nüfusun %46,6'sı okuryazardır. Okuryazarlık erkeklerde %60,6 iken kadınlarda %31,5'tir. Aşiret bölgelerindeki kadınlarda okuma yazma oran cinsiyet farklılığı nedeniyle %3'tür. Pakistan hükûmeti 1996'da cehaletin ortadan kalkması ve bütün çocukların okuryazar olması için ülke çapında bir girişim başlattı.

Yiyecek ve içecek

değiştir
 
Karachi'de Arap Denizi kıyısındaki Port Grand Asya'nın en büyük yemek caddelerindendir.[33]

Geleneksel yemek

değiştir

Pakistan mutfağı, Güney Asya'nın diğer bölgelerine benzer ve bir kısmı 16. yüzyıl Babür imparatorlarının kraliyet mutfaklarından kaynaklanır.[34] Bu yemeklerin çoğunun kökleri İngiliz, Hint, Orta Asya ve Orta Doğu mutfağı'na dayanır.[35] Orta Doğu'nun aksine Pakistan mutfağında çok miktarda baharat, ot ve çeşni kullanılır. Çoğu yemekte sarımsak, zencefil, zerdeçal, kırmızı Şili biberi ve garam masala kullanılır. Ev yemeklerinde her zaman köri kullanılır. Buğdaydan yapılan ince gözleme pide ekmeği roti temel bir gıdadır ve genellikle köri, et, sebze ve mercimekle servis edilir. Pirinç de çok tüketilir. Prinç sade, baharatlarla kavrulmuş ve tatlılarda servis edilir.[36][37]

Lassi, Pencap bölgesi'nin geleneksel içeceğidir. Süt ve şekerli siyah çay Pakistan genelinde sevilir ve günlük tüketilir.[38][39] Sohan helvası, Pencap eyaletinin güney bölgesinden popüler bir tatlı yemektir ve Pakistan'ın her yerinde sevilir.[40]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c d "World Economic Outlook Database, October 2020". IMF.org. International Monetary Fund. 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2020. 
  2. ^ "GINI index (World Bank estimate)". data.worldbank.org. World Bank. 2 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2019. 
  3. ^ "Human Development Report 2020" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 2 Aralık 2020. 16 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2020. 
  4. ^ "Announcement of Results of 7th Population and Housing Census-2023 'The Digital Census" (PDF). 5 Ağustos 2023. 14 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2024. 
  5. ^ Wynbrandt, James (2009). A Brief History of Pakistan. Infobase Publishing. ISBN 978-0-8160-6184-6. 
  6. ^ Spuler, Bertold (1969). The Muslim World: a Historical Survey. Leiden: E.J. Brill. ISBN 90-04-02104-3. 
  7. ^ Hussain, Rizwan. "Pakistan". The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. Pakistan is unique among Muslim countries in its relationship with Islam: it is the only country to have been established in the name of Islam 
  8. ^ Talbot, Ian (2 Şubat 1984). "Jinnah and the Making of Pakistan". History Today. 12 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. As British rule there drew to an end, many Muslims demanded, in the name of Islam, the creation of a separate Pakistan state. 
  9. ^ Khan, Nyla Ali (2013). The Fiction of Nationality in an Era of Transnationalism (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-135-92304-4. Prior to the partition of India in 1947 into two separate nation-states, a group of Western-educated Indian Muslims who constituted the Muslim League, the pivotal Muslim political organization in undivided India, ardently advocated the logical of creating a separate homeland for Indian Muslims. 
  10. ^ Shehabuddin, Elora (2008). Reshaping the Holy: Democracy, Development, and Muslim Women in Bangladesh (İngilizce). Columbia University Press. s. 55. ISBN 978-0-231-14156-7. Ostensibly a homeland for all Indian Muslims, Pakistan was hewed out of the Muslim-majority regions of British India--Sind, Baluchistan, the Northwst Frontier Province, and West Punjab in the northwest and East Bengal in the east. 
  11. ^ Uk Heo (2007). Civil Wars of the World: Major Conflicts Since World War II. ABC-CLIO. ss. 591-. ISBN 978-1-85109-919-1. 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  12. ^ "Special report: The Breakup of Pakistan 1969–1971". 23 Eylül 2017. 23 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  13. ^ Iqbal, Khurshid (2009). The Right to Development in International Law: The Case of Pakistan. Routledge. s. 189. ISBN 978-1-134-01999-1. The constitution proclaims ... that all existing laws shall be brought in accordance with the injunctions of Islam as laid down in the Quran and Sunnah, and no law shall be enacted which is repugnant to such injunctions. 
  14. ^ "Opposition confident in Pakistan". BBC NEWS. 18 Şubat 2008. 19 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  15. ^ "Pakistani parties to share power". BBC. 9 Mart 2008. 11 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  16. ^ "Pakistan to curb president powers". BBC. 8 Nisan 2010. 9 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  17. ^ Buzan, Barry; Wæver, Ole (2003). Regions and Powers: The Structure of International Security. Cambridge University Press. s. 55. ISBN 978-0-521-89111-0. 22 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. In the framework of their regional security complex theory (RSCT), Barry Buzan and Ole Waever differentiate between superpowers and great powers which act and influence the global level (or system level) and regional powers whose influence may be large in their regions but have less effect at the global level. This category of regional powers includes Brazil, Egypt, India, Iran, Iraq, Israel, Nigeria, Pakistan, Saudi Arabia, South Africa and Turkey. 
  18. ^ Rajagopalan, Rajesh (2011), "Pakistan: regional power, global problem?", Nadine Godehardt; Dirk Nabers (Ed.), Regional Orders and Regional Powers, Routledge, ss. 193-208, ISBN 978-1-136-71891-5 
  19. ^ Paul, T. V. (2012). International Relations Theory and Regional Transformation. Cambridge University Press. s. 11. ISBN 978-1-107-02021-4. 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2017. The regional powers such as Israel or Pakistan are not simple bystanders of great power politics in their regions; they attempt to asymmetrically influence the major power system often in their own distinct ways. 
  20. ^ Barry Buzan (2004). The United States and the great powers: world politics in the twenty-first century. Polity. ss. 71, 99. ISBN 978-0-7456-3374-9. 21 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2011. 
  21. ^ Hussein Solomon. "South African Foreign Policy and Middle Power Leadership". 24 Haziran 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2011. 
  22. ^ Vandamme, Dorothee. "Pakistan and Saudi Arabia : Towards Greater Independence in their Afghan Foreign Policy?" (PDF). Université catholique de Louvain. 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2016. Countries like Saudi Arabia and Pakistan have enough influence to not be considered small, but not enough to be major powers. Within the limits of their regions, they play a significant political role. Thus instinctively, they would qualify as middle powers. While it is not the objective here to question the characteristics of Jordan's definition of middle powers, we argue that Pakistan is in fact a middle power despite its being nuclear-armed. When looking at the numbers, for instance, it appears that Saudi Arabia and Pakistan can be classified as middle powers (see in this regard Ping, 2007). 
  23. ^ "Pakistan has 18th largest 'middle class' in the world: report". The Express Tribune. 16 Ekim 2015. 16 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  24. ^ "GDP ranking | Data". data.worldbank.org. 16 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2017. 
  25. ^ Kaplan, Seth. "Is Pakistan an emerging market?". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2016. 
  26. ^ Iqbal, Anwar (8 Kasım 2015). "Pakistan an emerging market economy: IMF". www.dawn.com. 10 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2016. 
  27. ^ Mathew Joseph C. (2016). Understanding Pakistan: Emerging Voices from India. Taylor & Francis. s. 337. ISBN 978-1-351-99725-6. 
  28. ^ "Poverty in Pakistan: Numerous efforts, many numbers, not enough results". aiddata.org. 2 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  29. ^ "70% decline in terrorist attacks in Pakistan – The Express Tribune". tribune.com.pk. 9 Eylül 2015. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  30. ^ "Nilufer Bakhtiyar: "For Azerbaijan Pakistan does not recognize Armenia as a country"". 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2012. 
  31. ^ Şablon:Ağ göster
  32. ^ "Civil Service of Pakistan, History of Pakistan Constitution". 24 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2013. 
  33. ^ "Port Grand – 2021 Tours & Tickets | All You Need to Know Before You Go (with Photos) – Karachi, Pakistan". Tripadvisor. 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  34. ^ Goodwin, William (2002). Pakistan. Lucent Books. s. 79. ISBN 978-1-59018-218-5. Pakistani food is similar to that of northern India, with a splash of Middle Eastern influence derived from other Muslim cultures over the centuries. 
  35. ^ Lee, Jonathan H.X.; Nadeau, Kathleen M. (2011). Encyclopedia of Asian American Folklore and Folklife. ABC-CLIO. s. 973. ISBN 978-0-313-35066-5. Pakistani cuisine—a fusion of Central Asian, Middle Eastern, Persian, and Indian traditions—is known for being spicy and for its aromatic and flavorful richness. 
  36. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; yasmeen isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  37. ^ Kathleen W. Deady (2001). Countries of the world :Pakistan. Capstone Press. ss. 13-15. ISBN 978-0-7368-0815-6. 
    - American Geriatrics Society. Ethnogeriatrics Committee (2006). Doorway thoughts: cross-cultural health care for older adults. Jones & Bartlett Learning. ss. 119-120. ISBN 978-0-7637-4355-0. 
  38. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; taxila isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  39. ^ Tarla Dalal (2007). Punjabi Khana. Sanjay & Co. s. 8. ISBN 978-81-89491-54-3. 
  40. ^ "Sohan Halwa a gift of saints' city". Dawn.com. 16 Aralık 2013. 31 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2014. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Pakistan&oldid=34172732" sayfasından alınmıştır