Hazar kaplanı

Hazar kaplanı veya Turan kaplanı (Panthera tigris virgata), kedigiller (Felidae) familyasından soyu 1970'li yıllarda tükenen kaplan alt türüdür.

Hazar kaplanı
Tutsak edilmiş bir Hazar kaplanı Berlin hayvanat bahçesinde 1899'da
Korunma durumu
Tükenmiş (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Alt şube: Vertebrata İnfa şube: Gnathostomata Sınıf: Mammalia Takım: Carnivora (Etçiller) Alt takım: Feliformia (Kedimsiler) Familya: Felidae (Kedigiller) Alt familya: Pantherinae (Büyük kediler) Cins: Panthera Tür: P. tigris (Kaplan) Alt tür: P. t. virgata
Üçlü adlandırma
Panthera tigris virgata (Illiger, 1815
Hazar kaplanının 1900 yılında dağılımı

Özellikleri

Hazar kaplanının, en yakın akrabası Sibirya kaplanıdır ve ondan biraz daha küçüktü, diğer tüm kaplanlardan daha büyüktü. Çizgileri çok düzgün, sık ve uzun, başında, ensesinde, sırtında ve kuyruk ucunda siyah, gövdenin geri kalanı ve uzuvlarda kahve/tarçın tonlarındaydı. Gövde ve boyun altı beyaz ve daha sarkık, kulakları kısa ve küçüktü. Kış postu daha soluk renk ve çizgileri daha az belirginken, yaz postu kahveden parlak kırmızıya çeşitlilik gösteriyordu. Çizgi altı kürk rengi, Sibirya kaplanına göre, gövdesi boyunca daha tutarlıydı. Boy ve ağırlıkları erkek bireylerde 270–295 cm ve 170–240 kg, dişilerdeyse 240–260 cm ve 85–135 kg kadardı.

Yaşam şekli

Hazar kaplanları yalnız yaşayan hayvanlardı. Yaşam süreleri 10-15 yıl kadardı. Yalnızca çiftleşme zamanında bir araya gelirlerdi. Hazar kaplanları, sık çalılık yerlerde, orman açıklıklarında, nehir kenarlarında yaşarlar ve suya girip yüzebilirlerdi. Çiftleşme mevsiminde erkek ve dişi birlikte görülürdü. Erkek kaplan dişiden daha büyüktü. Genelde çiftleşme kış veya bahar döneminde gerçekleşir, yirmi-otuz gün kadar sürerdi. Yaklaşık olarak 100 günlük bir gebelik döneminden sonra dişi kaplanlar üç yavru doğururdu. Bu yavrular doğduğunda kördü ve on gün sonunda gözleri açılırdı. Yavrular yaşamlarının ilk sekiz haftasında anne sütüyle beslenirdi. Bu esnada baba hiçbir sorumluğu üzerine almazdı. On bir haftadan sonra yavrular avlanmaya başlardı. Yaban domuzu ve geyik türleri başlıca avı idi.

Dağılımı

Orta Çağa kadar Mezopotamya, Ukrayna, Güney Rusya ve Moğolistan'da da bulunur ve yaşam alanı Sibirya kaplanı ile süreklilik arz ederken, 19. yüzyıla gelindiğinde en batıda Türkiye olmak üzere Kafkasya, İran, Afganistan ve Türkistan'ın sulak ve sazlık nehir boylarında parçalanmış bir nüfusa indirgendi.

Türkiye'deki durumu

Türkiye'de Siirt, Şırnak, Uludere ve Çukurca (Hakkâri) taraflarında, Irak sınırındaki dağlarda ve vadilerde yakın zamanlara kadar bulunduğu anlaşılmaktadır. Son olarak Şubat 1970'te Şırnak'ın Uludere ilçesinde Şehit Şen isimli bir köylü tarafından 122 cm. gövde uzunluğunda bir erkek birey vurulmuştur. Bu kaplanın postu 3 yıl sonra 1973'te Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bitki araştırmaları yapan İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Turhan Baytop (1920-2002) tarafından İstanbul’a getirilmiştir. Post, Ali Üstay Koleksiyonu'ndadır. Prof. Dr. Turhan Baytop bu bulgu ve derlemelerini 1974 yılında Münih'teki Säugetierkundliche Mitteilungen isimli akademik dergide yayımlamış ve makalesinde daha önceki yıllarda da Uludere ve Şırnak bölgelerinde 8 adet kaplanın vurulduğunu köylülerden duyduğunu yazmıştır. Bu tarihten sonra hiç görülmemiştir. Bununla birlikte bölgenin kırsalında yaşayanlar tarafından hala görüldüğü zamanlar ihbar edilmektedir. Kuzey İran’ın Türkiye sınırına yakın olan bir bölgesinde zoolog Paul Joslin tarafından 1974 yılında bulunan 17 cm genişliğindeki ayak izi göz önüne alınırsa bu ihbarların doğru olabileceği düşünülebilir.