Portal:Sosyalizm/Devrim tarihinden (Eylül)

=EYLÜL=

1 Eylül

• 1920: Komintern'in düzenlediği Uluslararası Doğu Halkları Kurultayı Bakü'de toplandı.
• 1939: Nazi Almanyası'nın Polonya'yı işgale başlamasıyla 2. Dünya Savaşı başladı. Bugün 1984 yılında Birleşmiş Milletler tarafından Dünya Barış Günü olarak ilan edildi.
• 1945: Vietnam bağımsızlık ilan etti.
• 1987: İnsan Hakları Derneği kurucusu ve siyasi tutukluların "Didar Abla"sı Didar Şensoy, cezaevlerindeki koşulları protesto ederken öldü.

2 Eylül

• 1907: Halk edebiyatı ve folklor üzerine çalışmalarıyla tanınan araştırmacı Pertev Nail Boratav doğdu.
• 1938: Hatay Cumhuriyeti kuruldu.
• 1942: Naziler "Temizlik Harekatı" kapsamında işgal altındaki Varşova'da 50 bin Yahudi'yi katletti.
• 1993: Halkın Emek Partisi yöneticilerinden Habib Kılıç Batman'da uğradığı silahlı saldırı sonucu öldürüldü.
• 1945: Japonya Missouri Zırhlısı'nda imzalanan anlaşmayla koşulsuz teslim oldu.
• 1969: Vietnam Devrimi'nin önderi ve dünya devrimcilerinin Ho Amca'sı Ho Chi Minh öldü.

3 Eylül

• 1866: Karl Marx ve Friedrich Engels'in çabaları sonucu Birinci Enternasyonal'in Birinci Kurultayı yapıldı.
• 1967: Türkiye İşçi Partisi'nin de katılımıyla Güney Doğu Anadolu'daki baskılara karşı Diyarbakır'da büyük çaplı bir protesto mitingi yapıldı. Bu mitingi Silvan, Siverek, Batman, Tunceli, Ağrı ve Ankara'da yapılan bir dizi miting izledi. Miting sırasında “Batı’da kurdela, Doğu’da yol kesilir”, “Dilimize hürmet ediniz”, “Hapishane, karakol, baskı = Doğu” yazılı pankartlar açıldı.
• 1971: 12 Mart Darbesi tarafından kapatılan Türkiye Öğretmenler Sendikası (TÖS) yerine daha sonraları 12 Eylül Darbesi'yle kapatılacak olan TÖB-DER kuruldu.
• 1984: Güney Afrika'da ırkçı Apartheid rejimine karşı Vaal Üçgeni olarak bilinen işçi bölgesinde ayaklanma çıktı. 800 bin işçinin katıldığı ve aylarca süren direniş sırasında 23 işçi polis tarafından öldürüldü.

4 Eylül

• 1990: Yayınladığı kitap ve yazılarıyla İslami kesimin tepkisini çeken Turan Dursun uğradığı silahlı saldırı sonucu öldürüldü. Olayın failleri yakalanamadı.
• 1993: DEP milletvekili Mehmet Sincar ve DEP Batman İl Yönetim Kurulu Üyesi Metin Özdemir uğradıkları saldırı sonucu öldürüldü. Olayın failleri yakalanamadı.
• 1996: Ülke çapında olağanüstü uygulamaları düzenleyen İller Yasası onaylandı.
• 1994: Şair Soysal Ekinci İntihar etti.

5 Eylül

• 1826: İlk Türkçe gazete Tercüman-ı Ahval'i yayınlayan yazar Şinasi öldü.
• 1963: Darbe hazırlığı içindeyken Alparslan Türkeş'in ihbarı sonucu yakalanan Albay Talat Aydemir'e idam cezası verildi.
• 1972: Münih 1972 Olimpiyat Oyunları sırasında olimpiyat köyünü basan Filistinli Kara Eylül Örgütü militanları 9 İsrailli sporcuyu rehin aldı. Polisin operasyonu sonucu 4 Filistinli militan ve rehineler öldü.
• 1997: Hamas'ın Kudüs'te gerçekleştirdiği intihar eylemi sonucu 7 İsrailli öldü, 70'ten fazla kişi yaralandı. Bu eylem üzerine İsrail'in Lübnan'daki Hamas kamplarına yönelik eyleminde pek çok kişi öldürüldü. Barış görüşmeleri askıya alındı.

6 Eylül

• 1923: Türk Kurtuluş Savaşı sonrasındaki ilk büyük işçi eylemlerinden biri olan mürettiplerin grevi başladı.
• 1955: Selanik'te Atatürk'ün evine bomba atıldığı yolundaki yalan haber üzerine İzmir, Ankara ve İstanbul'da yapılan yürüşler Rumlara ait işyerlerinin, kiliselerin ve mezarlıkların yağmalandığı ve tahrip edildiği saldırılara dönüştü. (bkz. 6-7 Eylül Olayları)
• 1975: Lice ve Diyarbakır'daki depremde 3 bin kişi öldü, 7 bin bina yıkıldı.
• 1986: İstanbul Şişhane'deki sinagoga giren silahlı saldırganlar 21 Musevi'yi öldürdü.
• 1997: Almanya'nın Köln kentinde Hewler Şehitlerini Anma ve 5. Kürdistan Kültür Festivali'ne yüz binin üzerinde kişi katıldı.
• 1998: Japon yönetmen Akira Kurosawa öldü.

7 Eylül

• 1960: Almanya Komünist Partisi ve Komintern yöneticilerinden Wilhelm Pieck öldü.
• 1966: Türk Lirası'nın devalüasyona uğradı. Dolar 100 Kuruş'tan, 280 Kuruş'a yükseldi.
• 1996: Almanya'da "tasarruf paketi" olarak adlandırılan plana karşı 6 kentte 300 bin kişinin katıldığı eylemler yapıldı.

8 Eylül

• 1943: Çekoslovakyalı komünist Julius Fucik idam edildi.
• 1943: İtalya koşulsuz teslim oldu.
• 1947: Amerikan Merkezi Haber Alma Teşkilatı (CIA) kuruldu.
• 1978: İran'da şah rejimini protesto eden göstericilerin üzerine ateş açıldı. 1000'e yakın kişi öldü.

9 Eylül

• 1828: Lev Tolstoy doğdu.
• 1906: Yahudilere karşı girişilen pogromda 100 Yahudi öldürüldü.
• 1976: Çin Devrimi'nin önderi ve Çin Komünist Partisi'nin kurucusu Mao Zedung öldü.
• 1984: Oyuncu, yönetmen ve senaryo yazarı Yılmaz Güney Paris'te sürgünde öldü.
• 1997: İngiltere'nin Liverpool kentinde iki yıldır direnişte bulunan liman işçileriyle dayanışmak için bütün dünyada liman işçileri eylem yaptı.
• 1997: Tunceli'nin Ovacık ilçesinde konvoy uygulamasını protesto eden halk kaymakamlığa yürüdü.

10 Eylül

• 1920: Türkiye Komünist Partisi Bakü'de kuruldu. Mustafa Suphi partinin ilk genel sekreteri seçildi.
• 1921: Ereğli Havzası maden işçileriyle ilgili olarak angaryayı yasaklayan ve 8 saatlik işgününü tanıyan bir yasa çıktı. Ancak bu yasa Türk Kurtuluş Savaşı sonrasında kaldırılarak işgünü yeniden 10 saate çıkarıldı.
• 1997: Zapatistler Meksika ordusunun Chiapas'tan çekilmesi ve yerli haklarının tanınması için Meksiko'ya yürüyüş başlattılar.

11 Eylül

• 1931: Libya'da İtalyan sömürgeciliğine karşı verilen mücadelenin önderi Ömer El Muhtar idam edildi.
• 1969: Ereğli Demir Çelik İşletmesi Karadan Bölgesi'ndeki grizu patlaması sonucu 6 maden işçisi öldü.
• 1973: Şili'de Pinochet önderliğinde askeri darbe yapıldı. Halk oyuyla iktidara gelen sosyalist başkan Salvador Allende çatışmada öldürüldü.

12 Eylül

• 1930: Vietnam'da yürüyüş yapan 6 bin köylüye bombalı saldırı düzenleyen Fransız askerleri 216 köylüyü öldürdü.
• 1977: Güney Afrika'daki ırkçı apartheid rejimine karşı mücadele veren Güney Afrika Öğrenci Örgütü Başkanı Steve Biko işkenceyle öldürüldü.
• 1980: Kenan Evren başkanlığında tüm demokratik kurumları yasaklayan 12 Eylül Darbesi yapıldı.

13 Eylül

• 1922: İzmir Ermeni mahallesinde büyük yangın başladı. 20-25 bin ev ve işyerinin yanmasından sonra büyük çaplı bir Ermeni ve Rum göçü yaşandı.
• 1942: Hitler ordularının saldırısıyla Stalingrad direnişi başladı.
• 1996: Galatasaray Lisesi önünde eylem yaptıkları için polis tarafından dövülerek gözaltına alınan Cumartesi Anneleri ve KESK üyesi 668 işçinin yargılanmasına başlandı.

14 Eylül

• 1998: Mardin, Nusaybin, Kızıltepe, Mazıdağı ve Derik belediyesinden 60 işçi beş yıldır biriken alacaklarının ödenmesi için açlık grevine başladı.

15 Eylül

• 1914: Toplumcu romanın önde gelen isimlerinden Orhan Kemal doğdu.

16 Eylül

• 1923: Kayıtlara geçen en büyük deprem (8.9 richter ölçeğinde) Tokyo'da 300 bin kişinin ölmesine yol açtı.
• 1976: Milliyetçi Cephe hükümetinin Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen Devlet Güvenlik Mahkemeleri Yasası'nı tekrar gündeme getirmek istemesi üzerine DİSK'in başlattığı eylem sonucu üç gün boyunca bütün yurtta protesto gösterileri yapıldı.
• 1998: Bask bölgesinin bağımsızlığı için silahlı mücadele veren ETA süresiz ve koşulsuz ateşkes ilan etti.

17 Eylül

• 1996: İzmir Aliağa'daki Petkim tesislerinde çalışan Petrol-İş üyesi 1500 işçi greve çıktı.
• 1998: Aralarında HADEP Genel Başkanı Murat Bozlak ve eski DEP Milletvekili Leyla Zana'nın da bulunduğu 18 HADEP üyesi Ankara 1 Numaralı Devlet Güvenlik Mahkemesi'nde yargılandı. Bozlak'ın beraat ettiği mahkemede diğer sanıklar toplam 31 yıl hapis ve 11 milyar 222 milyon TL para cezasına çarptırıldı.
• 1998: Hindistan'da çiftçiler Dünya Ticaret Örgütü'ne karşı geniş katılımlı bir miting düzenlediler.

18 Eylül

• 1998: Türk Metal Sendikası ve MESS arasında yapılan toplu iş sözleşmelerinin ardından, sendikanın kendilerine ihanet ettiğini ileri süren metal işçileri Bursa Renault fabrikasında ve Tofaş işletmelerinde eylem yaptılar.

19 Eylül

• 1997: İtalya'da kuzey bölgesinin İtalya'dan ayrılması talebine karşı 1 Milyon kişi gösteri yaptı.
• 1998: İstiklal Caddesi'nde oturma eylemi yapmak isteyen kayıp yakınlarına polisin yaptığı saldırı sonucunda 22 kişi gözaltına alındı.
• 1998: Metal işçileri İstanbul'da Uzel ve AEG İzmir'deyse BMC işletmelerinde sendikaya karşı protesto gösterisi yaptı.

20 Eylül

• 1985: Halk müziği araştırmacısı ve yorumcusu Ruhi Su öldü.
• 1992: Özgür Gündem yazarlarından ve Halkın Emek Partisi kurucularından Musa Anter Diyarbakır'da öldürüldü.

21 Eylül

• 1947: Zonguldak Kozlu'da bulunan maden ocağındaki grizu patlaması sonucu 48 işçi öldü.
• 1996: DİSK, Türk-İş ve KESK'e bağlı sendikaların Ankara şubeleri sosyali güvenlik kurumlarının kapatılmasına ilişkin girişimlere karşı ortak protesto eylemi düzenledi.
• 1998: İstanbul Okmeydanı'nda Çağdaş Sanat Atölyesi'nin düzenlediği Yılmaz Güney etkinliğine saldırarak rastgele ateş açan saldırganlar biri ağır üç kişiyi yaraladı. Olay yerinde bulunan polislerin saldırganlara müdahale etmemesi tepkilere neden oldu.
• 1998: Türk Metal Sendikası'ndan toplu istifalar oldu. 10 işyerinde iş bırakma eylemi yapıldı.
• 1998: Genel Başkan Murat Bozlak'ın da aralarında bulunduğu 5 HADEP yöneticisi tahliye edildi.

22 Eylül

• 1969: 1968 gençlik hareketinin simgesi Taylan Özgür Beyazıt Meydanı'nda yapılan gösteri sırasında açılan ateş sonucu öldürüldü.
• 1923: Şilili şair Pablo Neruda doğdu.

23 Eylül

• 1939: Psikanalizin kurucusu Sigmund Freud öldü.
• 1973: Arjantin'de darbe sonucu devrilen Juan Peron 18 yıl sonra tekrar cumhurbaşkanı oldu.
• 1998: Kolombiya'da sendikaların çağrısı sonucu bir milyon işçi greve gitti.

24 Eylül

• 1998: Devlet Bakanı Eyüp Aşık mafya liderlerinden Alaattin Çakıcı ile yaptığı görüşmelerin belgelenmesi sonucu istifa etti.
• 1998: Alaattin Çakıcı Fransa'da çıkartıldığı mahkemede 6 ay hapis cezası aldı.

25 Eylül

• 1996: 23 Haziran'da Ankara'da düzenlenen HADEP 2. Olağan kongresi sırasında Türk bayrağını indirip yerine PKK bayrağı açtı. 28'i tutuklu 41 HADEP üyesi hakkında yargılama başladı. Bu yargılamanın sonucu Genel Başkan Murat Bozlak ve diğer yöneticileri tutuklandı. Terörle Mücadele Yasası'nın 8. maddesi gereğince kapatıldı.

26 Eylül

• 1945: Macar besteci Bela Bartok öldü.
• 1980: Almanya'nın Münih kentinde yapılan festivale yapılan bombalı saldırıda 13 kişi öldü.

27 Eylül

• 1941: Yunanistan Kurtuluş Cephesi (EAM) ve Yunanistan Kurtuluş Ordusu (EAS) kuruldu.
• 1947: Komünist ve İşçi Partileri Enformasyon Bürosu (Kominform) kuruldu.
• 1996: Afganistan'da İslamcı Taliban örgütü Kabil'i alarak yönetimi ele geçirdi ve ilk iş olarak eski devlet başkanı Muhammed Necibullah'ı idam etti.
• 1997: Endonezya'da 8 bin kilometrekarelik ormanlık alan yandı. Yangından uluslararası tarım tekelleri sorumlu tutuldu.

28 Eylül

• 1864: Birinci Enternasyonal Londra'da Uluslararası İşçiler Derneği adıyla kuruldu.
• 1970: Arap milliyetçiliği ve Baas düşüncesinin önde gelen isimlerinden Cemal Abdünnasır öldü.
• 1979: Adana Emniyet Müdürü Cevat Yurdakul uğradığı silahlı saldırı sonucu öldürüldü.
• 1994: Adana'da HADEP yöneticilerinden M. Salih Subuktekin uğradığı silahlı saldırıda öldürüldü. Olayın failleri bulunamadı.
• 1995: İngiltere'nin Liverpool kentinde 500 liman işçisi işten atıldı. Buna karşın üç yıl direniş yapan liman işçileriyle dayanışmak için bütün dünyada destek eylemleri yapıldı.

29 Eylül

• 1902: Fransız yazar Emile Zola öldü.
• 1925: Milletler Cemiyeti'nin ilk başkanı Leon Bourgeois öldü.
• 1969: Ereğli Demir Çelik İşletmeleri'nde grev başladı.
• 1996: Türkiye İşçi Partisi kurucularından eski milletvekili Cemal Hakkı Selek öldü.
• 1996: İsrail'de onbinlerce İsraillinin katıldığı barış gösterileri yapıldı.

30 Eylül

• 1995: Afyon'un Dinar ilçesinde meydana gelen 6.0 richter ölçeği şiddetindeki depremde 91 kişi öldü, 250'den fazla kişi de yaralandı. İlçenin nüfusu depremden sonra göç nedeniyle 35 binden 15 bine düştü.
• 1996: Fatih Fener Rum Patrikhanesi'ne bombalı saldırı düzenlendi.
• 1997: Susurluk Kazası sonucu tutuklanan isimlerin serbest bırakılması sonucu "Sürekli Aydınlık İçin Bir Dakika Karanlık Eylemi" yeniden başladı.