Vikipedi

Azerbaycan'da çok kültürlülük

Çok kültürlülük, Azerbaycan halkının yaşam tarzıdır. Bağımsızlığını yeniden kazandıktan sonra ise ülkede çok kültürlülük geleneklerinin güçlenmesine devlet desteği sağlanmıştır. Azerbaycan'da halkların, dini inançların dostluk ve komşuluk ortamında faaliyet göstermelerini ve birlikte yaşamalarını sağlayan bir politika uygulanmaktadır. 15 Mayıs 2014 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının Kararnamesi ile Bakü Uluslararası Çok kültürlülük Merkezi kurulmuştur.[1] Azerbaycan Cumhuriyeti'nin milletlerarası, çok kültürlülük ve dini meseleler üzerine Devlet Danışmanı Kamal Abdullayev'dir.[2]

Genel Bilgi

değiştir
 
Azerbaycan'daki etnik azınlıklar haritası (2024, ayrılıkçı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin yıkılmasından ve neredeyse tüm Ermenilerin 2023'te ayrılmasından sonra)

Azerbaycan, 1918'de temelleri atılmış ve şu anda bir başkanlık cumhuriyeti olan bir devlettir. Azerbaycan, Doğu ile Batı'nın, Asya ile Avrupa'nın kesiştiği Güney Kafkasya bölgesinde yer almaktadır. Bağımsız olduktan sonra Azerbaycan kültürünün İran kültürü ve Arap kültürü ile güçlü bağlantıları devam etmiştir. Ortak dini ve ortak kültürel-tarihi geleneklere sahiptirler.[3] Çeşitli kaynaklarda Azerbaycan, Kafkasya ve İslam kültür ortamlarının bir parçası olarak değerlendirilir.[4][5] Azerbaycan, İran Azerbaycanı ve Türk devletleri ile kültürel yakınlığa sahiptir. Şu anda, 6 bağımsız Türk devletinden biri olarak, Azerbaycan Türk Konseyi ve Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı'nın aktif bir üyesidir.[6]

Azıh Mağarası'ndan bulunmuş Azıhantrop pre-neandertal tipli kadının çene kemiği 450 bin yıl öncesine aittir. Azerbaycan bölgesi, en eski ve antik dönemde Medler, Ahamenişler ve Sasani imparatorluklarının bir parçası olmuş, bölgede İskitler, Atropatena, Alman Krallığı, Ermenistan, Leğ Krallığı, Maskut gibi devletler var olmuştur. Alban Krallığı, Roma İmparatorluğu ve Bizans ile diplomatik ilişkiler kurmuş, VIII. yüzyılda Arap işgaline kadar varlığını sürdürmüştür. Arap hakimiyetinin zayıflamasından sonra Şirvanşahlar, Şeddâdîler, Şeki, Nahçıvanşahlık gibi devletler güçlenmiştir. Farklı dönemlerde (III. Fars-Göktürk Savaşı, Hazar-Arap Savaşları) Türklerin Azerbaycan'a gelmesine rağmen, XI. yüzyılda Selçukluların gelişiyle Türk akınları güçlenmiştir. XIII. yüzyıldan itibaren Azerbaycan Moğol (İlhanlılar, Çobanlılar, Celâyirliler) ve Türk (Timur İmparatorluğu, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safeviler, Afşarlar) hanedan devletlerinin parçası olmuştur. XVIII. yüzyılda var olan hanlıklar ve sultanlıklar Rus İmparatorluğu tarafından işgal edilmiş ve bu bölgeler 1918'de Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti kurulana kadar Rusya'nın bir parçası olarak kalmıştır. 70 yıldan fazla Sovyetler Birliği'nin parçası olduktan sonra 1991'de Azerbaycan yeniden bağımsız olmuştur.

2009 yılı nüfus sayımına göre Azerbaycan nüfusunun 90,6 %'sını Azerbaycanlılar oluşturuyordu. Azerbaycan'da Azerbaycanlıların sadece İran'da yayılmış Karadağlılar istisna olmak üzere tüm etnografik grupları (ayrımlar, Afşarlar, Bayatlar, Karapapaklar, Padarlar, Şahsevenler, Terekemeler) yaşamaktadır. Karabağ çatışmasından sonra Karabağ Azerbaycanlıları ve Batı Azerbaycanlılar yurtlarını terk etmek ve Azerbaycan'ın çeşitli bölgelerine göç etmek zorunda kalmışlardır. Azerbaycan'ın yerli halkları Avarlar, Ahvaklar, Lezgiler, Rutullar, Sahurlar, Udinler, Şahdağ halkları (Buduklular, Hınalıklar, Kırızlılar), İnciloylar, Yahudiler (Dağ Yahudileri, Aşkenazi Yahudileri, Gürcistan Yahudileri), Kürtler, Talışlar (Çarujlar, Derijeyler, Galışlar, Halaclar), Tatlar (Lahıclar), Karaçılardır. Diğer etnik azınlıklar Asurlular, Ruslar, Ahıska Türkleri, Tatarlar, Ukraynalılar, Almanlar, Polonyalılar, Yunanlardır. 2023 yılına kadar Azerbaycan Ermenileri ise esas olarak işgal altındaki Dağlık Karabağ bölgesinde yaşıyordu.

Azerbaycan'ın 92,5' %inin anadili ülkenin devlet dili olan Azerbaycan dilidir. Rusça ve İngilizce eğitimde ve iletişimde büyük rol oynamaktadır.[7] Etnik azınlık dilleri arasında Nah-Dağıstan dillerine ait Ahvak, Avar, Buduk, Hınalık, Kırız, Lezgi, Rutul, Sakhur, Udin dilleri, İran dillerine ait Cuhuri, Kürtçe, Talışça, Tatça, Kartvel dillerine ait Gürcüce bulunmaktadır. 2023 yılına kadar Ermenice ise işgal altındaki Dağlık Karabağ bölgesinde konuşuluyordu.

Azerbaycan nüfusunun 94'ü % İslam, 3'ü %Hristiyanlık, 2'si % dinsiz, 1'i % ise diğer dinlere mensuptur. Azerbaycan'da Kafkas Müslümanları İdaresi (merkezi Taze Pir Camii), Rus Ortodoks Kilisesi Bakü Piskoposluğu (merkezi Kutsal Mir Yayan Kadınlar Katedrali), Azerbaycan Havarisi Temsilciliği (merkezi Kutsal Bakire Meryem'in Masum Hamileliği Kilisesi), Aşkenazi Yahudilerinin sinagogu, Dağ Yahudilerinin sinagogu faaliyet göstermektedir. Bunların yanı sıra Azerbaycan'da Bakü Krishna Bilinci, çeşitli Molokan ruhani-Hristiyan, Alban-Udi, Protestanlık, Gürcü Ortodoks, Yahudi ve Bahai dini cemaatleri faaliyet göstermektedir.[8] 2023 yılına kadar Azerbaycan'ın işgal altındaki Dağlı Karabağ bölgesinde Ermeni Gregoriyan Kilisesi'nin Karabağ piskoposluğu (merkezi Gazançetsots Katedrali) faaliyet gösteriyordu.

  •  
    Taza Pir Camii, Kafkas Müslümanları İdaresi
  •  
    Kutsal Mir Yayan Kadınlar Katedrali, Rus Ortodoks Kilisesi Bakü Piskoposluğu
  •  
    Kutsal Bakire Meryem'in Masum Hamileliği Kilisesi, Azerbaycan Havarisi Temsilciliği
  •  
    Kutsal Yelisey Kilisesi, Alban-Udi Hristiyan cemaati
  •  
    Altı Günbüz Sinagogu

Kurumlar

değiştir

Bakü Uluslararası Çok kültürlülük Merkezi

değiştir

Merkez, Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının 15 Mayıs 2014 tarihli Kararnamesi ile kurulmuştur. Bakü şehrinde yer almaktadır.[9] Merkezin icra direktörü Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı tarafından göreve atanır ve görevden alınır. Kitle iletişim araçları, yerel ve yabancı kuruluşlar, kamu ve uluslararası kurumlarla karşılıklı faaliyet göstermektedir.[1]

  • Azerbaycan Cumhuriyeti'nin çok kültürlülük başarılarının uluslararası uzmanlar tarafından incelenerek yabancı ülkelerde tanıtımını sağlar;
  • Çok kültürlülük ve hoşgörünün yaşam tarzına dönüştüğü Azerbaycan gerçekliğinin kültürel, sosyal, siyasi mahiyetini öğrenmek ve tanıtım mekanizmasını hazırlar;
  • Azerbaycan Cumhuriyeti'nde kültürel ve dini çeşitliliğin hoşgörü temellerinin bilimsel analizini yapar ve korunma yollarını belirler;
  • Çok kültürlülük yaşamda çeşitli bölgelerle ilgili kültürlerin birbirine temas derecesini inceler ve teşvik eder;
  • Çok kültürlülükm üzerine dünya uzmanlarının, aynı zamanda geçmiş ve günümüz siyasi, toplumsal, bilim, kültür ve sanat adamlarının kişisel deneyimlerini analiz eder ve yayar;

Haydar Aliyev Vakfı

değiştir

Sivil toplum kuruluşu, kâr amacı gütmeyen bir kuruluştur. Resmi açılışı 10 Mayıs 2004 tarihinde yapılmıştır.[10] Haydar Aliyev Vakfı'nın başkanı Azerbaycan'ın First Lady'si, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclis üyesi, UNESCO ve ISESCO'nun İyi Niyet Elçisi Mihriban Aliyeva'dır. Haydar Aliyev Vakfı, saygın uluslararası kuruluşlarla işbirliği ilişkileri kurmaya ve ortak projeler gerçekleştirmeye özel önem verir. Faaliyetlerini Azerbaycan dışında genişleten Fonun ABD, Romanya, Rusya Federasyonu ve Türkiye'de temsilcilikleri bulunmaktadır. 2013 yılında New York'ta BM'nin merkezi, Paris'te UNESCO'nun merkezi ve Azerbaycan Kültür Merkezi'nde, 2014 Nisan ayında ise Moskova'da Yahudi Müzesi ve Tolerans Merkezi'nde "Azerbaycan – Hoşgörü Mekanı" adlı fotoğraf sergisi düzenlenmiştir. Sergide, "Hoşgörünün Adresi – Azerbaycan" projesi çerçevesinde Azerbaycan'a birçok yaratıcı seyahatler yapmış fotoğrafçı Reza Deghati'nin Azerbaycan'daki dini hoşgörüyü yansıtan fotoğrafları sergilenmiştir.

Kırmızı Kasaba

değiştir

Kuba bölgesinde Gusar'a giden yolda Kudyalçay'ın kenarında yer almaktadır. Nüfusun %99'u Yahudidir.[11] Yahudiler, Abbasgulu Ağa Bakıhanov'un desteğiyle buraya göç etmiştir. Kasabada üç sinagog ve bir Rusça eğitim veren ortaokul bulunmaktadır. Bölgenin yerel halkı kasabayı "Kırmızı Köy" (Krasnoselsk) olarak adlandırmaktadır.[11]

Avrupa Toplumları

değiştir

19.yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında Rusya'nın Kafkasları işgal etmesinden ve ülkede sanayileşmenin yarattığı petrol patlamasından sonra Azerbaycan'a göç eden ve orada yaşayan Avrupa etnik grupları arasında Slavlar (Ruslar, Ukraynalılar, Belaruslar, Polonyalılar, Çekler, Slovaklar, Bulgarlar, Sırplar), Almanca konuşanlar (Almanlar (Avusturyalılar dahil), İsveçliler, İsviçreliler, Hollandalılar, Britanya halkı (İngilizler dahil)), Yunanlar, Roman dillerinde konuşanlar (Moldovalılar, Rumenler, Fransızlar, İtalyanlar), Baltık halkları (Litvanyalılar, Letonyalılar), ve Fin-Ugor dillerinde konuşanlar (Estonyalılar, Finler, Macarlar, Mordovyalılar, Mariler) bulunmaktadır. 1920'lere kadar bölgede toplamda 20'den fazla farklı millet temsil edilmekteydi.[12]

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b "Arxivlənmiş surət". 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  2. ^ "Arxivlənmiş surət". 22 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  3. ^ "История Востока. В 6 т. Т. 2. Восток в средние века". 14 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2015. 
  4. ^ David E. Hunter und Phillip Whitten (Hrsg.): Encyclopedia of Anthropology. Harper and Row, Publishers, New York u.a. 1976. ISBN 0-06-047094-1, S. 104–111.
  5. ^ Huntington's 1996 "Clash of Civilizations" (p. 26)
  6. ^ Thomas De Waal. The Caucasus: An Introduction. Oxford University Press, 2010. ISBN 0195399765, 9780195399769. p. 10
  7. ^ "UNdata | record view | Population by language, sex and urban/rural residence". Data.un.org. 24 Aralık 2015. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2016. 
  8. ^ Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi (2018). "Qeyri-İslam Dini İcmaları" (PDF). 10 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Haziran 2019. 
  9. ^ "Arxivlənmiş surət". 16 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  10. ^ "Arxivlənmiş surət". 26 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  11. ^ a b "Arxivlənmiş surət". 25 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  12. ^ Sudaba Zeynalova. Ethnodemographic Changes in the Caucasus: Development of Ethnic European Communities in the Late Nineteenth and Early Twentieth Century 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Central Asia & Central Caucasus Press AB, 2009, #4.

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Azerbaycan%27da_çok_kültürlülük&oldid=33909894" sayfasından alınmıştır