Melek Mehmed Paşa
Damat Melek Mehmed Paşa, (d. 1719 - ö. 1802 İstanbul) Kaptan-ı Derya; çeşitli eyaletlerde valilik ve muhafızlık görevlerinde bulunmuş ve III. Selim saltanatında 4 Mayıs 1792 - 19 Ekim 1794 tarihleri arasında iki yıl beş ay on altı gün sadrazamlik yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.
| Damat Melek Mehmed Paşa | |
|---|---|
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 4 Mayıs 1792 - 19 Ekim 1794 | |
| Hükümdar | III. Selim |
| Yerine geldiği | Koca Yusuf Paşa |
| Yerine gelen | Safranbolulu İzzet Mehmed Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1719 |
| Ölüm | 1802 (82-83 yaşlarında) İstanbul |
Hayatı
değiştirDoğum tarihi olasılıkla 1719'dur.[1] Babası 1714 ile 1718-1721 dönemlerinde iki kez kaptan-ı deryalık yapmış olan İzmirli Süleyman Paşa'dır. "Melek" lakabını yakışıklı, halim selim tabiatlı olmasından almıştır. III. Ahmed'in kızlarından Zeynep Aşıma Hanım ile evlenmesi ile damnad-ı şehriyarı olması dolayışla "Damad" olarak anılmıştır.
Birinci kaptan-ı deryalığı
değiştirBabası kaptan-ı derya iken bulunduğu Taman'da derya beyi olarak göreve başladı. Sonra İstanbul'a geldikten sonra tersane kethudalığı yaptı. Sonra beylerbeyi rütbesi ile ilk kez kaptan-ı derya görevine getirildi (Kasım 1752). Çıktığı Akdeniz seferinde başarı kazanması nedeniyle 27 Nisan 1754'te kendisine bir tuğ verilerek vezir rütbesine terfi ettirildi. 1754 yazında ikinci defa Akdeniz seferine çıktı.
Ancak, Hekimoğlu Ali Paşa'nın Sadrazam olmasının ardından 2 Nisan 1755'te azledildi. Önce İstanköy'e sürgün edilerek 17.000 kuruş caize borcunun tahsili için de emir çıkartıldıysa da, daha sonra affedilerek Hanya Muhafızlığına getirildi.[2]
Yeniden yükselişi
değiştir1756 yılında Köse Mustafa Paşa'nın yeniden sadrazamlığa getirilmesiyle, Melek Mehmed Paşa'ya da vezirlik rütbesi iade edildi ve Rumeli Beylerbeyi olarak Selanik'e gönderildi. 1757 yılında ise III. Mustafa'nın tahta çıkmasının ardından Nişancı olarak saraya davet edildi. III. Ahmed'in kızı ve padişahın kız kardeşi Zeyneb Sultan'la evlendi. Bu evlilik kariyeri açısından bir dönüm noktası teşkil etti. Yanya sancağı mutasarrıfı olarak Kubbealtı vezirleri arasına katıldı.
Haziran 1764'te Vidin ve 1765'te Belgrad Muhafızlığına getirilen Melek Mehmed Paşa, aynı yıl hanımıyla birlikte ikamet etmek üzere İstanbul'a davet edilerek kendisine Anadolu Beylerbeyliği verildi. Bu göreve atanmasının hemen ardından Muhsinzade Mehmed Paşa'nın Sadrazamlığa getirildiği sırada bir ay kadar sadâret kaymakamlığı görevinde bulunduysa da yeni Sadrazam Mehmed Paşa'yı Aydın Beylerbeyliği göreviyle merkezden uzaklaştırdı. Mart 1766'da ise Rumeli Beylerbeyliğine tayin edildi.
İkinci kaptan-ı deryalığı
değiştir1767 yılında Köse Mustafa Paşa'nın yeniden Sadrazam olmasıyla Melek Mehmed Paşa da ikinci kez kaptan-ı deryalık görevine getirildi. Mehmed Paşa, 1767 Mayıs'ında korsan faaliyetlerini önlemek üzere mutad Akdeniz seferine açıldı ve 9 Ocak 1769'da İstanbul'a döndü ve ikinci kez Nişancılık görevine getirildi.
1768'de yine sadaret kaymakamı görevine getirildi. 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı'nda sadrazam ve serdar-ı ekrem olan Yağlıkçızade Mehmed Emin Paşa (1768-1769), Moldovancı Ali Paşa (1769), İvazzade Halil Paşa (1769-1770), Silahdar Mehmed Paşa (1770-1771) ve Muhsinzade Mehmed Paşa (1771-1774) ordunun başında cephede bulunmaktayken Melek Mehmet Paşa 6 yıl süreyle İstanbul'da sedaret kaymakamı görevi yaptı. 1774'te yeni padişah olan I. Abdülhamit'in tahta geçmesi ve savaşın Küçük Kaynarca Antlaşması ile sona ermesi ile bu görevden ayrıldı.
Vezir payesi de geri alınarak Şubat 1774'te Cezayirli Gazi Hasan Paşa yerine 3. kez kaptan-ı derya görevi verildi. Bu görevden Temmuz 1774'te azledildi ve taşraya gönderildi.
1779 ve 1783'te iki kez Mora muhasallığı; 1780'de Mısır valiliği; 1783'te tekrar Vidin muhafızlığı yaptı. Sonra yine rikap kaymakamlığına getirildi. Sonra Kandiye Muhafızlığı görevine gitti.
III. Selim'in 1789'da başlayan padişahlık dönemi sırasında 4 Mayıs 1792'de 73 yaşında olmasına rağmen Kandiye muhafızlığından alınarak İstanbul'da sadrazamlığa getirildi. Onun bu göreve getirilmesine de baş neden 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı döneminde Sadrazamlar cephede iken 6 yıl sedaret kaymakamlığı yapmakta iken halk arasında temiz, dürüst, ahlaklı birisi olarak tanınması dolayısıyla bu görevde üstün başarılı olmasıydı. III. Selim döneminin ıslahat faaliyetlerinin büyük bir kısmı Melek Mehmet Paşa'nın sedaret döneminde uygulanmaya başlandı. Fakat gittikçe yüksek yaşını göstermeye başlamıştı. Bu nedenle iki yıl beş ay on altı gün sedaretten sonra 19 Ekim 1794'te istifa etti.
Sadrazamların azlinden sonra sürgüne gönderilmeleri adet olmuştu. Ama bu gelenek Melek Mehmed Paşa için uygulanmadı. Ortaköy'de bulunan sahil yalısında emekli olarak yaşamaya izin verildi. İstifasından 8 yıl sonra 83 yaşında iken 1802'de yalısında öldü. Eşi Zeyneb Sultan'ın Soğukçeşme'de yaptırdığı türbeye eşinin yanına gömüldü.
Kaynakça
değiştir- ^ Kayaş, Ahmet, "Mehmed Paşa (Melek, Damat)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.163 ISBN 975-08-0072-9
- ^ "XVIII. Yüzyıl Osmanlı Siyasî ve Sosyal Örgüsünde Bir Devlet Adamı Biyografisi: Hekimoğlu Ali Paşa (1689-1758)", Mehmet Yılmaz Akbulut, 29 Mayıs Üniversitesi, İstanbul (2020), s.617
Dış bağlantılar
değiştir- Danışmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkâni, İstanbul:Türkiye Yayınevi.
- Kayas, Ahmet, "Mehmed Paşa (Melek, Damat)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.163 ISBN 975-08-0072-9
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Koca Yusuf Paşa |
 Osmanlı Sadrazamı 4 Mayıs 1792 - 19 Ekim 1794 |
Sonra gelen: Safranbolulu İzzet Mehmed Paşa |
| Askerî görevi | ||
| Önce gelen: Durak Mehmed Paşa |
Kaptan-ı Derya 8 Kasım 1752 - 10 Nisan 1755 |
Sonra gelen: Karabağlı Süleyman Paşa |
| Önce gelen: Tosun Mehmed Paşa |
Kaptan-ı Derya 19 Ocak 1767 - 25 Aralık 1768 |
Sonra gelen: Eğribozlu İbrahim Paşa |
| Önce gelen: Cezayirli Gazi Hasan Paşa |
Kaptan-ı Derya 27 Şubat 1774 - 9 Temmuz 1774 |
Sonra gelen: Cezayirli Gazi Hasan Paşa |