Güneydoğu Anadolu Bölgesi

Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi
Türkiye'nin coğrafi bölgesi
Ülke	Türkiye
Yüzölçümü
• Toplam	76.192 km²
Nüfus
• Toplam	8.576,391
• Yoğunluk	110/km²

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biridir. Güneydoğu Torosların güneyinden Suriye sınırına kadar olan yerleri kaplar. Bölge doğu ve kuzeyden Doğu Anadolu Bölgesi, batıdan Akdeniz Bölgesi, güneyden Suriye ve kısa bir sınırla da Irak ile çevrilidir.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin en düzlük bölgelerinden biridir. Bölge etli ve baharatlı yiyeceklere sahip olan zengin bir mutfak kültürüne sahiptir.

Coğrafya

Arazi Yapısı

Bölgenin kuzey kesiminde Toros dağ sırasının güney yamaçları ile birlikte ikinci bir kıvrımlı dağ kuşağı uzanır. Bölgenin ortasında 1952 m yükseltiye sahip sönmüş Karacadağ Volkanı yer alır. Bölgenin batısında ise Gaziantep Platosu üzerinde yükselen Kartal Dağları önemli yükseklik yapar. İç kesimlere gidildikçe iklim karasallaşır.

Karaca Dağ'ın batısında Harran, Suruç, Ceylanpınar ve Birecik ovaları yer alır. Dicle nehri ve kollarının toplandığı Diyarbakır Havzası çok verimli bir ovaya sahiptir. Diyarbakır ovası Bismil ovası Çınar ovası Silvan ovası Ergani ovası Çermik ovası Kocaköy ovası Eğil kıyı ovasına sahiptir.

Karaca Dağ'ın batısındaki Şanlıurfa, Gaziantep, Adıyaman platoları Fırat ve kolları tarafından derin bir şekilde yarılmıştır. Karaca Dağ'ın doğusu ise daha engebeli bir yapı gösterir. Bu bölümün güneyinde Mardin-Midyat Eşiği yer alır.

Bölgenin iki önemli akarsuyundan biri olan Fırat, kaynağını Doğu Anadolu Bölgesi'nden alır. Bölgede ise Toroslar'dan gelen Kâhta ve Karadağ'dan gelen küçük akarsularla beslenir. Güneydoğu Toroslar'ın güneye bakan yamaçlarından birçok kol halinde çıkan Dicle Nehri ise bölgenin diğer önemli akarsuyudur. Her iki akarsu da Basra Körfezi'ne sularını boşaltırlar.

Bölgede doğal oluşumlu göl yoktur. Ancak Fırat ve Dicle üzerinde kurulmuş baraj gölleri bulunmaktadır. Bölgenin ve ülkenin 2. en büyük baraj gölü olan Atatürk Barajı bu bölge sınırları içinde yer alır.

İklim

Orta Fırat Bölümü

Orta Fırat Bölümünde yazları sıcak ve kurak, kışları ise serin ve yağışlı Akdeniz iklimi hüküm sürmektedir. Dicle Bölümü'ne göre kış sıcaklık ortalaması yüksektir. Bölümün kış sıcaklık ortalaması 0 °C'nin altına pek düşmez. Yağış en fazla kış mevsiminde görülür. Yıllık yağış tutarı 700mm'dir. Yaz aylarında yağışların azalması ve sıcaklığın yüksek olması kuraklığı arttırmıştır. Fırat Nehri'nin Doğusundan itibaren iklim karasallaşır. Bölgede tarım olarak Antep fıstığı yetiştiriciliği yaygınken Gaziantep yöresinde hem Antep fıstığı hem de zeytin yetiştiriciliği yapılmaktadır. Nizip zeytini bu bölüme özgü bir zeytin çeşididir.^[1]

Dicle Bölümü

Dicle Bölümü'nde karasal iklim etkilidir. Bölümde yazlar çok sıcak ve kurak, kışlar ise soğuktur. Bölümün yüksek kesimlerinde kar yağışları görülür. Kış mevsiminde sıcaklık 0 °C nin altına düşer. Bölümdeki yıllık yağış miktarı 500–600 mm'dir. Son zamanlarda özellikle Diyarbakır çevrelerinde ekonomik anlamda büyük ilerlemeler kaydedilmiştir.

Bitki örtüsü

Bölgenin doğal bitki örtüsü bozkırdır. İç Anadolu bozkırlarına göre çok fakirdir. Bölgede antropojen bozkırlarda geniş yer kaplamaktadır. Ormanların en az olarak kapladığı bölge olan Güneydoğu Anadolu'da mevcut ormanların büyük bölümü de tahrip edilmiştir.

Ekonomi

Coğrafi yönden Güneydoğu Anadolu Projesi'nin (GAP) giriş kapısı, sanayisi ve ticari hacmi ile de GAP kalkınmasında temel teşkil eden Gaziantep ve Diyarbakır ekonomik yönden çevresindeki 16 ili etkisi altında tutmaktadır.

Tarım ve hayvancılık

Bölge ekonomisi Gaziantep dışında tarım ve hayvancılığa dayanır. Geniş düzlüklerin olması bölgede tarım için büyük bir avantaj iken, yaz kuraklığının şiddetli olması üretimi olumsuz etkiler en çok ihtiyaç duyan bölge lös adı verilen çok verimli topraklar bulunur. Bölgenin Dünyada en bilinen tarım ürünü Antep fıstığıdır ve Türkiye'de en çok bu bölgede yetişir. Ayrıca badem, buğday, pamuk, keten, susam, nohut, zeytin, incir, karpuz, kırmızı mercimek de yetiştirilir. Bölgede ağırlıklı olarak küçükbaş hayvancılık yapılır. Çok az miktarda sığır yetiştiriciliği de vardır. Ayrıca hayvancılığa dayalı olarak Diyarbakır'da Türkiye'de bir ilk olan Organize Hayvancılık Bölgesi kurulmuştur.

Yer altı zenginlikleri

Bölge yer altı kaynakları bakımından oldukça zengin sayılabilir. Fosfat ve linyitin yanında bölgede petrol de çıkarılır. Batman, Diyarbakır ve Kâhta'da Türkiye'nin önemli petrol yatakları bulunur ve Batman rafinerisinin işlediği petrol bölgeden sağlanır. Bölgede az miktarda taş kömürü de bulunur.

İller

Güneydoğu Anadolu Bölgesinin İlleri

Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin 9 ili vardır:

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "Güneydoğu Anadolu Böl. - Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri". web.archive.org. 22 Mart 2008. 22 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.

Dış bağlantılar

Güneydoğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi 1 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Vikigezgin'de Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.

[1] "Güneydoğu Anadolu Böl. - Türkiye'nin Coğrafi Bölgeleri". web.archive.org. 22 Mart 2008. 22 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2023.

[1]