Türk mitolojik figürlerinin listesi

İlahlar

Ana tanrı ve tanrıçalar

Tengri – Gök tanrısı. Her şeyin yaratıcısıdır. Tengri, Göksel küreyi kontrol eden Türk panteonunun ana tanrısıydı.
Kayra veya Kaira – Evrenin yüce Tanrısı. Türk mitolojisinde Tanrı'nın ruhu ve yaratıcı tanrıdır. Gök tanrısının oğludur.
Erlik – Ölülerin ve yeraltı dünyasının tanrısı. Panteondaki orijinal tanrılardan birisidir. 9 oğlu ve 9 kızı vardır.
Ülgen veya Ulgen – İyilik tanrısı. Kayra'nın oğlu. "Türk" ve "Moğol" mitolojisinde yaratıcı tanrıdır.
Mergen – Bilgelik tanrısı. Kayra'nın oğlu. Bolluk ve bilgi tanrısıdır.
Kızagan – Avrupa Hunlarının savaş tanrısı. İlk Türklerin bir savaş tanrısı yoktu. Kızagan, Kayra'nın oğlu ve Ülgen'in kardeşidir.
Umay veya Umai – Bereket tanrıçası. Aynı zamanda bekaret tanrıçasıdır ve bu nedenle kadınlar, anneler ve çocuklar ile ilgilidir
Kübey – Doğum ve çocuk tanrıçası. Doğum yapan kadınları korur. Çocuklara ruh verir.
Kuyaş veya Koyaş – Güneş Tanrısı. Koyaş, Gök Tengri'nin ve yer Tanrıçasının oğludur.
Erklik veya Erklikhan – Uzay Tanrısı. Yıldızların, göktaşlarının ve gök nesnelerinin tanrısıdır.
Ak Ana – Yaratılış tanrıçası. Türk halkının ilkel yaratıcısı-tanrıçasıdır. su tanrıçası olarak bilinir.
Ay Ata – Ay Tanrısı. Mitolojiye göre, o bir ay tanrısı ve Gun Ana ile birlikte gökyüzünün altıncı katında yaşıyor.
Gün Ana – Güneş Tanrıçası. Kazak ve Kırgız mitolojilerinde ortak tanrıçadır.
Yel Ana – Rüzgar tanrıçası. Macar mitolojisinde "rüzgar Kraliçesi" olarak adlandırılır.
Yel İyesi – Rüzgar tanrısı. Macar folklorunda "rüzgar kralı" olarak da anılır.
Bürküt Ata – Kartal Tanrısı. Güneşi ve gücü sembolize eder.
Od Ata veya Öd-Ögöd – Zaman tanrısı. Türk mitolojisinde zamanın kişileştirilmesi olarak görülür. Genellikle zaman atı ve Ödlek ile görülür
Boz Tengri – Çoğunlukla toprak ve bozkırların tanrısı olarak kabul edilir
Ayzıt – Güzellik tanrıçası. Aynı zamanda Sibirya'da Yakut halkının ana tanrıçasıdır.
Su İyesi – Su tanrıçası. Su Ana'nın peri benzeri bir yüzü olan çıplak bir genç kadın olarak göründüğü söylenir.
Su İyesi – Su tanrısı. Vücudu yosun ve çamurla kaplı, kurbağa benzeri bir yüzü, yeşilimsi sakalı olan yaşlı bir adam olarak görünür.
Od Ana – Ateş tanrıçası. Ayrıca evlilik tanrıçası olarak da adlandırılır. Moğol folklorunda " ateş Kraliçesi "olarak anılır.
Od Ata – Ateş tanrısı. Moğol mitolojisinde Od Han "ateş kralı" olarak anılır. Moğolistan'ın şamanist geleneklerinde ateş ruhudur.
Bulca Han
Yer Tanrı – Yer Tanrıçası / Tanrı. Bir doğurganlık tanrıçası olarak, mahsul ve bolluk veren olarak kabul edilir.
Etügen –Dünya Tanrıçası. Adı, yeryüzünün kutsal Dağı ve eski Türklerin bereket tanrıçası Ötüken'den geliyor.^[1]
Körmöz^[2]^[3] or Kurmez – Ruhların tanrısı. Ayrıca Moğol mitolojisinde ve şamanizminde 55 Tanrının şefi olarak tanımlanan bir tanrıdır.
Yayık Han –Nehirlerin tanrısı. Daha önce Altay mitolojisinde Dayık olarak bilinen Türk panteonunda bir tanrıdır. 17 nehrin kavşağında yaşadığı söylenir.
Alaz – Türk mitolojisinde ateş tanrısı. Alas-Batır veya bazen Alaz Han olarak da bilinir.
Bayanay – Av Tanrıçası. Aynı zamanda Yakutlar için ormanların ve neşenin tanrıçasıdır.
Kailyn - Kral ve kraliçelerin tanrısıdır.

Diğer Tanrılar

Adagan – Dağ Tanrısı. Dağları ve orada yaşayan canlıları korur. Adı kurban kabul eden anlamına geliyor.
Akbuğa – Tıp tanrısı. Eski Türk geleneğinde sağlık ve şifa tanrısıdır. Beyaz bir yılanı vardır
Ai Toyon (Sakaca: Айыы Тойон, Rusça: Айы Тойон) genellikle "dünya ağacının" tepesinde tünemiş bir kartal olarak tasvir edilen yakut ışık tanrısıdır.
Şalık – Av tanrıçası. Avın, vahşi hayvanların, doğanın tanrıçası ve ormanların koruyucusuydu.
Inehsit – Doğum ve doğum sancısı tanrıçası. Doğum yapan kadınların ilahi yardımcısıydı, insan ebesinde belirgin bir kökene sahipti.
Kovak – Gökyüzünün tanrısı. Her gün yeni bir güneş çıkmasına sebep olur; Bu nedenle Yelbegen tamamen karanlığa neden olmak için onu avlamaya çalışır.
Uren – Hasat tanrıçası.
Zarlık – Yargı Tanrıçası. Adalet, adil yargılar ve haklar tanrıçasıydı.
Zada – Rüzgar tanrısı. O rüzgarların hükümdarı Yada Taşı'nın (Rüzgar Taşı) sahibidir.
Ukulan – Su Tanrısı. O, ırmakların, pınarların, ırmakların ve pınarların şefidir.
Talai (Talay) veya Dalai – Okyanusların Tanrısı. Dünyayı çevreleyen muazzam bir nehir olan Dünya okyanusunun insan haliydi.
Izıh – Vahşi hayvanların tanrısı. O özellikle özgürleşmiş hayvanların tanrısıdır.
Chokqu – İyi dilek tanrıçası.
Kvara veya Kuara – Bulgar kökenli Gök Gürültüsü Tanrısı (İskandinav Thor'la karşılaştırılabilir)
Kısıl Han, Türk ve Altay mitolojisinde Öfke Tanrısı

Yaratıklar

Albastı – Dişi şeytan ruhudur. Kafkas Dağları'ndaki folklorda bulunan, kökenleri Sümer mitolojisine kadar uzanan, suçluluğun kişileştirilmesi olan eski bir kadın ruhudur.
Arçura – Orman canavarı. Archura genellikle bir erkek olarak görünür, ancak büyüklüğünü bir çimden çok uzun bir ağaca kadar değiştirebilir. Ormandaki hayvanları ve kuşları korur.
Bedik - Türk ve Tatar halk inacında Eğlence Cini. İlk başlarda kötü bir ruh olduğu halde, insanlara ve hayvanlara zarar verdiği için evlerden kovulmak istenmiştir. Bunun içinde kendisi adına törenler düzenlenmiş ve törenler yavaş yavaş eğlenceli bir hal alınca Bedik de eğlenmeye başlamıştır.^[4] Törenlerde kendisinden gitmesi rica edilir, bunun için uyaklı dualar okunur. Hatta laf anlamazsa tehdit ve hakarete başvurulur.^[5] Sırtkan, sinir bozucu bir varlık olarak anlatılır. (Bed/Bet) kökünden türemiştir. Yüz ve görüntü anlamlarını içerir. Eski Türkçe Bedük sözcüğü büyük anlamına gelir.
Ebede – Ormanın ruhu. Tatar mitolojisinde yaşlı bir kadına benzeyen masum bir ruhtur. Äbäda ayrıca Sibirya halklarının mitolojilerinde temsil edilmektedir. Ormanın kuşlarını, ağaçlarını ve hayvanlarını korur.
Erşek - Pars ve Ayı'nın çiftleşmesinden^[6] doğan efsane yaratığıdır. Yarı ayı yarı pars olarak da düşünülür. Gövdesi pars, kafası ayı şeklindedir.^[7] Pençeleri de ayınınkiler gibidir. "Er" kökünden türemiştir. Güçlülük anlamı içerir. Moğolcada Ers keskinlik ifade eder ve bu canlıların pençelerinin keskinliği ile ilgilidir.
Yelbegen
Tepegöz – Tek gözlü dev.
Öcü
Merküt
Kayberen
İtbarak
Hortlak
Hırtık
Hıbılık
Gulyabani
Hüma Kuşu
Çay Ninesi
Çarşamba Karısı- Hortlak, hayalet olarak bahsedilir
Arçura
Tulpar
Abra
Sangal

Kaynakça

^ Enciclopèdia de l'Islam, VIII, 236, M. Th. Houtsma
^ Religion and Politics in Russia: A Reader, Marjorie Mandelstam Balzer
^ Frye, Richard Nelson (1996), The heritage of Central Asia from antiquity to the Turkish expansion, Markus Wiener Publishers, ISBN 978-1-55876-111-7, 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 8 Eylül 2021
^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 99)
^ Türk Dili Sözlüğü, Orhan Hançerlioğlu, Remzi Kitabevi (Sayfa-211)
^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] Enciclopèdia de l'Islam, VIII, 236, M. Th. Houtsma

[2] Religion and Politics in Russia: A Reader, Marjorie Mandelstam Balzer

[3] Frye, Richard Nelson (1996), The heritage of Central Asia from antiquity to the Turkish expansion, Markus Wiener Publishers, ISBN 978-1-55876-111-7, 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 8 Eylül 2021

[4] Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[5] Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 99)

[6] Türk Dili Sözlüğü, Orhan Hançerlioğlu, Remzi Kitabevi (Sayfa-211)

[7] Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]