Türkiye'de siyaset

Türkiye'de siyaset
Türkiye'de siyaset
	Türk bayrağı
Yönetim türü	Üniter cumhurbaşkanlığı sistemli demokratik anayasal cumhuriyet
Anayasa	Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
Yasama organı
Ad	Türkiye Büyük Millet Meclisi
Tür	Tek meclisli
Toplanma yeri	III. TBMM Binası
Başkanlık görevlisi	Numan Kurtulmuş, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı
Yürütme erki
	Devlet Başkanı
Unvan	Cumhurbaşkanı
Görevdeki	Recep Tayyip Erdoğan
	Doğrudan halk oyu
	Kabine
Ad	Cumhurbaşkanlığı Kabinesi
Görevdeki kabine	V. Erdoğan Hükûmeti (Azınlık)
Lider	Cumhurbaşkanı
Lider yardımcısı	Cumhurbaşkanı Yardımcısı
İkamet	Cumhurbaşkanlığı Sarayı
Bakanlıklar	17 bakanlık
Yargı erki
Ad	Yargı teşkilatı
	Anayasa Mahkemesi
Mahkeme başkanı	Kadir Özkaya
	Danıştay
Mahkeme başkanı	Zeki Yiğit
	Yargıtay
Mahkeme başkanı	Ömer Kerkez
Denetim erki
Ad	Sayıştay
Başkan	Metin Yener

Türkiye'de siyaset, Türkiye'nin kuvvetler ayrılığı ilkesine dayalı bir yapısı vardır. Yasama, Yürütme ve Yargı erklerinden oluşan üçlü kuvvet ayrılığı ilkesi temel alınmıştır. Buradaki üç erk; Yasama (TBMM), Yürütme (Cumhurbaşkanı) ve Yargı (Mahkemeler) tarafından oluşmaktadır.

Şu anda Türkiye Cumhuriyeti siyasetinde;

Resim	Ad	Makam
	Recep Tayyip Erdoğan	Cumhurbaşkanı
	Numan Kurtulmuş	TBMM Başkanı
	Cevdet Yılmaz	Cumhurbaşkanı Yardımcısı
	Özgür Özel	Ana muhalefet partisi lideri (CHP)
	Kadir Özkaya	Anayasa Mahkemesi Başkanı

Arka plan

Yasama; Türkiye'de tek meclisli yasama organı vardır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, asli görevi yürütmeyi denetlemek olan, yasa yapma, değiştirme ve yürürlükten kaldırma gücüne sahip bir tür katılımcı parlamento ve anayasal devlet organıdır.

Yürütme; Cumhuriyet rejimi ile yönetilen Türkiye'de Cumhurbaşkanı, Devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasa'nın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder.^[1]

Yargı; Türkiye'de yargı yetkisi bağımsız ve tarafsız mahkemeler ve yüksek yargı organları tarafından kullanılır.

Yasama

Parlamento

Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul Salonu

TBMM logosu

Türkiye Cumhuriyeti'nin 23 Nisan 1920'de kurulmuş olan yasama organıdır.

Yasama; asli görevi yürütmeyi denetlemek olan, yasa yapma, yasa değiştirme ve var olan yasaları yürürlükten kaldırma yetkisidir. Türkiye Cumhuriyeti anayasasına göre Türkiye'de yasama görevi TBMM'ye aittir. Bundan dolayı ülkenin kanunlarını TBMM belirler.

Anayasanın 108'inci Maddesine göre, yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimleri, beş yılda bir, serbest, eşit, tek dereceli, genel oy esaslarına göre, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır.

Milletvekili seçilebilmek için, en az ilköğretim mezunu olmak ve ayrıca, Anayasada yazılı diğer seçilme yeterliliklerine sahip olmak gerekir. TBMM üyeleri, yasama dokunulmazlığına sahiptir.

Türkiye'de ilköğretim mezunu olmak, milletvekili olmak için yeterlidir.^[2]

Milletvekilleri her ilin nüfus yoğunluğuna göre dağıtılır. Partiler her ilden çıkacak vekil sayısına göre seçim sürecinde aday listesini belirler ve seçmenin önüne koyar. Türkiye'de milletvekili seçimlerinde siyasi partilere %7 barajı uygulanır. Baraj altında kalan bir siyasi partinin milletvekili adayı, bölgesinde yeterli oyu dahi alsa milletvekili olamaz.^{[kaynak belirtilmeli]}

Türkiye'de tek meclis vardır ve TBMM üyelerine milletvekili denir. Çoğu modern ülkede, çift meclis olduğu için, milletvekili genelde alt kanattaki üyelere verilen isimdir, üst kanadın senato gibi farklı bir ismi vardır.

Milletvekilleri genelde belirli siyasi partilere bağlıdır. Ancak adaylar bağımsız olarak da istediği bölgeden seçime katılabilirler.

Siyasi partiler

Siyasi Partiler Yasasına uygun olarak kurulan partiler, Türk halkından Genel Seçimlerde şu anda %7 (yüzde yedi) olan barajı geçtikleri takdirde ülkeyi yönetmek için veya TBMM'de yer almak için Yasama görevlerini yerine getirirler, çoğunluğa sahip olununca Yürütme erkine sahip olurlar.

Milletvekili seçilme yeterliliği

Anayasanın 76'nci Maddesine göre, onsekiz yaşını dolduran her Türk milletvekili seçilebilir.^[3]

Ayrıca, en az ilkokul mezunu olmayanlar, kısıtlılar, askerlikle ilişiği olanlar, kamu hizmetinden yasaklılar, taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, Resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler.

Hâkimler ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ve Silahlı Kuvvetler mensupları, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.^[4]

Yürütme

Cumhurbaşkanı

Cumhurbaşkanlığı Forsu

Türkiye'de 1923'te Cumhuriyetin ilanı ile devlet başkanı Cumhurbaşkanı sıfatını almıştır. Cumhur kelimesi Arapça halk, topluluk anlamına gelmektedir. İlk önceleri Reis-i Cumhur biçiminde kullanılan unvan zamanla Cumhurbaşkanı olarak şekillenmiştir.

Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder. Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını temin eder.^[1]

Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, görevine dönmesine kadar; ölüm, çekilme veya başka bir sebeple Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması halinde de yenisi seçilinceye kadar, Cumhurbaşkanı Yardımcısı, Cumhurbaşkanlığına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır.

Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilir.

2007 yılında yapılan referandumla Cumhurbaşkanı'nın görev süresi yedi yıldan beş (5) yıla indirilmiştir. Daha önce sadece bir dönem için seçilebilen Cumhurbaşkanının bir ikinci dönem daha seçilebilmesi kabul edilmiştir. Yine bu referandumla daha önce TBMM üyeleri tarafından seçilebilen Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi kabul edilmiştir.

Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi

Türkiye'de 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumundan %51.41 çıkması^[5] ile uygulanmaya başlanan sistem. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 2 Mayıs 2017'de AK Parti'ye üye olması ile başlamıştır. Sistem TBMM'de 339 milletvekili ile kabul edilmiştir.^[6] Yurt dışında kısmen başkanlık sistemi olarak bilinmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı olan Mustafa Kemal Atatürk ve ikinci cumhurbaşkanı olan İsmet İnönü, hem Cumhuriyet Halk Partisi genel başkanlığı hem de Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanlığı görevini aynı anda yapmışlardır. Ayrıca, üçüncü cumhurbaşkanı olan Celâl Bayar ise Demokrat Parti'ye üye bir şekilde cumhurbaşkanlığı yapmıştır. Cumhurbaşkanı 1961 Anayasası'nda kuvvetler ayrılığı kapsamında partisiz hale getirilmiştir.^[7] 16 Nisan 2017 tarihinde anayasada yapılan değişiklik ile cumhurbaşkanın partisi ile ilişiğinin devam etmesine izin verilmiştir. Bunu takiben Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2 Mayıs 2017 tarihinde AK Parti üyesi olmuş ve 21 Mayıs 2017'de yapılan olağanüstü kongre ile genel başkan seçilmiştir.

Başbakan (1920–2018)

Türkiye'de Başbakan, 1920-2018 yılları arasında hükûmetin başı ve Bakanlar Kurulunun başkanı olarak görev yapan makamdı. Başbakan, Türkiye'de yapılan genel seçim sonucuna göre Cumhurbaşkanınca TBMM üyeleri arasından atanırdı. Başbakanlık, 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumunun ardından yapılan 2018 Türkiye genel seçimleri ile birlikte kaldırıldı.

Bakanlar

Türkiye'de kabine, Cumhurbaşkanı'nın başkanlık ettiği ve tüm bakanların bir araya gelip kararlar aldığı gayri resmi bir kuruldur. 2017 anayasa değişikliği referandumunun ardından Bakanlar Kurulu kaldırılmış ve Cumhurbaşkanı yürütmenin tek sahibi olmuştur. Kamuoyunda Cumhurbaşkanlığı kabinesinin tüzel kişiliğinin var olduğu düşünülmesine rağmen ilgili tek tüzel kişilik Cumhurbaşkanıdır.

Cumhurbaşkanlığı kabinesinin üyeleri şunlardır;

Yargı

Mahkemeler

Türkiye'deki bir mahkeme salonu

Türkiye'de yargı yetkisi bağımsız ve tarafsız mahkemeler ve yüksek yargı organları tarafından kullanılır.

Anayasa Mahkemesi, yüksek yargı organı olup, yasaların Anayasa'ya uygunluğunu denetleyerek, yürürlüğe girmesine ya da iptaline karar veren son mercidir. Ayrıca Yüce Divan olarak da görev yapar.
Yargıtay, adli yargı organıdır. En üst mahkeme Yargıtay'dır ve son karar verici mekanizmadır. Aldığı içtihat kararları bağlayıcıdır.
Danıştay, idari yargı organıdır. İdari davaların bakıldığı mercidir. Aldığı kararlara Yürütme uymak zorundadır.
Sayıştay, mali yargı organıdır. Tüm kamu kurum, kuruluş ve iktisadi teşebbüslerin muhasebat sistemini denetlemekle yükümlüdür.
Hakimler ve Savcılar Kurulu ise hakim ve savcıların tayin, terfi ve atama işlerinden sorumludur.

Anayasa'da yargı bölümü, hukuk devleti ilkesi esas alınarak mahkemelerin ve yargıçların bağımsızlığı ve yargıç güvencesi temeli üzerine oturtulmuştur. Bu, hak arama özgürlüğünün gereği, insan hak ve özgürlüklerinin güvencesidir.

Güvenlik

Türk Silahlı Kuvvetleri, Türkiye'ye gelebilecek olan tehditlere karşı ülkeyi savunmakla görevlendirilmiş olan silahlı devlet kuvvetidir ve Millî Savunma Bakanlığına bağlıdır.^[8]
Emniyet Genel Müdürlüğü, ülke içerisindeki tüm polis teşkilatının bağlı olduğu kurumdur. Asayişi sağlar ve gözetir, yargı kurumunun talebi üzerine kişileri mahkeme önüne çıkartır. İçişleri Bakanlığına bağlıdır.
Jandarma Genel Komutanlığı, Türkiye'de il ve ilçe belediye sınırları dışında kalan veya polis teşkilatı bulunmayan yerlerdeki genel kolluk kuvvetidir. İçişleri Bakanlığına bağlıdır.
Sahil Güvenlik Komutanlığı, Türkiye'nin bütün sahillerinde, iç suları Marmara Denizi ile İstanbul ve Çanakkale boğazlarında, liman ve körfezlerinde, karasularında, münhasır ekonomik bölgesi ile ulusal ve uluslararası hukuk kuralları uyarınca egemenlik ve denetimi altında bulunan deniz alanlarında hizmet veren silahlı bir genel kolluk kuvveti. İçişleri Bakanlığına bağlıdır.
Millî İstihbarat Teşkilâtı (MİT), Türkiye'nin Cumhurbaşkanlığı'na bağlı resmî istihbarat örgütüdür.

Devlet protokolü

Türkiye'de devlet protokolünün ve devletlerarası protokol işlerinin yürütülmesi için Dışişleri Bakanlığında Protokol Genel Müdürlüğü kurulmuştur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ ^a ^b "Arşivlenmiş kopya". 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2014.
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Temmuz 2018.
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Temmuz 2018.
^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2017.
^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2017.
^ http://www.tokathaber.com.tr/yazarlar/av.hulya-altunsoy/partisiz-cumhurbaskani-oldu-mu/1580/ ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020.

[TBMM1-1] "Arşivlenmiş kopya". 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.

[ref159-2] "Arşivlenmiş kopya". 25 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2014.

[3] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Temmuz 2018.

[4] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Temmuz 2018.

[5] "Arşivlenmiş kopya". 9 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2017.

[6] "Arşivlenmiş kopya". 24 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2017.

[7] ttp://www.tokathaber.com.tr/yazarlar/av.hulya-altunsoy/partisiz-cumhurbaskani-oldu-mu/1580/ ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[8] "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]