Vikipedi

Posof

Ardahan'da bir ilçe
(Poshov sayfasından yönlendirildi)

Posof (Gürcüce: ფოცხოვი; transkripsiyon: “potsh’ovi; Osmanlıca: پوسخو ; “poshov”), Ardahan iline bağlı bir ilçe ve bu ilçenin merkezidir. Osmanlı dönemindeki adı Poshov'dur ve bu ad 1929 yılında Posof olarak değiştirilmiştir. İlçe, Türkiye-Gürcistan sınırında yer alır; Türkgözü Sınır Kapısı ilçe sınırları içindedir.

Posof
İlçe
Posof'un uzaktan görünümü.
Posof'un uzaktan görünümü.
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlArdahan
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
Karadeniz Bölgesi
İdare
 • KaymakamEmrah Akduman
 • Belediye başkanıErdem Demirci (CHP)
Yüzölçümü
 • Toplam606 km²
Rakım1583 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam6.805
 • Kır
4,505
 • Şehir
2.074
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0478
İl plaka kodu75
Resmî site
www.posof.gov.tr

Posof kasabası günümüzde iki mahalleden meydana gelir. Merkez mahalle kasabanın büyük bölümünü oluşturur. Bu yerleşmenin temeli, Osmanlı döneminde iki ayrı köy olarak kaydedilmiş olan Diğviri'dir. Kasabanın küçük bir bölümünü oluşturan Doğrular mahallesi ise, eski adı Aşağı Cacun olan Doğrular köyüdür. Doğrular köyü yakın zamanda bir mahalle olarak Posof kasabasına katılmıştır.

Etimoloji

değiştir

Posof'un bilinen en eski adı Potshovi'dir (ფოცხოვი). Bu yer adı büyük bir olasılıkla, Gürcü kraliçesi Tamar'ın bugünkü Posof ilçesini de kapsayan Samtshe bölgesinin yöneticiliğine atadığı Cakeli Hanedanı'ndan Botso'dan (ბოცო) gelir. "Botso'nun vadisi" anlamına gelen Botsos Hevi (ბოცოს ხევი) / Botsoshevi, zaman içinde değişime uğramış ve Gürcüce Potshovi haline gelmiştir.

Potshovi, eski yazılı kaynaklarda Posof kasabanın değil, Ahaltsihe’yle bağlantılı biçimde akarsu ve vadi adı olarak geçer.[1] Bugünkü Posof kasabasının eski adı ise, Diğviri'dir. Sonradan Duğur, Digur, Diğor ve Diğuri'ye (დიღური) dönüşmüş olan Diğviri (დიღვირი), 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Diğvir-i Süfla (Aşağı Diğviri) ve Diğvir-i Ulya (Yukarı Diğviri) olmak üzere iki ayrı köy olarak kaydedilmiştir. Bölgeyi Gürcülerden ele geçiren Osmanlılar Potshovi adını Poshev (پوسخو) biçiminde kaydetmiştir. Osmanlıca yazılışında “ha” (ح) harfinin değil de “hı” (خ) harfinin kullanılmış olması, bu yer adında Gürcücesine yakın bir yazılış biçiminin benimsendiğini göstermektedir. Nitekim Gürcüce yazılışında da gırtlaksıl “h” (ხ) kullanılmaktadır. Osmanlı döneminde Poshev'e dönüşmüş olan Potshovi adı, geç dönemde Poshof ve Posof biçimini almıştır.[2][3][4][5]

Tarihçe

değiştir
 
Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterindeki hane reisleri adları üzerinden hazırlanmış ve Poshov livasını da kapsayan Gürcistan Vilayeti'nin etnik haritası. Kırmızı renk Gürcü, mavi renk Ermeni, yaşil renk Müslüman/Osmanlı.

Potshovi, Orta Çağ'da Samtshe bölgesinde yer alan ve Potshovi Çayı boyunca uzanan vadinin adıydı. Tarihsel Tao bölgesinde yer alan Posof bölgesi erken Orta Çağ'da Gürcü Krallığı sınırları içinde kalıyordu. Bölgenin önemli kalesi olan Kveli Kalesi 914 yılında Arapların saldırısına uğradı. Kaleyi savunan Gürcü aznaur Gobron kaleyi savunurken öldü. Kveli köyünde bulunan Kveli Kalesi de 1080'de Büyük Selçuklular ile Gürcüler arasındaki savaşa sahne oldu. Kveli Kalesi Savaşı olarak bilinen savaşta Büyük Selçuklular galip geldi. Bu savaşın ardından Didi Turkoba olarak bilinen dönemde Büyük Selçuklular Tao-Klarceti'yi tamamen ele geçirip Karadeniz kıyılarına indiler.

 
914 yılında, bugünkü Posof ilçesi sınırları içinde kalan Kveli Kalesi’ni Arap saldırısına karşı savunurken ölen Gürcü aznaur Mikel Gobroni; 1882.[6] Daha sonra Gürcü Kilisesi tarafından aziz ilan edilmiştir.
 
Posof ilçesinde, Posof Çayı'nın sağ kolu olan Caki Deresi kenarındaki Caki Kalesi'nden kalan yıkıntılar, 1905.

Gürcistan Krallığı'nın parçalanmasından sonra bölge, Samtshe-Saatabago olarak bilinen ve Cakeli sülalesinin yönettiği prensliğin sınırları içinde kaldı. Daha sonra, Cakeli sülalesinin bir kolu olan Botsodzelerin yönetimi altına girdi. Bu dönemde, Potshovi Çayı'nın sol yakasında, eski Sakire (bugün Çambeli) köyü sınırları içinde yer alan Caki Kalesi bölgenin en önemli merkeziydi ve Gürcü hanedanı Cakeli sülalesinin ikametgâhıydı.[7] Cakeli sülalesinin adı da bu kaleden gelir. Tsurtskabi Piskoposluğu kilisesi de burada yer alıyordu. Hertvisi'ye kadar Potshovi Vadisini kapsayan Tsurtskabi Piskoposluğu, 16. yüzyılda 13 piskoposluk arasında altıncı sırada yer alıyordu.

Osmanlılar, 16. yüzyılın ortasında, tarihsel Gürcistan'ın güneybatısındaki diğer bazı bölgelerle birlikte Potshovi bölgesini de ele geçirdi. Bu bölge, Osmanlılar tarafından kurulan Gürcistan Vilayeti veya Çıldır Eyaleti içinde Poshov (پوسخو) adıyla bir liva olarak yer aldı. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Poshov livası Güney ve Kuzay nahiyelerinden oluşuyordu. Güney nahiyesi Poshov livasının batı kısmını, Kuzey nahiyesi ise doğu kısmını kapsıyordu. Bugünkü Posof kasabasının temelini oluşturan Diğvir-i Süfla (دیغویر سفلا) ile Diğvir-i Ulya (دیغویر علیا) köyleri bu livanın Güney nahiyesinde yer alıyordu. Diğvir-i Süfla'da (Aşağı Diğvir), Osmanlı idaresinin Hristiyan köylülerden aldığı ispenç vergisi ermekle yükümlü 6 hane, Diğvir-i Ulya'da (Yuları Diğvir) 7 hane yaşıyordu. Hane reisleri Basila, Maharebel, Mamuka, Papuna, Badura, Zakara, Abram, Demetre gibi adlar taşıyordu. Bu adlara ve bu kişilerin baba adlarına bakınca, nüfusun çoğunluğu açısından bu iki köyün Hristiyan Gürcü köyleri olduğu söylenebilir. Bu iki köyde buğday, arpa, çavdar, darı, yonca tarımı ve arıcılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu.[2][8]

Poshev bölgesi, uzun süre Osmanlı yönetimi altında kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Rusya İmparatorluğu'nun eline geçti. Rus idaresinde Ardahan sancağına (okrug) bağlı bir kazaydı (uçastok). 1886 yılı tespitine göre Poshov kazası, 4 haniye (маркяз: merkez) ile 53 köyü kapsıyordu. Aşağı Diğviri ve Yukarı Diğviri, Rus idaresi tarafından tek bir köy olarak Digur (Дигур) adıyla kaydedilmişti. Digur'da 395 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmişti. 1595 yılı tespitiyle karşılaştırıldığında daha sonra Posof kasabasına dönüşecek olan Diğviri'nin demografik yapısının tamamen değiştiği görülmekedir. Digur aynı zamanda Poshov kazasının dört nahiyesinden birinin de adıydı ve 21 köyü kapsayan Digur nahiyesinin (маркяз: merkez) nüfusu, tamamı "Türk" olan 2.409 kişiden oluşuyordu. Poshov kazasında ise, bu tarihte 9.814'ü Türk ve 280'i Kürt olmak üzere toplam 10.094 kişi yaşıyordu.[9] Rus idaresi sırasında Digur köyünün nüfusu artmış, 1896'da 478 kişi, 1906'da 576 kişiye ulaşmıştır. Poshov kazasının benzer biçimde artmış olan nüfusu, 1896'da 12.238 kişi, 1906'da 14.704 kişi olarak tespit edilmiştir.[10]

Posof kazasının merkezi olan Digur köyü, Shalta vadisinden geçen ve Acara'yı Ardahan'a bağlayan ticaret yolu üzerine yer alıyordu.[11] Bu ticaret yolu Ardahan'dan Kars'a uzanıyordu.[12] Rus yönetimi sırasında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi ve araştırmacı Zakaria Çiçinadze'ye göre Poshov'un komşu bölgesi Zegani'de (Yukarı Acara) yaşayan Müslüman Gürcülerin anadilini bilmelerine rağmen Poshov bölgesindeki Müslüman Gürcüler Gürcüce bilmiyorlardı. Bir kısmı Kars'ın, bir kısmı Ardahan'ın parçası olan Poshov vadisinde 19. yüzyılın başlarında yaklaşık 100 köy vardı; ancak özellikle Kırım Savaşı’ndan sonra halkın Osmanlı ülkesine göç etmesi sonucu 20. yüzyılın başlarında köy sayısı azalmıştı.[13] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı yüzünden de resmî verilere göre 388 hane veya 10.180 kişi Poshov kazasından (uçastok) göç etmiştir.[14] 1886 yılı nüfusu göz önüne alınınca, Poshov kazasının nüfusunun yarısının bu tarihten önce göç ettiği görülmektedir.

Poshov bölgesi, I. Dünya Savaşı'ın sonlarında Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra, bir süre bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında (15 Şubat-17 Mart 1921) Ankara Hükümeti'nin verdiği ültimatom üzerine Gürcü askerleri bölgeden çekildi ve Poshov Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de, Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması'yla bölge Türkiye'ye bırakıldı.[15]

Posof, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesine göre, Poshof (پوسخوف) adıyla Kars vilayetine bağlı bir kazaydı.[16] Poshof adı 1929'da Posof olarak değiştirilmiştir. Bu arada Digur (Diğviri) köyünün de kasabaya dönüştüğü ve Posof adını aldığı anlaşılmaktadır.

Nüfus

değiştir

2014 Türkiye İstatistik Kurumu nüfus sayımına göre Posof'un ilçe merkezi ile köylerinin toplam nüfusu 7.322 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun 1.936'sı Posof kasabasında, 5.386 kişi ise köylerde ikamet ediyordu.[1] Aşağıdaki tablo Posof kasabası ile Posof ilçesinin köylerinin nüfusunun toplamını gösteren genel tablodur.

Yıl Toplam Şehir Kır
Posof ilçesi (Kars)
1927[17] 23.936 1.029 22.907
1935[18] 27.041 1.184 25.857
1940[19] 29.296 1.330 27.966
1945[20] 30.701 1.267 29.434
1950[21] 33.807 1.464 32.343
1955[22] 35.230 1.422 33.808
1960[23] 27.267 1.469 25.798
1965[24] 27.664 1.591 26.073
1970[25] 27.989 2.171 25.818
1975[26] 26.649 2.209 24.440
1980[27] 23.389 2.127 21.262
1985[28] 22.655 2.530 20.125
1990[29] 18.661 2.208 16.453
Posof ilçesi (Ardahan)
2000[30] 12.729 2.555 10.174
2007[31] 9.596 2.255 7.341
2008[32] 9.215 2.018 7.197
2009[33] 8.646 1.810 6.836
2010[34] 8.463 1.918 6.545
2011[35] 8.259 1.987 6.272
2012[36] 8.016 2.046 5.970
2013[37] 7.699 1.962 5.737
2014[38] 7.322 1.936 5.386
2015[39] 6.971 1.985 4.986
2016[39] 6.790 1.954 4.836
2017[39] 6.567 1.959 4.608
2018[39] 6.805 2.224 4.581
2019[39] 6.629 2.081 4.548
2020[39] 6.579 2.074 4.505

Coğrafya

değiştir

Coğrafi Konumu

değiştir

Posof ilçesi, Doğu Anadolu Bölgesi'nin en kuzeyinde yer alır. Kuzeyinde ve doğusunda Gürcistan Devleti, batısında Şavşat (Artvin) ilçesi, güneyinde ise Hanak ve Damal ilçeleri ile sınırdır. Merkezlere olan uzaklığı şöyledir:

Bazı yurt içi merkezlere olan mesafe [40]
Güzergâh Mesafe
Posof-Ardahan 72 km.
Posof-Bursa 1.465 km.
Posof-Erzurum 310 km.
Posof-Kars 138 km.
Posof-Ankara 1.119 km.
Posof-İstanbul 1.442 km.
Posof-İzmir 1.692 km.

Coğrafi Şekilleri

değiştir

Posof'un deniz seviyesinden yüksekliği 1583 m, yüzölçümü 606 km²'dir. Etrafı yer yer yükseklikleri 3000 m'yi aşan yüksek dağlarla çevrili olan ilçenin orta kesimleri bu dağlardan inen akarsular tarafından derin vadilerle parçalanmıştır. Doğu-batı istikametinde devam eden bu vadinin rakımı 1200 m'ye kadar inmektedir.

İlçenin güneyinde Ilgar Dağı, güney batısında Arsiyan ve Cin Dağları yer yer yükseklikleri 3000 m geçen dağlardır. Kaynağını bu dağlardan alan Posof Çayı ilçenin en önemli akarsuyudur. Batı-doğu istikametinde akmaya devam eden Posof çayı Gürcistan ile sınır çizdikten sonra Gürcistan topraklarına girer. Gürcistan topraklarında Kura Nehri'yle birleştikten sonra Hazar Denizi'ne dökülür. İlçede irili ufaklı birçok göl bulunmaktadır. Bu göllerden Alabalık Gölü'nde, isminden de anlaşılacağı gibi alabalık üretilmektedir.

İklimi

değiştir

Posof ilçesinin genelinde Türkiye'de Karadeniz iklimi hakimdir. Her mevsimde yağış görülür. Yıllık ortalama sıcaklık 13-15 °C'dir. Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 21-23 °C'dir. Yıllık sıcaklık farkı 13-15 °C'dir. Doğal bitki örtüsü ormandır. Yüksek alanlarda Alpin çayırlar görülür.

Bitki örtüsü

değiştir

Posof ilçesi gür bir bitki örtüsüne sahiptir. Genel olarak orman ile kaplıdır. Yılın büyük bir bölümünde bitki örtüsü yeşilliğini muhafaza eder. İlçenin bitki örtüsü coğrafi özelliği bulunduğu yöreye göre şekillenmiştir. İlçe doğal orman alanı içerisinde kalmaktadır. Bu ormanları meşe, çam, köknar, ladin, kayın, kara ağaç, gürgen ve fındık ağaçları oluşturur.

Ekonomi

değiştir

Arıcılık

değiştir
 
Bal peteği

Dünyada yetiştirilen ve ekonomik değere haiz olan 4 önemli arı ırkından birisi olan Kafkas ırkı arı (Apis Mellifera Caucasica Gorb)'nın Türkiye'deki gen merkezi Posof'tur. Posof genelinde toplam olarak 4.500 adet arılı koloni bulunmakta olup, bunların 2.000 tanesi eski tip kovanlardadır. Yaklaşık olarak 100 arıcı ailesi tarafından işletme başına ortalama 45 adet koloni varlığı ile arıcılık faaliyetleri bal üretimine yönelik olarak sürdürülmektedir. Bu da; ilçenin arıcılık faaliyetlerinin ekonomik işletmecilik prensiplerine uygun olarak yapılmadığını göstermektedir. İlçenin zengin çiçek flora yapısına sahip çayır-mera alanlarında uygun arı konaklatılması hâlinde 10.000 arı kolonisi ile arıcılık faaliyetinin sürdürülebileceği yapılan bir çalışma ile hesaplanmıştır. İlçede yıllık bal üretimi ise 35-40 ton kadardır. Posof ilçesinde zengin çayır-mera alanlarında doğal olarak yetişmekte olan, yonca, korunga, üçgül, geven, ballıbaba, hindiba ve daha birçok nektar ve polen kaynağı bitkilerden üretilmekte olan çiçek balları oldukça iyi kalitededir. Posof ilçesinde üretilmekte olan kaliteli 2000-3000 adet ana arılar ilçemiz veya ilimiz dışındaki talep sahiplerine satılmaktadır.

Hayvancılık

değiştir

Halkın geçim kaynağı hayvancılığa dayalı olmakla beraber, geçim standardı için yeterli değildir. İlçede yaklaşık 15.000 adet büyükbaş hayvan bulunmaktadır. Hayvancılık hâlen eski usullerle yapılmaktadır. Bunların %99 melez ve kültür ırkıdır. Ayrıca ilçede az miktarda küçükbaş hayvan, kaz, tavuk, hindi ve ördek yetiştirilmektedir.[41]

Tarım

değiştir

İlçe genelinde ekilebilir arazi 12.082 hektar, yani %25'i tarım alanı olup, bu arazinin %15,5'i sulanabilir durumdadır. Yeterli sulama ilkel olarak yapılmaktadır. İlçe genelinde yıllık ürün olarak 840 ton elma, 135 ton mısır, 202 ton buğday, 15 ton fasulye, 460 ton arpa, 300 ton patates, 4 ton ceviz, 4 ton erik, 84 ton armut, 2 ton Vişne, üretilmektedir. Ayrıca baklagiller üretimi olarak da 5 ton üretim yapılmaktadır. Yem bitkisi yonca, korunga ve fiğ üretimi daha ağırlıklı yapılmaktadır. İlçede son yıllarda seracılık gelişmiş olup, iyi bir ekonomik geçim kaynağı haline gelmiştir.

Ormancılık

değiştir

İlçenin %25'i ormanlık alanla kaplıdır. İlçedeki Orman İşletme Şefliğince 1998 yılında 545. 731 m³ tomruk, 250 ster istihsal edilmiştir. 1999 yılında sayım yapılmamıştır. İşletme şefliğince 2000 yılında 570 m³ tomruk, 400 ster yakacak odun, 60 ster lif yonga odunu, 7 m³ maden direk üretimi yapılmış, istihsal üretimi 2001 yılı içerisinde 513 m³ tomruk, 30 ster odun, l0 m³ maden direği ve 30 ster kazık, 231 ster yakacak odun 2 m³ sanayi odunu üretilmiş olup, üretime devam edilmektedir. İlçe genelinde ağaçlandırma çalışmaları programına alınmıştır. 2001 yılında 30 H. Dikim, l0 H. Sürüm, l5 H. Tabii Tensil yapılmıştır.[kaynak belirtilmeli]

Kutlama ve Özel Günler

değiştir
  • Aşıklar ve Türkü Şöleni (Temmuz ayında)
  • Posof'un Düşman İşgalinden Kurtuluşu (2 Mart)
  • Geleneksel Aşure Günü
  • Aşık Zülali (Suskap) Yayla Yayık Yayma Şöleni
  • B. Eminbey (Cilvana) Seyranı
  • Köylerin neredeyse hepsinde seyran ve yayla şöleni yapılır.

Belediye

değiştir

Cumhuriyet'ten sonra 1923'te ilçe olmuştur. İlçede belediye ise 1927 tarihinde kurulmuştur. İlk belediye başkanı CHP'li Hazık Bilmiş'tir. Şu anki belediye başkanı AKP'den seçilen Cahit Ulgar'dır. 31 Mart 2024 tarihinde yapılan yerel seçimde CHP adayı Erdem Demirci, belediye başkanı seçilmiştir.

Posof Belediyesi
1927-1929 Hazık Bilmiş (CHP)
1929-1931 Mansur Doğru (CHP)
1931-1940 Hamit Temizel (CHP)
1940-1946 Halil Altuntaş (CHP)
1946-1950 Mevlüt Dönmez (CHP)
1950-1954 Osman Atalay (CHP)
1954-1958 Alaattin Atalay (CHP)
1958-1960 Osman Atalay (CHP)
1963-1968 Nuri Demirci (CHP)
1968-1973 Alaattin Atalay (AP)
1973-1977 Nuri Demirci (CHP)
1977-1980 Mustafa Bozyiğit (CHP)
1984-1989 Fahrettin Sucu (ANAP)
1989-1999 Refik Uğurlu (DYP)
1999-2004 Şükrü Bozyiğit (CHP)
2004-2009 Şükrü Bozyiğit (CHP)
2009-2014 Şükrü Bozyiğit (CHP)
2014-2024 Cahit Ulgar (AK Parti)
2024 Erdem Demirci (CHP)

Turizm

değiştir

Doğal Mekânlar

değiştir

Kale ve surlar

değiştir
  • Savaşır Kalesi (Savaşır)
  • Cak Kalesi (Yurtbekler)
  • Mere Kalesi (Çakırkoç)
  • Kol(Kuvel) Kalesi (Kolköy)
  • Altun Kale (Kumlukoz)
  • Ğınya Kalesi (Özbaşı)
  • Kışla Kale (Yurtbekler)
  • Doğanlı Kale (İncedere)
  • Eski Kale (Savaşır)
  • Dodopal Kalesi (Erim)
  • Küçük Kale (Doğrular)

İdari yönetim

değiştir

1977'de Antalya ilinin Elmalı ilçesinde doğan, Muammer Köken 28 Temmuz 2004'te Kaymakamlık mesleğine Burdur Kaymakam adayı olarak intisap etti. Sırasıyla Aydın Teftiş stajı, Kumluca Kaymakam Refikliği, Denizli Beyağaç Kaymakam Vekilliği, İngiltere Leicester Kentinde İngilizce eğitimi ve Bartın Kurucaşile Kaymakam Vekilliği, Çeltik Kaymakamı olarak görev yaptı. Son Kaymakamlar Kararnamesiyle Posof Kaymakamlığı'na atandı.

İlçe Belediye Başkanı Emekli Öğretmen Şükrü Bozyiğit 1958 yılında Posof İlçe Merkezi'nde doğdu. 1999 / 2004 yılları arasında ANAP'tan Posof Belediye Başkanı, 2004 yılındaki Belediye seçimlerinde ise CHP'den tekrar Belediye Başkanı seçilmiştir.

Posof ilçesinde bir ilçe merkezi, 49 köy, 17 mahalle vardır. Toplam yerleşim birimi sayısı 67'dir. Mevsimlik olarak yararlanılan 38 yayla yerleşim yeri de yer almaktadır. Posof köyleri güzergâhı beş ana grup üzerinde toplanmıştır. Bunlar;

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Kartlis Tshovreba Yer Adları ve Arkeoloji Sözlüğü (Gürcüce), Tiflis, 2013, s. 78 21 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 9789941158964.]
  2. ^ a b Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 432; I. cilt (1947), s. 300
  3. ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 310 ve diğer sayfalar.
  4. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
  5. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, 1933, İstanbul, s. 25 ve diğer sayfalar.
  6. ^ Sabinin, Gürcistan Cenneti (Gürcüce), Sankt-Peterburg, 1882, s. 392-393.
  7. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 410, ISBN 9789941478178.
  8. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947) s. 303-304, II. cilt (1941), s. 296-297". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2021. 
  9. ^ ""Poshov kazası 1886 Yılı" (Rusça)". 26 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021. 
  10. ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 114, ISBN 9786052100271.
  11. ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 63, ISBN 9786052100271.
  12. ^ Roland Topçişvili, Gürcistan’ın Tarihsel ve Etnografik Bölgeleri (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 300, ISNB 9789941953309.
  13. ^ "Zakaria Çiçinadze, Gürcistan'da Müslüman Gürcüler ve Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 176, 223" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Nisan 2022. 
  14. ^ Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli’de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), 1938, Paris, s. 10.
  15. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  16. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 761.
  17. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  18. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  19. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  20. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  21. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  22. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  23. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  24. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  31. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  32. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  33. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  34. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  35. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  36. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  37. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  38. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  39. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Posof Nüfusu - Ardahan". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Ardahan Posof Nüfusu". nufusune.com. 
  40. ^ Map & Travel Route adlı Software programı
  41. ^ "Posof İlçe Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü". 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015. 

Dış bağlantılar

değiştir
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Posof&oldid=33951923" sayfasından alınmıştır