Tam trigonometrik değerler

tam bir dairenin rasyonel bir katının sinüs veya kosinüsünün alınmasıyla üretilen irrasyonel sayı

Matematikte, trigonometrik fonksiyonların değerleri gibi yaklaşık olarak veya gibi tam olarak ifade edilebilir. Trigonometrik tablolar birçok yaklaşık değer içerirken, belirli açılar için kesin değerler aritmetik işlemler ve karekök kombinasyonu ile ifade edilebilir. Bu şekilde ifade edilebilen trigonometrik değerlere sahip açılar tam olarak pergel ve düzeç ile inşa edilebilen açılardır ve bu değerlere inşa edilebilir sayılar denir.

Yaygın açılar

değiştir

15°, 18° veya 22,5°'nin katları olan açıların trigonometrik fonksiyonları basit cebirsel değerlere sahiptir. Bu değerler 0° ile 45° arasındaki açılar için aşağıdaki tabloda listelenmiştir.[1] Aşağıdaki tabloda “Tanımsız” etiketi   oranını temsil etmektedir. Trigonometrik fonksiyonların kod alanı reel sayılar olarak alınırsa, bu girdiler tanımsız olurken, kod alanı izdüşümsel olarak genişletilmiş reel sayılar olarak alınırsa, bu girdiler   değerini alır (bkz. sıfıra bölme).

Radyan Derece sin cos tan cot sec csc
          Tanımsız   Tanımsız
               
               
               
               
               
         

Bu aralığın dışındaki açılar için trigonometrik değerler yansıma ve kaydırma özdeşlikleri uygulanarak bulunabilir, örneğin

 

Trigonometrik sayılar

değiştir

Bir trigonometrik sayı, π'nin bir rasyonel radyan katının sinüs veya kosinüsü olarak ifade edilebilen bir sayıdır.[2]   olduğundan, sinüs durumu bu tanımdan çıkarılabilir. Bu nedenle herhangi bir trigonometrik sayı   şeklinde yazılabilir, burada k ve n tam sayılardır. Bu sayı, karmaşık sayının gerçek kısmı olarak düşünülebilir.  . De Moivre formülü, bu formdaki sayıların birimin kökleri olduğunu gösterir:

 

Birimin kökü xn - 1 polinomunun bir kökü olduğundan, cebirseldir. Trigonometrik sayı, birimin kökünün ve karmaşık eşleniğinin ortalaması olduğundan ve cebirsel sayılar aritmetik işlemler altında kapalı olduğundan, her trigonometrik sayı cebirseldir.[2] Trigonometrik sayıların minimal polinomları açık olarak sayılabilir.[3] Buna karşılık, Lindemann-Weierstrass teoremine göre, sıfır olmayan herhangi bir cebirsel sayının sinüs veya kosinüsü her zaman aşkındır.[4]

Birliğin herhangi bir kökünün reel kısmı bir trigonometrik sayıdır. Niven teoremine göre, tek rasyonel trigonometrik sayılar 0, 1, -1, 1/2 ve -1/2'dir.[5]

İnşa edilebilirlik

değiştir

Bir açı, ancak ve ancak sinüsü (veya eşdeğer olarak kosinüsü) tam sayılara uygulanan aritmetik işlemler ve kareköklerin bir kombinasyonu ile ifade edilebiliyorsa pergel ve çizgeç ile oluşturulabilir.[6] İlave olarak,   radyanın rasyonel katı olan bir açı, ancak ve ancak   radyan olarak ifade edildiğinde inşa edilebilir, burada a ve b aralarında asal tam sayılardır, paydanın asal çarpanlara ayrılması, b, bazı ikinin kuvveti ile herhangi bir sayıda farklı Fermat asalının çarpımıdır (bir Fermat asalı, ikinin kuvvetinden bir büyük asal sayıdır).[7]

Böylece, örneğin,   inşa edilebilir bir açıdır çünkü 15, 3 ve 5 Fermat asallarının çarpımıdır. Benzer şekilde   inşa edilebilir bir açıdır çünkü 12, bir Fermat asalının (3) iki (4) katıdır. Ancak   oluşturulabilir bir açı değildir, çünkü   iki kez çarpan olarak 3 içerdiğinden “farklı” Fermat asallarının çarpımı değildir ve   de değildir, çünkü 7 bir Fermat asalı değildir.[8]

Yukarıdaki tanımlamadan, tam sayı derecelik bir açının ancak ve ancak bu derece 3'ün bir katı ise inşa edilebilir olduğu sonucu çıkar.

İnşa edilebilir değerler

değiştir

Bir yansıma özdeşliğinden,  . Pisagor trigonometrik özdeşliğinde]] yerine konulması  , minimal polinom elde edilir.  . Pozitif kök alındığında,   bulunur.

30° ve 60°

değiştir

Sinüs ve kosinüsün 30 ve 60 derecelik değerleri eşkenar üçgen analizi ile elde edilir. Eşkenar üçgende 3 açı eşittir ve toplamı 180°'dir, dolayısıyla her bir köşe açısı 60°'dir. Bir köşe ikiye bölündüğünde, 30-60-90 açılarına sahip özel dik üçgen elde edilir. Simetri gereği, ikiye bölünen kenar eşkenar üçgenin kenarının yarısıdır, bu nedenle   sonucuna varılır. Pisagor ve yansıma özdeşlikleri   sonucunu verir.

18°, 36°, 54° ve 72°

değiştir

  değeri, sinüs ve kosinüs için çoklu açı formülleri kullanılarak türetilebilir.[9] Sinüs için çift açı formülü ile:

 

Kosinüs için üç kat açı formülü ile:

 

sin(36°) = cos(54°) olduğundan, bu iki ifadeyi eşitler ve cos(18°)'nin bir katsayısını sadeleştiririz:

 

Bu ikinci dereceden denklemin yalnızca bir pozitif kökü vardır:

 

Pisagor özdeşliği   değerini verir ve ikili ve üçlü açı formülleri 36°, 54° ve 72° sinüs ve kosinüs değerlerini verir.

3°'nin kalan katları

değiştir

0-90° arasındaki 3°'nin katları olan diğer tüm açıların sinüs ve kosinüsleri yukarıda açıklanan açılardan ve toplam ve fark formüllerinden türetilebilir. Özellikle,[10]

 

Örneğin,   olduğundan, kosinüsü, kosinüs farkı formülü ile türetilebilir:

 

Yarım açılar

değiştir

Eğer payda, “b”, 2'nin ek faktörleriyle çarpılırsa, sinüs ve kosinüs yarım açı formülleri ile türetilebilir. Örneğin, 22,5° (π/8 rad) 45°'nin yarısıdır, dolayısıyla sinüs ve kosinüsü şöyledir:[11]

 
 

Yarım açı formüllerinin tekrar tekrar uygulanması iç içe radikallere, özellikle de   biçimindeki iç içe 2'nin kareköklerine yol açar. Genel olarak,   biçimindeki çoğu açının sinüs ve kosinüsü,   cinsinden 2'nin iç içe geçmiş karekökleri kullanılarak ifade edilebilir. Özellikle, eğer bir açı aşağıdaki gibi yazılabiliyorsa;  

burada   ve     için -1, 0 veya 1 ise, o halde[12]

 

ve eğer   ise o zaman[12]  

Örneğin,  , yani   ise aşağıdaki sonuç elde edilir:    

17'nin paydası

değiştir

17 bir Fermat asalı olduğundan, düzenli bir 17-gen inşa edilebilir, bu da   radyan gibi açıların sinüs ve kosinüslerinin karekökler cinsinden ifade edilebileceği anlamına gelir. Özellikle, 1796'da Carl Friedrich Gauss şunu göstermiştir:[13][14]

 

  (  tam sayıları için) biçimindeki diğer inşa edilebilir açıların sinüs ve kosinüsleri bundan türetilebilir.

1°'nin inşa edilemezliği

değiştir

İnşa edilebilirlikte tartışıldığı gibi, yalnızca   radyanın rasyonel katları olan belirli açılar kareköklerle ifade edilebilen trigonometrik değerlere sahiptir.   radyan olan 1° açısı, paydada tekrarlanan 3 faktörüne sahiptir ve bu nedenle   sadece karekökler kullanılarak ifade edilemez. İlgili bir soru da küp kökler kullanılarak ifade edilip edilemeyeceğidir. Aşağıdaki iki yaklaşım kullanılabilir, ancak her ikisi de karmaşık bir sayının küp kökü içeren bir ifade ile sonuçlanır.

Üçlü açı özdeşliğini kullanarak,  'i bir kübik polinomun kökü olarak tanımlayabiliriz:  . Bu polinomun üç kökü  ,   ve  'dir.   inşa edilebilir olduğundan, bunun için bir ifade Cardano formülü içine yerleştirilerek   için bir ifade elde edilebilir. Ancak, kübiğin üç kökü de reel olduğundan, bu bir casus irreducibilis örneğidir ve ifade karmaşık bir sayının küp kökünü almayı gerektirecektir.[15][16]

Alternatif olarak, De Moivre formülü ile:

 

Küp kökleri alarak ve denklemleri toplayarak veya çıkararak aşağıdakileri elde ederiz:[16]

 

Ayrıca bakınız

değiştir

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Abramowitz & Stegun 1972, p. 74, 4.3.46
  2. ^ a b Niven, Ivan. Numbers: Rational and Irrational, 1961. Random House. New Mathematical Library, Vol. 1. ISSN 0548-5932. Ch. 5
  3. ^ Lehmer, D. H. (1933). "A Note on Trigonometric Algebraic Numbers". The American Mathematical Monthly. 40 (3). ss. 165-166. doi:10.2307/2301023. JSTOR 2301023. 
  4. ^ Burger, Edward B.; Tubbs, Robert (17 Nisan 2013). Making Transcendence Transparent: An intuitive approach to classical transcendental number theory (İngilizce). Springer Science & Business Media. s. 44. ISBN 978-1-4757-4114-8. 
  5. ^ Schaumberger, Norman (1974). "A Classroom Theorem on Trigonometric Irrationalities". Two-Year College Mathematics Journal. 5 (1). ss. 73-76. doi:10.2307/3026991. JSTOR 3026991. 
  6. ^ Martin, George E. (1998), Geometric Constructions, Undergraduate Texts in Mathematics, Springer-Verlag, New York, doi:10.1007/978-1-4612-0629-3, ISBN 0-387-98276-0, MR 1483895 
  7. ^ Martin, George E. (1998), Geometric Constructions, Undergraduate Texts in Mathematics, Springer-Verlag, New York, s. 46, doi:10.1007/978-1-4612-0629-3, ISBN 0-387-98276-0, MR 1483895 
  8. ^ Fraleigh, John B. (1994), A First Course in Abstract Algebra, 5th, Addison Wesley, ISBN 978-0-201-53467-2, MR 0225619 
  9. ^ "Exact Value of sin 18°". math-only-math. 19 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2024. 
  10. ^ Weiß, Adam (1851). Handbuch Der Trigonometrie (Almanca). J. L. Schmid. ss. 72-74. 
  11. ^ Durbha, Subramanyam (2012). "A Geometric Method of Finding the Trigonometric Ratios of 22 ½° and 75°". Mathematics in School. 41 (3). ss. 22-23. JSTOR 23269221. 
  12. ^ a b Servi, L. D. (April 2003). "Nested Square Roots of 2". The American Mathematical Monthly. 110 (4). ss. 326-330. doi:10.1080/00029890.2003.11919968. 
  13. ^ Arthur Jones, Sidney A. Morris, Kenneth R. Pearson, Abstract Algebra and Famous Impossibilities, Springer, 1991, 0387976612, p. 178.
  14. ^ Callagy, James J. "The central angle of the regular 17-gon", Mathematical Gazette 67, December 1983, 290–292.
  15. ^ Parent, James T. (June 2011). "Exact values for the sin of all integers" (PDF). Interactive Mathematics. 16 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Şubat 2024. 
  16. ^ a b Kowalski, Travis (November 2016). "The Sine of a Single Degree" (PDF). The College Mathematics Journal. 47 (5). ss. 322-332. doi:10.4169/college.math.j.47.5.322. 12 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Eylül 2024. 

Bibliyografya

değiştir