Ankara-Kars demiryolu

Ankara – Kars demiryolu
Ankara – Kars demiryolu
Genel bilgiler
Durum	İşletmede
Sahibi	TCDD
Yer	2. Bölge; 4. Bölge
İlk - Son durak	Ankara Garı; Kars Garı;
İstasyonlar	139
Web sitesi	http://www.tcdd.gov.tr
Hizmet
Sistem	TCDD
İşletmeci(ler)	TCDD Taşımacılık
Bakım tesisi	Ankara Garı; Kayseri Garı; Sivas Garı; Kars Garı
Tarihçe
Açılış	1894 - 1917 (Rus İmparatorluğu tarafından Kars – Erzurum arasında); 1925 – 1961 (TCDD tarafından Ankara – Kars arasında)
Teknik bilgiler
Hat uzunluğu	1.365,204 kilometre (848,298 mi)
Hat açıklığı	Standart (1435 mm)
Rota sayısı	3; Ankara – Hanlı – Sivas – Bostankaya – Tecer – Kangal – Kars; Hanlı – Bostankaya (Varyant); Tecer – Kangal (Varyant)
Elektrikleme	25 kV AA Katener (Ankara – Divriği)
Çalışma Hızı	120 km/sa (75 mph)
Güzergâh haritası
Güzergâh haritası
Ankara - Kars demiryolu
	576,615
	0,00
	0,00
	69,743
	171,813
	364,990
	2. Bölge
	4. Bölge

Ankara – Kars demiryolu, Türkiye'nin başkenti Ankara'yı sınır şehri Kars'a bağlayan TCDD'ye ait konvansiyonel demiryolu hattıdır.

Demiryolu hattı Cumhuriyet Dönemi'nde devlet eliyle inşa edilen ilk demiryolu hattıdır. Hattın inşasına ilk devlet demiryolları şirketi olan Chemins de fer d'Anatolie Baghdad / Anadolu – Bağdat Demiryolları (CFAB) Şirketi başlamış, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) (o zamanki adıyla Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü) ise inşaatı tamamlamıştır. Ankara'dan başlayan hat Kırıkkale, Yozgat, Nevşehir, Kayseri, Sivas, Erzincan ve Erzurum illerinden geçerek Kars'ta sonlanmaktadır.

Demiryolu hattında özellikle günümüzde yerli ve yabancı turistler arasında popülerliği giderek artan Doğu Ekspresi ve Turistik Doğu Ekspresi seferleri yapmaktadır.^[14]

Demiryolu hattının elektrikli ve elektriksiz kısımları bulunmaktadır. Ankara Garı – Kayseri Garı – Hanlı – Çetinkaya – Divriği arasındaki kısımlar elektriklidir.^[15] Divriği – Kars Garı arasındaki hat ise elektriksizdir.

Kars Garı'ndan başlayarak Ardahan'ın Çıldır ilçesinde yer alan Aktaş Sınır Kapısı (Gürcistan - Türkiye Sınırı) yakınlarındaki Karakale mevkiinde Türkiye Cumhuriyeti sınırlarından çıkan Bakü – Tiflis – Kars demiryolu 2017 yılında hizmete girmiştir. Demir İpek Yolu olarak da adlandırılan bu hat, İstanbul Boğazı'nı geçen Marmaray Tüneli ile birlikte, Pekin'den Londra'ya alternatif ve kesintisiz bir demiryolu bağlantısı sağlanmıştır. Demiryolu, Ankara – Kars demiryolu hattı aracılığıyla Türkiye'nin diğer demiryolu hatlarıyla bağlantılıdır.

Ankara – Kars demiryolu, İstanbul-Haydarpaşa – Ankara demiryolu ile Eskişehir, Bilecik, Sakarya, Kocaeli ve İstanbul'a bağlanmaktadır. Bununla birlikte Çetinkaya, Kalın, Boğazköprü ve Irmak'taki müselleslerden başlayan demiryolu hatlarıyla Malatya, Samsun, Adana, Zonguldak gibi birçok şehirle de bağlantısı mevcuttur. Hattın gelecekte Kars – Iğdır – Nahçıvan demiryolu aracılığıyla Iğdır üzerinden Nahçıvan'a bağlanması planlanmaktadır.

Demiryolu hattının devamı niteliğinde olan ve Kars Garı'ndan başlayarak Kars'ın Akyaka ilçesinde yer alan Doğukapı Tren İstasyonu'ndan sonra Türkiye Cumhuriyeti sınırlarından çıkarak Ermenistan'a geçen Kars – Gümrü – Tiflis demiryolu hattında, sınırın 1993 yılından beri kapalı olması sebebiyle, Akyaka Tren İstasyonu'na kadar yolcu ve yük taşımacılığı yapılmaktadır.

Tarihçe

Demiryolu hattının Doğukapı – Kars – Sarıkamış arasındaki bölümü 1894 – 1899 yılları arasında Kars, Rus toprağıyken (Kars Oblastı) Transkafkasya Demiryolu (ZZhD) Şirketi tarafından Transkafkasya Demiryolu hattı için Rus hat açıklığı (1524 mm) ile inşa edilmiş ve 1899 yılında hizmete girmiştir. Hattın Sarıkamış – Erzurum arasındaki kısmı ise I. Dünya Savaşı sırasındaki Rus işgali döneminde Rus İmparatorluk Ordusu tarafından metre hat açıklığı (1000 mm) ile inşa edilmiştir. 1920 yılında imzalanan Gümrü Antlaşması ile Türkiye Kars ve çevresini tekrar ele geçirmiş ve 1927 yılında bölgede bulunan Transkafkasya Demiryolu'na ait demiryolu hatlarını satın almıştır.

Osmanlı İmparatorluğu Dönemi'nde Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie / Osmanlı Anadolu Demiryolları (CFOA) Şirketi tarafından Ankara'ya kadar demiryolu hattı inşa edilmişse de ülkenin doğusuna bir demiryolu hattı inşa etmek, Bağdat Demiryolu'nun fikir babası olan Wilhelm von Pressel'in de öngördüğü gibi, hem ekonomik hem de siyasi sebeplerle mümkün olmamıştı. Ancak I. Dünya Savaşı sırasında Kızılırmak'ın stratejik öneminden faydalanmak amacıyla Irmak'a kadar dar hat açıklığında bir demiryolu hattı inşa edilmiş, bu hat Kurtuluş Savaşı sırasında Yahşihan'a kadar uzatılmıştır. İnşa edilen bu demiryolu hattı Ankara – Kars demiryolu hattının öncülüdür.

Hükûmet, 23 Mart 1924 tarihinde yayımlanan 499 sayılı Kanun ile Ankara ile Kars arasında bağlantı sağlanması ve dar hat açıklığı ile inşa edilmiş mevcut demiryolu hatlarının standart hat açıklığı (1435 mm) ile yeniden inşa edilmesi konusunda yetkilendirilmiştir. Hattın inşaatını ilk devlet demiryolları şirketi olan Chemins de fer d'Anatolie Baghdad / Anadolu – Bağdat Demiryolları (CFAB) Şirketi üstlenmiş ve hattın Ankara – Yahşihan – Yerköy arasındaki kısmı 1925 yılında, Yerköy – Kayseri arasındaki kısmı ise 1927 yılında hizmete girmiştir. Hattın Kayseri – Sivas arasındaki kısmı ise TCDD (o zamanki adıyla Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü) tarafından inşa edilerek 1930 yılında hizmete girmiştir. Hattın Anadolu Yaylası'nda inşa edilmesi birçok mühendislik sorununa sebep olmuş, bu sorunları aşmak amacıyla inşa edilen tünellerin toplam uzunluğu ise 4 km'yi bulmuştur.^[16] Hattın Sivas – Erzurum arasındaki kısmı ise 1935 – 1939 yılları arasında inşa edilmiş ve Erzurum – Kars arasındaki mevcut demiryolu hattı ile bağlantı sağlanmıştır. Erzurum – Kars arasındaki mevcut hat 1949 – 1961 yılları arasında TCDD tarafından standart hat açıklığı ile yeniden inşa edilmiştir. Hat üzerinde, belirli yerlerde mesafeleri kısaltmak ve ulaşımı hızlandırmak amacıyla iki adet varyant inşa edilmiştir. Her iki varyant da Sivas il sınırları içinde olup, bunlardan ilki 1994 yılında hizmete giren Hanlı – Bostankaya Varyantı, diğeri ise 1974'te inşa edilmeye başlanan ancak maddi ve coğrafi zorluklar nedeniyle 2010'da hizmete girebilen Tecer – Kangal Varyantı'dır. Bu varyant üzerinde bulunan Deliktaş Tüneli, Türkiye'nin en uzun konvansiyonel demiryolu tünelidir.

Hattın Kısımları ve Açılma Tarihleri

Güzergâh	Mesafe	Hizmete Giriş Yılı	Açıklama
Kars – Sarıkamış	59,283 kilometre (36,837 mi)	1894 – 1899	Kars, Rus toprağıyken Rus hat açıklığında inşa edilmiştir.
Sarıkamış – Erzurum	156,870 kilometre (97,474 mi)	I. Dünya Savaşı sırasında	Rus işgali sırasında Rus İmparatorluk Ordusu tarafından dar hat açıklığında inşa edilmiştir.
Ankara – Irmak	69,743 kilometre (43,336 mi)	I. Dünya Savaşı sırasında	Dar hat açıklığı
Irmak – Yahşihan	16,117 kilometre (10,015 mi)	Kurtuluş Savaşı sırasında	Dar hat açıklığı
Ankara – Irmak – Yerköy	205,461 kilometre (127,668 mi)	1925	Standart hat açıklığı
Yerköy – Boğazköprü – Kayseri	174,479 kilometre (108,416 mi)	1927	Standart hat açıklığı
Kayseri – Hanlı – Kalın – Sivas	222,421 kilometre (138,206 mi)	1930	Standart hat açıklığı
Sivas – Bostankaya – Tecer – Eskiköy	63,481 kilometre (39,445 mi)	1935	Standart hat açıklığı
Eskiköy – Kangal – Çetinkaya	47,935 kilometre (29,785 mi)	1936	Standart hat açıklığı
Çetinkaya – Divriği	64,847 kilometre (40,294 mi)	1937	Standart hat açıklığı
Divriği – Erzincan	155,570 kilometre (96,667 mi)	1938	Standart hat açıklığı
Erzincan – Erzurum	214,857 kilometre (133,506 mi)	1939	Standart hat açıklığı
Erzurum – Horasan	85,361 kilometre (53,041 mi)	1949	Standart hat açıklığı
Horasan – Sarıkamış	71,509 kilometre (44,434 mi)	1951	Standart hat açıklığı
Sarıkamış – Kars	59,283 kilometre (36,837 mi)	1961	Standart hat açıklığı
Hanlı – Bostankaya Varyantı^[8]	44 kilometre (27 mi)	1994	Standart hat açıklığı
Tecer – Kangal Varyantı^[10]	31 kilometre (19 mi)	1973 – 2010	Standart hat açıklığı Hat üzerindeki Deliktaş Tüneli 5.473 metre (3,401 mi) uzunluğu ile Türkiye'deki en uzun konvansiyonel demiryolu tünelidir.