Vikipedi

Charles Darwin

İngiliz biyolog ve doğabilimci (1809-1882)
(Darvin sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Charles Darwin (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Charles Robert Darwin FRS FRGS FLS FZS JP[6] (/ˈdɑːrwɪn/[7] DAR-win; 12 Şubat 1809 - 19 Nisan 1882) evrimsel biyolojiye yaptığı katkılarla tanınan İngiliz doğa bilimci, jeolog ve biyologdur.[8] Tüm yaşam türlerinin ortak bir atadan türediği yönündeki önermesi günümüzde genel kabul görmekte ve bilimde temel bir kavram olarak kabul edilmektedir.[9] Alfred Russel Wallace ile ortak bir yayında, evrimin bu dallanma modelinin, var olma mücadelesinin seçici üremede yer alan yapay seçilime benzer bir etkiye sahip olduğu doğal seçilim adını verdiği bir süreçten kaynaklandığına dair bilimsel teorisini ortaya koymuştur.[10] Darwin insanlık tarihinin en etkili isimlerinden biri olarak tanımlanmış ve Westminster Abbey'e gömülerek onurlandırılmıştır.[11][12]

FRS FRGS FLS FZS JP

Charles Darwin
Darwin'in karakteristik geniş alnı, gür kaşları, derin yerleşimli gözleri, boksör burnu ve kararlı bir bakışa sahip ağzını gösteren üç çeyrek boyunda stüdyo fotoğrafı. Tepesi keldir, koyu renk saçları ve uzun yan bıyıkları vardır ancak sakalı ya da bıyığı yoktur. Ceketi koyu renk, çok geniş yakalı ve pantolonu açık ekose desenlidir. Gömleğinin dik bir kanat yakası vardır ve kravatı hafif ince ekose desenli yeleğinin içine sokulmuştur.
Darwin, 1854 civarı, Türlerin Kökeni'ni hazırlarken[1]
DoğumCharles Robert Darwin
12 Şubat 1809(1809-02-12)
Shrewsbury, İngiltere
Ölüm19 Nisan 1882 (73 yaşında)
Down, Kent, İngiltere
Defin yeriWestminster Abbey
EğitimEdinburgh Üniversitesi
Christ's College, Cambridge (BA, 1831; MA, 1836)[2]
Tanınma nedeni
Evlilik
Emma Wedgwood (e. 1839)
Çocuk(lar)10
Ebeveyn(ler)
Ödüller
Kariyeri
DalıDoğa tarihi, jeoloji
Çalıştığı kurumlarLondra Jeoloji Topluluğu
Akademik danışmanları
Yazar alıntısı (botanik)Darwin
Yazar alıntısı (zooloji)Darwin
İmza

Darwin'in doğaya duyduğu erken ilgi, Edinburgh Üniversitesindeki tıp eğitimini ihmal etmesine yol açtı; bunun yerine deniz omurgasızlarının araştırılmasına yardımcı oldu. Cambridge Üniversitesi Christ's College'da 1828'den 1831'e kadar sürdürdüğü çalışmaları doğa bilimlerine olan tutkusunu teşvik etti.[13] HMS Beagle gemisiyle 1831'den 1836'ya kadar yaptığı beş yıllık yolculuk Darwin'i, gözlemleri ve teorileri Charles Lyell'in kademeli jeolojik değişim kavramını destekleyen seçkin bir jeolog haline getirdi. Yolculuk günlüğünün yayınlanması Darwin'in popüler bir yazar olarak ünlenmesini sağladı.[14]

Yolculuk sırasında topladığı vahşi yaşam ve fosillerin coğrafi dağılımı karşısında şaşkınlığa düşen Darwin, detaylı araştırmalara başladı ve 1838'de doğal seçilim teorisini geliştirdi.[15] Fikirlerini birçok doğa bilimciyle tartışmasına rağmen, kapsamlı bir araştırma için zamana ihtiyacı vardı ve jeolojik çalışmaları öncelikliydi.[16] Alfred Russel Wallace ona aynı fikri açıklayan bir makale gönderdiğinde, 1858'de teorisini yazıyordu ve hemen her iki teoriyi de Londra Linne Derneğine ortaklaşa sundular.[17] Darwin'in çalışmaları, doğadaki çeşitlenmenin baskın bilimsel açıklaması olarak modifikasyonla evrimsel soyu oluşturdu.[18] 1871'de İnsanın Türeyişi adlı kitabında insanın evrimini ve cinsel seçilimi inceledi, bunu İnsan ve Hayvanlarda Duyguların İfadesi (1872) izledi. Bitkiler üzerine yaptığı araştırmalar bir dizi kitapta yayımlandı ve son kitabı olan Solucanlar'da (1881) toprak solucanlarını ve onların toprak üzerindeki etkilerini inceledi.

Darwin, evrim teorisini ikna edici kanıtlarla birlikte 1859 tarihli Türlerin Kökeni adlı kitabında yayınladı.[19][20] 1870'lere gelindiğinde, bilim camiası ve eğitimli halkın çoğunluğu evrimi bir gerçek olarak kabul etmişti. Bununla birlikte, pek çok kişi doğal seçilime sadece küçük bir rol veren rakip açıklamaları tercih etti ve 1930'lardan 1950'lere kadar modern evrimsel sentezin ortaya çıkmasına kadar doğal seçilimin evrimin temel mekanizması olduğu konusunda geniş bir fikir birliği oluşmadı.[18][21] Darwin'in bilimsel keşfi, yaşamın çeşitliliğini açıklayan, yaşam bilimlerinin birleştirici teorisidir.

Yaşamı

değiştir

İlk yılları ve eğitimi

değiştir
Daha fazla bilgi: Charles Darwin'in eğitimi ve Darwin-Wedgwood ailesi

Darwin, 12 Şubat 1809'da Shropshire, Shrewsbury'de, ailesinin evi The Mount'ta doğdu.[22][23] Zengin sosyete doktoru ve finansçı Robert Darwin ile Susannah Darwin'in (kızlık soyadı Wedgwood) altı çocuğundan beşincisiydi. Büyükbabaları Erasmus Darwin ve Josiah Wedgwood önde gelen kölelik karşıtlarıydı. Erasmus Darwin, torununun genişlettiği kavramları öngören gelişmemiş fikirler içeren kademeli yaratılışın şiirsel bir fantezisi olan Zoonomia'da (1794) evrim ve ortak soyun genel kavramlarını övmüştü.[24]

 
Ellen Sharples tarafından 1816 yılında yedi yaşındaki Darwin'in bir saksı bitkisiyle birlikte tebeşirle çizilmiş resmi

Wedgwood'lar Anglikanizmi benimsemiş olsalar da her iki aile de büyük ölçüde Üniteryendi. Özgürlükçü bir düşünür olan Robert Darwin, bebek Charles'ı Kasım 1809'da Shrewsbury'deki Anglikan St Chad Kilisesinde vaftiz ettirdi, ancak Charles ve kardeşleri anneleriyle birlikte yerel Üniteryen Kilisesine devam ettiler. Sekiz yaşındaki Charles, 1817'de vaiz tarafından yönetilen gündüz okuluna katıldığında doğa tarihine ve koleksiyonculuğa ilgi duymaya başlamıştı bile. 1817 Temmuz ayında annesi öldü. Eylül 1818'den itibaren eğitimine ağabeyi Erasmus'la birlikte yakındaki Anglikan Shrewsbury School'da yatılı olarak devam etti.[25]

Darwin, Ekim 1825'te kardeşi Erasmus ile birlikte saygın Edinburgh Üniversitesi Tıp Fakültesine gitmeden önce, 1825 yazını doktor çırağı olarak babasının Shropshire'ın yoksullarını tedavi etmesine yardım ederek geçirdi. Darwin dersleri sıkıcı ve cerrahiyi üzücü bulduğundan çalışmalarını ihmal etti.[26] Charles Waterton'a Güney Amerika yağmur ormanlarında eşlik etmiş olan azatlı siyah köle John Edmonstone'dan haftalık yaklaşık 40 saat süren seanslarla tahnitçiliği öğrendi.[27]

Darwin üniversitedeki ikinci yılında, materyalist görüşlere sahip radikal demokrat öğrencilerin geleneksel dini bilim kavramlarına meydan okuduğu canlı tartışmaların yer aldığı bir öğrenci doğa tarihi grubu olan Plinian Society'ye katıldı.[28] Robert Edmond Grant'ın Firth of Forth'taki deniz omurgasızlarının anatomisi ve yaşam döngüsü üzerine yaptığı araştırmalara yardımcı oldu ve 27 Mart 1827'de Plinian'da istiridye kabuklarında bulunan siyah sporların bir paten sülüğünün yumurtaları olduğuna dair kendi keşfini sundu. Bir gün Grant, Lamarck'ın evrimsel fikirlerini övdü. Darwin, Grant'ın bu cüretkârlığı karşısında hayrete düşmüştü, ancak kısa süre önce büyükbabası Erasmus'un günlüklerinde de benzer fikirler okumuştu.[29] Darwin, Robert Jameson'ın Neptünizm ve Plütonizm arasındaki tartışmalar da dahil olmak üzere jeolojiyi kapsayan doğa tarihi dersinden oldukça sıkılmıştı. Bitkilerin sınıflandırılmasını öğrendi ve o dönemde Avrupa'nın en büyük müzelerinden biri olan Üniversite Müzesinin koleksiyonları üzerindeki çalışmalara yardımcı oldu.[30]

Darwin'in tıp eğitimini ihmal etmesi babasını kızdırdı ve babası onu Ocak 1828'de Anglikan papazı olma yolunda ilk adım olarak Sanat Lisansı diploması almak üzere Cambridge'deki Christ's College'a gönderdi. Darwin, Cambridge'in Tripos sınavları için yeterli değildi ve bunun yerine normal derece kursuna katılması gerekiyordu.[31] Okumak yerine ata binmeyi ve atıcılık yapmayı tercih etti.[32]

 
Anthony Smith'in Darwin'in, Christ's College, Cambridge'daki öğrenciliği için yaptığı iki yüzüncü yıl portresi[33]

Darwin'in Christ's College'a kaydının ilk birkaç ayında, ikinci kuzeni William Darwin Fox hâlâ orada okuyordu. Fox, kelebek koleksiyonuyla onu etkilemiş, Darwin'i entomolojiyle tanıştırmış ve onu böcek toplamaya yönlendirmiştir.[34][35] Bunu gayretle yaptı ve bulduklarından bazılarını James Francis Stephens'ın Illustrations of British entomology (1829-32) adlı kitabında yayınlattı.[35][36]

Fox sayesinde Darwin, botanik profesörü John Stevens Henslow'un yakın arkadaşı ve takipçisi oldu.[34] Bilimsel çalışmayı dini doğal teoloji olarak gören diğer önde gelen papaz-doğabilimcilerle tanıştı ve bu papazlar tarafından "Henslow ile yürüyen adam" olarak tanındı. Kendi sınavları yaklaştığında Darwin kendini çalışmalarına verdi ve William Paley'in Evidences of Christianity (1795) adlı kitabının dili ve mantığından çok etkilendi.[37] Ocak 1831'deki final sınavında Darwin başarılı oldu ve 178 aday arasından onuncu olarak normal dereceye yükseldi.[38]

Darwin Haziran 1831'e kadar Cambridge'de kalmak zorunda kaldı. Paley'in Doğal Teoloji ya da Tanrının Varlığının ve Niteliklerinin Kanıtları (ilk kez 1802'de yayımlandı) adlı kitabını okudu; bu kitap doğadaki ilahi tasarım için bir argüman oluşturuyor ve adaptasyonu Tanrı'nın doğa yasaları aracılığıyla hareket etmesi olarak açıklıyordu.[39] John Herschel'in doğa felsefesinin en yüksek amacını gözlemlere dayalı tümevarımsal akıl yürütme yoluyla bu tür yasaları anlamak olarak tanımlayan yeni kitabı Preliminary Discourse on the Study of Natural Philosophy'yi (1831) ve Alexander von Humboldt'un 1799-1804 yılları arasındaki bilimsel seyahatlerinin Kişisel Anlatı'sını okudu. Katkıda bulunmak için "yakıcı bir şevkle" ilham alan Darwin, mezun olduktan sonra bazı sınıf arkadaşlarıyla birlikte tropik bölgelerde doğa tarihi çalışmak üzere Tenerife'yi ziyaret etmeyi planladı. Hazırlık olarak Adam Sedgwick'in jeoloji kursuna katıldı, ardından 4 Ağustos'ta onunla birlikte Galler'deki tabakaları haritalamak için iki haftalık bir yolculuk yaptı.[40][41]

HMS Beagle ile keşif gezisi

değiştir
Daha fazla bilgi: HMS Beagle'ın ikinci yolculuğu
 
Beagle'ın dünya çevresindeki yolculuğu, 1831-1836

Sedgwick'i Galler'de bıraktıktan sonra Darwin Barmouth'ta öğrenci arkadaşlarıyla birkaç gün geçirdi. Eve 29 Ağustos'ta döndüğünde, Henslow'un kendisine HMS Beagle'da kaptan Robert FitzRoy'la birlikte kendi finanse ettiği bir ek görev için uygun (tamamlanmamış olsa da) bir doğa bilimci olarak önerdiği bir mektup buldu; bu görev "sadece bir koleksiyoncudan" ziyade bir beyefendiye göreydi. Gemi dört hafta içinde Güney Amerika kıyılarının haritasını çıkarmak üzere yola çıkacaktı.[42][43] Robert Darwin oğlunun iki yıl sürmesi planlanan yolculuğuna zaman kaybı olarak görerek karşı çıktı, ancak kayınbiraderi Josiah Wedgwood II tarafından oğlunun katılımını kabul etmeye (ve finanse etmeye) ikna edildi.[44] Darwin, koleksiyonunun kontrolünü elinde tutmak için özel bir sıfatla kalmaya özen göstermiş ve koleksiyonunu büyük bir bilimsel kurumda kullanmayı amaçlamıştır.[45]

Gecikmelerden sonra yolculuk 27 Aralık 1831'de başladı, neredeyse beş yıl sürdü. FitzRoy'un amaçladığı gibi, Darwin bu sürenin çoğunu karada jeoloji araştırmaları ve doğa tarihi koleksiyonları yaparak geçirirken, HMS Beagle kıyıları araştırdı ve haritalarını çıkardı.[18][46] Gözlemleri ve teorik spekülasyonları hakkında dikkatli notlar tuttu ve yolculuk sırasında aralıklarla örneklerini, ailesi için günlüğünün bir kopyasını da içeren mektuplarla birlikte Cambridge'a gönderdi.[47] Daarwin'in jeoloji, böcek toplama ve deniz omurgasızlarını parçalara ayırma konularında biraz uzmanlığı vardı, ancak diğer tüm alanlarda acemiydi ve uzman değerlendirmesi için ustalıkla örnekler topladı.[48] Deniz tutmasından çok muzdarip olmasına rağmen Darwin gemideyken bol bol not tutmuştur. Zooloji notlarının çoğu, sakin bir dönemde topladığı planktonlardan başlayarak deniz omurgasızlarıyla ilgilidir.[46][49]

 
Darwin (sağda) Arjantin'de Bahía Blanca'da Beagle'ın güvertesinde, fosillerle birlikte; geminin ilk ressamı Augustus Earle'ün karikatürü

Yeşil Burun Adaları'ndaki St Jago'da karaya ilk çıktıklarında Darwin volkanik kayalıkların yükseklerindeki beyaz bir şeridin deniz kabuklarından oluştuğunu gördü. FitzRoy ona Charles Lyell'ın Jeolojinin İlkeleri adlı kitabının ilk cildini vermişti; bu kitapta karaların muazzam dönemler boyunca yavaşça yükselip alçaldığına dair tekdüze kavramlar ortaya konuyordu[II] ve Darwin de Lyell gibi düşünerek teoriler üretiyor ve jeoloji üzerine bir kitap yazmayı düşünüyordu.[50] Brezilya'ya ulaştıklarında Darwin tropik ormandan çok hoşlanmış,[51] ancak orada köleliğin bulunmasından nefret etmiş ve bu konuda Fitzroy ile tartışmıştır.[52]

Araştırma Patagonya'da güneye doğru devam etti. Bahía Blanca'da durdular ve Punta Alta yakınlarındaki kayalıklarda Darwin, modern deniz kabuklarının yanında nesli tükenmiş dev memelilerin fosil kemiklerini bularak, iklim değişikliği veya felaket belirtisi olmaksızın yakın zamanda bir neslin tükendiğini gösterdi. Yerel armadilloların üzerindeki zırhın dev bir versiyonu gibi kemikli plakalar buldu. Bir çene ve dişten devasa Megatherium'u tanımladı, ardından Cuvier'in tanımından yola çıkarak zırhın bu hayvana ait olduğunu düşündü.[53][54] Buluntular İngiltere'ye gönderildi ve bilim insanları fosilleri büyük ilgi çekici buldu. Darwin Patagonya'da, bölgenin sürüngenlerden yoksun olduğuna dair yanlış bir inanca kapıldı.[55]

Darwin, jeolojiyi keşfetmek ve daha fazla fosil toplamak için gaucho'larla birlikte iç bölgelere yaptığı yolculuklarda, bir devrim döneminde hem yerli hem de sömürge halkına dair sosyal, politik ve antropolojik bilgiler edindi ve iki tür rhea'nın ayrı ama örtüşen bölgeleri olduğunu öğrendi.[56][57] Daha güneyde, deniz kabuklarından oluşan basamaklı düzlükleri bir dizi yükseklikte yükseltilmiş kumsallar olarak gördü. Lyell'in ikinci cildini okudu ve türlerin "yaratılış merkezleri" görüşünü kabul etti, ancak keşifleri ve teorileri Lyell'in pürüzsüz devamlılık ve türlerin yok oluşu fikirlerine meydan okudu.[58][59]

Gemide bulunan ve ilk Beagle yolculuğu sırasında ele geçirildikten sonra İngiltere'de Hristiyanlık eğitimi almış olan üç Fuegolu, bir misyonerle birlikte geri dönüyordu. Darwin onları dost canlısı ve medeni buldu, ancak Tierra del Fuego'da evcilleştirilmiş hayvanlarla vahşi hayvanlar kadar farklı olan "sefil, aşağılanmış vahşilerle" karşılaştı.[60] Bu çeşitliliğe rağmen, tüm insanların ortak bir köken ve uygarlığa doğru gelişme potansiyeli ile birbiriyle ilişkili olduğuna ikna olmaya devam etti. Bilim adamı arkadaşlarının aksine, artık insanlar ve hayvanlar arasında kapatılamaz bir uçurum olmadığını düşünüyordu.[61] Bir yıl sonra görevden vazgeçildi. Jemmy Button adını verdikleri Fuegolu da diğer yerliler gibi yaşıyordu, bir karısı vardı ve İngiltere'ye dönmek istemiyordu.[62]

 
HMS Beagle Güney Amerika kıyılarını incelerken Darwin jeoloji ve dev memelilerin neslinin tükenmesi hakkında teoriler üretti; Augustus Earle'ün yerini alan gemi ressamı Conrad Martens'in Tierra del Fuego'da yaptığı suluboya çalışması

Darwin 1835'te Şili'deyken bir deprem yaşadı ve gelgitin üzerinde karaya vurmuş midye yatakları da dahil olmak üzere karanın yeni yükseldiğine dair işaretler gördü. And Dağları'nın yükseklerinde deniz kabukları ve bir kumsalda yetişmiş birkaç fosil ağaç gördü. Kara yükseldikçe okyanus adalarının battığı ve etraflarındaki mercan resiflerinin büyüyerek atolleri oluşturduğu teorisini ortaya attı.[63][64]

Darwin, jeolojik olarak yeni olan Galápagos Adaları'nda yaban hayatını daha eski bir "yaratılış merkezine" bağlayan kanıtlar aradı ve Şili'dekilere benzeyen ancak adadan adaya farklılık gösteren alaycı kuşlar buldu. Kaplumbağa kabuklarının şeklindeki küçük farklılıkların hangi adadan geldiklerini gösterdiğini duymuş, ancak gemiye yiyecek olarak alınan kaplumbağaları yedikten sonra bile bunları toplamayı başaramamıştır.[65][66] Avustralya'da keseli sıçan-kanguru ve ornitorenk o kadar sıra dışı görünüyordu ki Darwin sanki iki farklı Yaratıcı'nın iş başında olduğunu düşündü.[67] Avrupalıların yerleşmesiyle sayıları azalan Aborjinleri "güler yüzlü ve hoş" buldu.[68]

FitzRoy, Cocos Adaları'ndaki mercan adalarının nasıl oluştuğunu araştırdı ve bu araştırma Darwin'in teorisini destekledi.[64] FitzRoy, Beagle yolculuklarının resmi anlatısını yazmaya başladı ve Darwin'in günlüğünü okuduktan sonra onu da anlatıya dahil etmeyi önerdi.[69] Darwin'in günlüğü sonunda jeoloji ve doğa tarihi üzerine ayrı bir üçüncü cilt olarak yeniden yazıldı.[70][71]

Güney Afrika'nın Cape Town kentinde Darwin ve FitzRoy, kısa bir süre önce Lyell'a yazdığı mektupta onun üniformitaryanizmini överek "gizemlerin gizemi, soyu tükenmiş türlerin yerini başkalarının alması" konusunda "mucizevi bir sürecin aksine doğal bir süreç" olarak cesur spekülasyonlar başlatan John Herschel ile tanıştılar.[72] Gemi eve dönerken notlarını düzenleyen Darwin, alaycı kuşlar, kaplumbağalar ve Falkland Adaları tilkisi hakkında artan şüpheleri doğruysa, "bu tür gerçekler türlerin istikrarını zayıflatır" diye yazdı, sonra ihtiyatlı bir şekilde "zayıflatır" kelimesinden yerine "zayıflatacaktır" kelimesini ekledi.[73] Daha sonra bu tür gerçeklerin "bana türlerin kökenine biraz ışık tutuyor gibi göründüğünü" yazmıştır.[74]

Darwin'e söylenmeden, Henslow'a yazdığı mektuplardan alıntılar bilimsel topluluklara okunmuş, Cambridge Felsefe Topluluğu üyeleri arasında özel dağıtım için bir broşür olarak basılmış ve Athenaeum[75] da dahil olmak üzere dergilerde haber yapılmıştı.[76] Darwin bunu ilk kez Cape Town'da duydu[77] ve Ascension Adası'nda Sedgwick'in Darwin'in "Avrupa Doğa Bilimcileri arasında büyük bir isme sahip olacağı" öngörüsünü okudu.[78][79]

Darwin'in evrim teorisinin başlangıcı

değiştir
Daha fazla bilgi: Darwin'in teorisinin başlangıcı
 
Darwin henüz genç bir adamken bilimsel seçkinler arasına katıldı, George Richmond'ın portresi

2 Ekim 1836'da Beagle, Falmouth, Cornwall'a demir attı. Darwin hemen evini ziyaret etmek ve akrabalarını görmek için Shrewsbury'ye uzun bir yolculuk yaptı. Ardından, Darwin'in hayvan koleksiyonlarını kataloglamak ve botanik örneklerini almak için uygun doğa bilimcileri bulması konusunda kendisine tavsiyelerde bulunan Henslow'u görmek için Cambridge'a koştu. Darwin'in babası yatırımları organize ederek oğlunun kendi kendini finanse eden bir centilmen bilim adamı olmasını sağladı ve Darwin heyecanlı bir biçimde Londra'da şenlik yapılan kurumları dolaşarak koleksiyonları tanımlayacak uzmanlar aradı. O dönemde İngiliz zoologlar, doğa tarihi koleksiyonculuğunun Britanya İmparatorluğu genelinde teşvik edilmesi nedeniyle büyük bir iş birikimine sahipti ve örneklerin depoda öylece bırakılması tehlikesi vardı.[80]

Charles Lyell 29 Ekim'de Darwin'le ilk kez hevesle buluştu ve kısa süre sonra onu, Darwin tarafından toplanan fosil kemikler üzerinde çalışmak üzere Kraliyet Cerrahlar Kolejinin olanaklarına sahip olan, gelecek vaat eden anatomist Richard Owen'la tanıştırdı. Owen'ın elde ettiği şaşırtıcı sonuçlar arasında Darwin'in tanımladığı Megatherium'un yanı sıra soyu tükenmiş diğer devasa yer tembel hayvanları, bilinmeyen Scelidotherium'un neredeyse eksiksiz bir iskeleti ve Toxodon adında dev bir kapibarayı andıran su aygırı büyüklüğünde kemirgen benzeri bir kafatası vardı. Darwin'in ilk başta düşündüğü gibi, zırh parçaları aslında devasa bir armadillo benzeri yaratık olan Glyptodon'a aitti.[54][81] Bu soyu tükenmiş canlılar Güney Amerika'da yaşayan türlerle akrabaydı.[82]

Aralık ortasında Darwin, koleksiyonlarının uzman sınıflandırmasını düzenlemek ve kendi araştırmasını yayına hazırlamak için Cambridge'da bir lojman tuttu. Günlüğünün Anlatı ile nasıl birleştirileceğine dair sorular ay sonunda FitzRoy'un Broderip'in ayrı bir cilt yapma önerisini kabul etmesiyle çözüldü ve Darwin Günlük ve Açıklamalar üzerinde çalışmaya başladı.[83]

Darwin'in ilk makalesi Güney Amerika kara kütlesinin yavaş yavaş yükseldiğini gösteriyordu ve Lyell'in coşkulu desteğiyle 4 Ocak 1837'de Londra Jeoloji Topluluğunda okudu. Aynı gün Zooloji Topluluğuna memeli ve kuş örneklerini sundu. Kuşbilimci John Gould çok geçmeden, Darwin'in karatavuk, "grosbeak" ve ispinoz karışımı sandığı Galapagos kuşlarının aslında on iki ayrı ispinoz türü olduğunu açıkladı. 17 Şubat'ta Darwin, Jeoloji Topluluğu Konseyine seçildi ve Lyell başkanlık konuşmasında Owen'ın Darwin'in fosilleriyle ilgili bulgularını sunarak türlerin coğrafi sürekliliğinin üniformiteryen fikirlerini desteklediğini vurguladı.[84]

 
Temmuz 1837'nin ortalarında Darwin Türlerin Dönüşümü üzerine "B" not defterine başladı ve 36. sayfada ilk evrim ağacının üzerine "sanırım" yazdı

Mart ayının başlarında Darwin bu çalışmaya yakın olmak için Londra'ya taşındı ve Lyell'in, Tanrı'yı yasaların programcısı olarak tanımlayan Charles Babbage[85] gibi bilim adamları ve uzmanlardan oluşan sosyal çevresine katıldı. Darwin, bu Whig çevresinin bir parçası olan ve refahın aşırı nüfusa ve daha fazla yoksulluğa neden olmasını önlemek için tartışmalı Whig Yoksul Yasası reformlarının temelini oluşturan Malthusçuluğu destekleyen yazar Harriet Martineau'nun yakın arkadaşı olan özgür düşünceli kardeşi Erasmus ile birlikte kaldı. Bir Üniteryen olarak, Grant ve Geoffroy'dan etkilenen genç cerrahlar tarafından desteklenen türlerin transmutasyonunun radikal sonuçlarını memnuniyetle karşıladı.[86] Transmutasyon, sosyal düzeni savunan Anglikanlar için bir nefret konusuydu, ancak saygın bilim adamları konuyu açıkça tartıştılar ve John Herschel'in Lyell'in yaklaşımını yeni türlerin kökeninin doğal bir nedenini bulmanın bir yolu olarak öven mektubuna büyük ilgi vardı.[72]

Gould Darwin'le buluştu ve ona farklı adalardaki Galápagos alaycı kuşlarının sadece çeşit değil, ayrı türler olduğunu ve Darwin'in "çitkuşu" sandığı şeyin ispinoz grubunda olduğunu söyledi. Darwin ispinozları adalara göre etiketlememişti, ancak FitzRoy da dahil olmak üzere gemideki diğer kişilerin notlarından türlerin adalara göre dağılımını yapmıştı.[87] İki ispinoz farklı türlerdi ve Darwin 14 Mart'ta güneye doğru dağılımlarının nasıl değiştiğini açıkladı.[88]

Mart 1837'nin ortalarında, İngiltere'ye dönüşünden ancak altı ay sonra Darwin, Kırmızı Defter'inde rhealar gibi yaşayan türlerin ve bir lama akrabası olan dev bir guanakoya benzeyen garip soyu tükenmiş memeli Macrauchenia gibi soyu tükenmiş türlerin coğrafi dağılımını açıklamak için "bir türün diğerine dönüşmesi" olasılığı üzerine spekülasyonlar yapıyordu.

Temmuz ortalarında "B" not defterine, Galápagos kaplumbağalarında, alaycı kuşlarda ve rhealarda gözlemlediği varyasyonları açıklayarak, yaşam süresi ve nesiller arası varyasyon hakkındaki düşüncelerini kaydetti. "Bir hayvanın diğerinden daha yüksek olduğundan bahsetmek saçmadır" diyerek, Lamarck'ın bağımsız soyların daha yüksek formlara ilerlediği fikrini bir kenara bırakarak, dallanarak inişin ve ardından tek bir evrim ağacının soyağacı dallanmasının taslağını çizdi.[89]

Aşırı çalışma, hastalık ve evlilik

değiştir
Daha fazla bilgi: Charles Darwin'in sağlığı

Darwin, transmutasyon üzerine bu yoğun çalışmayı geliştirirken daha fazla işle meşgul olmaya başladı. Günlük'ü yeniden yazmaya devam ederken, koleksiyonlarıyla ilgili uzman raporlarını düzenleyip yayınlamayı üstlendi ve Henslow'un yardımıyla, çok ciltli Zoology of the Voyage of H.M.S. Beagle'ni desteklemek için 1000 sterlinlik bir Hazine yardımı aldı; bu miktar 2021'de yaklaşık 115.000 sterline denk geliyordu.[90] Jeoloji üzerine planladığı kitapları da kapsayacak şekilde fonu genişletti ve yayıncıyla gerçekçi olmayan tarihler üzerinde anlaştı.[91] Viktorya Dönemi başladığında Darwin Günlük'ü yazmaya devam etti ve Ağustos 1837'de matbaa tashihlerini düzeltmeye başladı.[92]

Darwin baskı altında çalıştıkça sağlığı bozuldu. 20 Eylül'de "rahatsız edici bir kalp çarpıntısı" geçirdi, bu nedenle doktorları onu "tüm işleri bırakmaya" ve birkaç hafta kırda yaşamaya çağırdı. Shrewsbury'yi ziyaret ettikten sonra Staffordshire'daki Maer Hall'da Wedgwood akrabalarına katıldı, ancak onları seyahatlerinin hikâyelerini dinlemek için fazla hevesli buldu.

Darwin'den dokuz ay büyük olan çekici, zeki ve kültürlü kuzeni Emma Wedgwood, hasta halasına bakıyordu. Amcası Josiah, cürufların balçık altında kaybolduğu bir alanı işaret ederek bunun solucanların işi olabileceğini öne sürdü ve Darwin'in 1 Kasım 1837'de Jeoloji Topluluğunda sunduğu, toprak oluşumundaki rollerine dair "yeni ve önemli bir teoriye" ilham verdi.[93] Günlük'ü, Anlatı'nın ilk cildi gibi Şubat 1838'in sonunda basılmış ve yayına hazır hale gelmişti, ancak FitzRoy hala kendi cildini bitirmek için yoğun bir şekilde çalışıyordu.[92]

 
Darwin kuzeni Emma Wedgwood ile evlenmeyi seçti

William Whewell, Darwin'i Jeoloji Topluluğu Sekreterliği görevini üstlenmesi için zorladı. Başlangıçta reddettikten sonra Mart 1838'de görevi kabul etti.[94] Beagle raporlarını yazmanın ve düzenlemenin yoruculuğuna rağmen Darwin, uzman doğa bilimcileri ve alışılmadık bir şekilde çiftçiler ve güvercin yetiştiriciler gibi seçici yetiştirme konusunda pratik deneyime sahip kişileri sorgulamak için her fırsatı değerlendirerek transmutasyon konusunda dikkate değer bir ilerleme kaydetti.[18][95] Zamanla araştırmalarında akrabalarından, çocuklarından, aile kahyasından, komşularından, sömürgecilerden ve eski gemi arkadaşlarından aldığı bilgilerden yararlandı.[96] Başından beri spekülasyonlarına insanoğlunu da dahil etti ve 28 Mart 1838'de hayvanat bahçesinde bir orangutan gördüğünde onun çocuksu davranışlarını not etti.[97]

Haziran ayına gelindiğinde mide sorunları, baş ağrıları ve kalp semptomları nedeniyle günlerce yatağa bağlı kaldı. Hayatının geri kalanında, özellikle toplantılara katılmak veya sosyal ziyaretler yapmak gibi stresli zamanlarda mide ağrıları, kusma, şiddetli çıbanlar, çarpıntı, titreme ve diğer semptomlarla tekrar tekrar iş göremez hale geldi. Darwin'in hastalığının nedeni bilinmiyordu ve tedavi girişimleri sadece geçici başarılar sağladı.[98]

23 Haziran'da bir mola verdi ve İskoçya'da "jeoloji araştırması" yaptı. Glen Roy'u muhteşem bir havada ziyaret ederek üç yükseklikte yamaçları kesen paralel "yolları" gördü. Daha sonra bunların denizden yükselmiş kumsallar olduğu görüşünü yayınladı, ancak daha sonra bunların proglasyal bir gölün kıyıları olduğunu kabul etmek zorunda kaldı.[99]

Tamamen iyileştikten sonra Temmuz ayında Shrewsbury'ye döndü. Hayvan yetiştiriciliği üzerine günlük notlar almaya alışkın olduğundan, evlilik, kariyer ve beklentiler hakkındaki karmakarışık düşüncelerini, biri "Evlen" ve diğeri "Evlenme" başlıklı sütunlardan oluşan iki kağıt parçasına karaladı. "Evlen" başlığı altındaki avantajlar arasında "kitaplar için daha az para" ve "korkunç zaman kaybı" gibi noktalara karşı "sürekli bir arkadaş ve yaşlılıkta bir dost... her halükarda bir köpekten daha iyi" yer alıyordu.[100] Evlilik lehine karar verdikten sonra babasıyla tartıştı ve 29 Temmuz'da kuzeni Emma'yı ziyarete gitti. Evlenme teklif etmeye fırsat bulamadı ama babasının tavsiyesine karşı çıkarak transmutasyon konusundaki fikirlerinden bahsetti.[101]

Malthus ve doğal seçilim

değiştir

Araştırmalarına Londra'da devam eden Darwin'in geniş okumaları arasında Malthus'un Nüfus Prensibi Üzerine Bir Deneme adlı eserinin altıncı baskısı da vardı. 28 Eylül 1838'de bu kitabın "insan nüfusunun kontrol edilmediğinde her yirmi beş yılda bir ikiye katlandığı ya da geometrik bir oranla arttığı" iddiasını not etti. Bu geometrik ilerleme nüfusun, kısa süre içinde Malthus felaketi olarak bilinen şekilde gıda arzını aşmasına neden oluyordu. Darwin bu durumu Augustin de Candolle'un bitkilerdeki "türlerin savaşı" ve yaban hayatı arasındaki var olma mücadelesiyle karşılaştırarak, bir türün sayısının nasıl kabaca sabit kaldığını açıklamak için iyi hazırlanmıştı

Türler her zaman mevcut kaynakların ötesinde ürediğinden, elverişli varyasyonlar organizmaları hayatta kalma ve varyasyonları yavrularına aktarma konusunda daha iyi hale getirirken, elverişsiz varyasyonlar kaybolacaktır. "Tüm bu sıkışmanın nihai nedeni, uygun yapıyı ayırmak ve değişikliklere adapte etmek olmalıdır" diye yazdı, böylece "Doğanın ekonomisindeki boşluklara her tür adapte olmuş yapıyı sokmaya çalışan ya da daha zayıf olanları dışarı iterek boşluklar oluşturan yüz bin kama gibi bir güç olduğu söylenebilir."[18][102] Bu da yeni türlerin oluşumuyla sonuçlanacaktır.[18][103] Daha sonra Otobiyografi'sinde yazdığı gibi:

Ekim 1838'de, yani sistematik araştırmama başladıktan on beş ay sonra, Malthus'un Nüfus Üzerine adlı kitabını eğlenmek için okudum ve hayvanların ve bitkilerin alışkanlıklarını uzun süre gözlemleyerek her yerde devam eden varoluş mücadelesini takdir etmeye hazır olduğum için, bu koşullar altında olumlu varyasyonların korunmaya ve olumsuz olanların yok edilmeye eğilimli olacağını hemen anladım. Bunun sonucu olarak da yeni türler oluşacaktı. İşte o zaman, sonunda üzerinde çalışabileceğim bir teori bulmuştum...[104]

Aralık ayının ortalarında Darwin, çiftçilerin seçici ıslahta en iyi hayvanları seçmesi ile Malthusçu Doğa'nın "yeni edinilen yapının her parçasının tamamen pratik ve mükemmel olması" için tesadüfi varyantlardan seçmesi arasında bir benzerlik gördü[105] ve bu karşılaştırmanın "teorisinin güzel bir parçası" olduğunu düşündü.[106] Daha sonra teorisini, seçici yetiştirmenin "yapay seçilimi" olarak adlandırdığı şeye benzeterek doğal seçilim olarak adlandırdı.[18]

11 Kasım'da Maer'e döndü ve Emma'ya fikirlerini bir kez daha anlatarak evlenme teklif etti. Emma kabul etti, ardından karşılıklı sevgi dolu mektuplarla, güçlü Üniteryen inançlarını ve dürüst şüphelerinin öbür dünyada onları ayırabileceğine dair endişelerini dile getirirken, farklılıklarını paylaşma konusundaki açıklığına ne kadar değer verdiğini gösterdi.[107]

Londra'da ev ararken, hastalık nöbetleri devam etti ve Emma ona biraz dinlenmesini tavsiye eden mektuplar yazdı ve neredeyse kehanette bulunurcasına "Ben sana bakana kadar daha fazla hasta olma sevgili Charley" dedi. Gower Caddesi'nde "Macaw Cottage" adını verdikleri bir yer buldu ve Noel'de "müzesini" buraya taşıdı. 24 Ocak 1839'da Darwin, Kraliyet Cemiyeti Üyesi (FRS) seçildi.[108][109]

29 Ocak'ta Darwin ve Emma Wedgwood, Maer'de Üniteryenlere uygun olarak düzenlenmiş bir Anglikan töreniyle evlendikten sonra hemen Londra'ya ve yeni evlerine giden trene bindiler.[110]

Jeoloji kitapları, midyeler, evrimsel araştırmalar

değiştir
Daha fazla bilgi: Darwin'in teorisinin gelişimi
 
Darwin, 1842 yılında en büyük oğlu William Erasmus Darwin ile birlikte

Darwin artık "başlıca hobisi" olarak "üzerinde çalışacağı" doğal seçilim teorisinin çerçevesine sahipti.[111][112] Araştırmaları, bitki ve hayvanların kapsamlı deneysel seçici ıslahını, türlerin sabit olmadığına dair kanıtlar bulmayı ve teorisini rafine etmek ve kanıtlamak için birçok ayrıntılı fikri araştırmayı içeriyordu.[18] On beş yıl boyunca bu çalışmalar, jeoloji üzerine yazmak ve Beagle koleksiyonları, özellikle de midyeler üzerine uzman raporları yayınlamak olan asıl uğraşının arka planında yer aldı.[113]

FitzRoy'un uzun süre geciken Anlatı'sı Mayıs 1839'da yayımlandı. Darwin'nin Günlük ve Açıklamalar'ı üçüncü cilt olarak iyi eleştiriler aldı ve 15 Ağustos'ta tek başına yayımlandı. 1842 yılının başlarında Darwin, fikirlerini Charles Lyell'e yazdı ve Lyell, müttefikinin "türlerin her bir ürününde bir başlangıç görmeyi reddettiğini" belirtti.[71][114]

Darwin'in mercan kayalıklarının oluşumuna ilişkin teorisini anlattığı Mercan Kayalıklarının Yapısı ve Dağılımı adlı kitabı üç yıldan fazla süren bir çalışmanın ardından Mayıs 1842'de yayımlandı ve ardından doğal seçilim teorisinin ilk "kalem taslağını" yazdı.[115] Londra'nın baskısından kaçmak için aile Eylül ayında Kent'teki kırsal Down House'a taşındı.[116] 11 Ocak 1844'te Darwin botanikçi Joseph Dalton Hooker'a teorisinden bahsetti ve melodramatik bir mizahla "bu bir cinayeti itiraf etmek gibi" diye yazdı.[117][118] Hooker şöyle cevap verdi: "Bana göre, farklı noktalarda bir dizi üretim olmuş olabilir ve ayrıca türler kademeli olarak değişmiş olabilir. Bu değişimin nasıl gerçekleşmiş olabileceğini düşündüğünüzü duymaktan mutluluk duyacağım, çünkü bu konuda beni tatmin eden bir fikir yok."[119]

 
Darwin'in Kent'teki Down House'da yaptığı "kum yürüyüşü" her zamanki "düşünme yolu" idi[120]

Temmuz ayına gelindiğinde Darwin "taslağını", erken ölmesi halinde araştırma sonuçlarıyla genişleteceği 230 sayfalık bir "Deneme" haline getirmişti.[121] Kasım ayında, anonim olarak yayınlanan sansasyonel en çok satan Yaratılışın Doğal Tarihinin İzleri transmutasyona geniş bir ilgi uyandırdı. Darwin kitabın amatörce jeoloji ve zoolojisini küçümsedi ama kendi argümanlarını da dikkatle gözden geçirdi. Tartışmalar patlak verdi ve bilim adamları tarafından küçümsenmesine rağmen iyi satmaya devam etti.[122][123]

Darwin üçüncü jeoloji kitabını 1846'da tamamladı. Grant ile geçirdiği öğrencilik günlerinden kalma deniz omurgasızlarına olan hayranlığını ve uzmanlığını, yolculuk sırasında topladığı midyeleri kesip sınıflandırarak, güzel yapıları gözlemlemekten ve benzer yapılarla karşılaştırmalar yapmaktan zevk alarak yeniledi.[124] Hooker 1847'de "Deneme"yi okudu ve Darwin'e ihtiyaç duyduğu sakin eleştirel geri bildirimi sağlayan notlar gönderdi, ancak kendini adamadı ve Darwin'in yaratılış eylemlerinin devam etmesine karşı çıkışını sorguladı.[125]

Darwin, kronik hastalığını iyileştirmek amacıyla 1849'da Dr. James Gully'nin Malvern kaplıcasına gitti ve hidroterapiden bir miktar fayda gördüğüne şaşırdı.[126] Ardından, 1851'de, çok değer verdiği kızı Annie hastalandı ve hastalığının kalıtsal olabileceğine dair korkularını yeniden uyandırdı ve uzun bir dizi krizin ardından Annie öldü.[127]

Midyeler üzerinde sekiz yıl süren çalışmalarında Darwin'in teorisi, hafifçe değişen vücut parçalarının yeni koşulları karşılamak için farklı işlevlere hizmet ettiğini gösteren "homolojiler" bulmasına yardımcı oldu ve bazı cinslerde hermafroditler üzerinde parazit olan küçük erkekler buldu, bu da farklı cinsiyetlerin evriminde bir ara aşama olduğunu gösterdi.[128] Bu çalışması 1853 yılında Royal Society'nin Kraliyet Madalyası'nı kazanmasını sağladı ve bir biyolog olarak ün kazandı.[129] 1854'te Londra Linne Derneğinin üyesi oldu ve kütüphanesine posta yoluyla erişim hakkı kazandı.[130] Tür teorisini büyük ölçüde yeniden değerlendirmeye başladı ve Kasım ayında torunların karakterindeki farklılaşmanın "doğa ekonomisinde çeşitlenen yerlere" adapte olmalarıyla açıklanabileceğini fark etti.[131]

Doğal seçilim teorisinin yayınlanması

değiştir
Daha fazla bilgi: Darwin'in teorisinin yayınlanması
 
Darwin 1855'te 46 yaşındaydı ve o sırada doğal seçilim teorisini yayınlamak için çalışıyordu. Bu portre hakkında Joseph Hooker'a şöyle yazmıştır: "Eğer gerçekten fotoğrafımda görüldüğü kadar kötü bir yüz ifadem varsa, nasıl tek bir dostum olabildiği şaşırtıcıdır."[132]

1856 yılının başlarında Darwin, türlerin okyanuslar arasında yayılması için yumurta ve tohumların deniz suyunu geçerek hayatta kalıp kalamayacağını araştırıyordu. Hooker, türlerin sabit olduğuna dair geleneksel görüşten giderek daha fazla şüphe duyuyordu, ancak genç arkadaşları Thomas Henry Huxley hala türlerin dönüşümüne kesinlikle karşıydı. Lyell, Darwin'in spekülasyonlarının boyutunu fark etmeden ilgisini çekmişti. Alfred Russel Wallace'ın "Yeni Türlerin Girişini Düzenleyen Yasa Üzerine" adlı makalesini okuduğunda, Darwin'in düşünceleriyle benzerlikler gördü ve onu emsal teşkil etmesi için yayınlamaya teşvik etti.[133]

Darwin hiçbir tehdit görmemesine rağmen, 14 Mayıs 1856'da kısa bir makale yazmaya başladı. Zor sorulara yanıt bulmak onu sürekli oyaladı ve planlarını, "İnsan üzerine notunu" da içerecek olan Doğal Seçilim başlıklı "türler üzerine büyük bir kitap" olarak genişletti. Borneo'da çalışan Wallace da dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki doğa bilimcilerden bilgi ve örnekler alarak araştırmalarına devam etti.[133]

1857 yılının ortalarında, "İnsan Irklarına Uygulanan Teori" başlıklı bir bölüm eklemiş, ancak bu konuyla ilgili bir metin eklememiştir. Darwin, 5 Eylül 1857'de Amerikalı botanikçi Asa Gray'e fikirlerinin ayrıntılı bir taslağını ve Doğal Seçilim'in insan kökenini ve cinsel seçilimi içermeyen bir özetini gönderdi. Aralık ayında Darwin, Wallace'tan kitabın insan kökenini inceleyip incelemeyeceğini soran bir mektup aldı. Darwin, Wallace'ın teorisini teşvik ederken "önyargılarla çevrili" bu konudan kaçınacağını söyledi ve ekledi: "Ben senden çok daha ileri gidiyorum.[133]

Darwin'in kitabı, 18 Haziran 1858'de Wallace'tan doğal seçilimi anlatan bir makale aldığında henüz kısmen yazılmıştı. "Önüne geçildiği" için şok olan Darwin, Wallace'ın istediği gibi o gün Lyell'a gönderdi ve Wallace yayınlanmasını istememiş olsa da Darwin, Wallace'ın seçeceği herhangi bir dergiye göndermeyi önerdi.[134][135] Ailesi krizdeydi, köydeki çocuklar kızıl hastalığından ölüyordu ve Darwin meseleyi arkadaşlarına havale etti. Bazı tartışmalardan sonra, Wallace'ı dahil etmenin güvenilir bir yolu olmadığından, Lyell ve Hooker 1 Temmuz'da Linne Derneğinde Türlerin Çeşitlilik Oluşturma Eğilimi ve Doğal Seçilim Yoluyla Çeşitliliklerin ve Türlerin Devamlılığı Üzerine'nin ortak bir sunumuna karar verdiler. 28 Haziran akşamı, Darwin'in küçük oğlu neredeyse bir hafta süren ağır bir kızıl hastalığının ardından öldü ve Darwin toplantıya katılamayacak kadar perişan haldeydi.[136]

Teorinin bu duyurusuna hemen pek ilgi gösterilmedi; Linne Derneği başkanı Mayıs 1859'da o yıla devrim niteliğinde herhangi bir keşfin damgasını vurmadığını belirtti.[137] Sadece bir eleştiri Darwin'in daha sonra hatırlamasına neden olacak kadar tepki çekmişti; Dublin'den Profesör Samuel Haughton "yeni olan her şeyin yanlış, doğru olanın ise eski olduğunu" iddia etmişti.[138] Darwin on üç ay boyunca "büyük kitabının" bir özetini çıkarmak için uğraştı, sağlık sorunları yaşadı ama bilimsel dostlarından sürekli teşvik aldı. Lyell kitabın John Murray tarafından basılmasını sağladı.[139]

Türlerin Kökeni beklenmedik bir şekilde popüler oldu ve 22 Kasım 1859'da kitapçılarda satışa çıktığında 1250 kopyalık stoğun tamamı tükendi.[140] Darwin kitapta ayrıntılı gözlemler, çıkarımlar ve beklenen itirazların değerlendirilmesinden oluşan "uzun bir argüman" ortaya koydu.[141] Ortak türeyişi savunurken, insanlar ve diğer memeliler arasındaki homolojilere dair kanıtlara yer verdi.[142] Cinsel seçilimin ana hatlarını çizdikten sonra, bunun insan ırkları arasındaki farklılıkları açıklayabileceğini ima etti.[143][IV] İnsanın kökenine dair açık bir tartışmadan kaçındı, ancak çalışmasının önemini şu cümleyle ima etti; "İnsanın kökenine ve tarihine ışık tutulacaktır."[144][IV] Teorisi giriş bölümünde basitçe ifade edilmiştir:

Her türün hayatta kalabileceğinden çok daha fazla sayıda bireyi doğduğundan ve sonuç olarak varoluş için sık sık tekrarlanan bir mücadele söz konusu olduğundan, yaşamın karmaşık ve bazen değişken koşulları altında herhangi bir varlığın, kendisi için yararlı herhangi bir şekilde az da olsa değişiklik göstermesi halinde, hayatta kalma şansının daha yüksek olacağı ve böylece "doğal olarak seçilmiş" olacağı sonucuna varılır. Kalıtımın güçlü prensibine göre, seçilen herhangi bir çeşitlilik yeni ve değiştirilmiş şeklini yayma eğiliminde olacaktır.[145]

Kitabın sonunda şu sonuca varmıştır:

Yaşamın, çeşitli güçleriyle birlikte, başlangıçta birkaç forma ya da tek bir forma üflendiği ve bu gezegen sabit yerçekimi yasasına göre dönüp dururken, bu kadar basit bir başlangıçtan en güzel ve en harika sonsuz formların evrimleştiği ve evrimleşmekte olduğu görüşünde ihtişam vardır.[146]

Son kelime, kitabın ilk beş baskısında "evrimleşmiş" kelimesinin tek varyantıydı. O dönemde "evrimcilik" başka kavramlarla, en yaygın olarak da embriyolojik gelişimle ilişkilendiriliyordu. Darwin evrim kelimesini ilk kez 1871'de İnsanın Türeyişi adlı kitabında kullanmış, daha sonra 1872'de Türlerin Kökeni kitabının 6. baskısına eklemiştir.[147]

Yayına verilen tepkiler

değiştir
Daha fazla bilgi: Türlerin Kökeni'ne verilen tepkiler
 
Darwin ailesinin 1868 yılında Wight Adası'ndaki yazlıklarında geçirdikleri tatil sırasında Julia Margaret Cameron, Darwin'in 1862 ile 1866 yılları arasında uzattığı gür sakalını gösteren portreler çekti
 
İnsanın Türeyişi'nin yayınlanmasının ardından 1871 yılında yayınlanan bir karikatür, Darwin'i maymun bedeniyle gösteren ve popüler kültürde onu evrim teorisinin önde gelen yazarı olarak tanımlayan karikatürlerin tipik bir örneğiydi.[148]

Kitap, popüler ve daha az bilimsel olan Yaratılışın Doğal Tarihinin İzleri'ne kıyasla daha az tartışmayla uluslararası ilgi uyandırdı.[149] Darwin'in hastalığı onu kamusal tartışmalardan uzak tutsa da bilimsel tepkileri hevesle inceledi, basın kupürleri, eleştiriler, makaleler, hicivler ve karikatürler hakkında yorumlarda bulundu ve dünya çapındaki meslektaşlarıyla bu konuda yazıştı.[150] Kitap açıkça insanın kökenini tartışmıyordu[144][IV] ancak insanların hayvan ataları hakkında çıkarım yapılabilecek bir dizi ipucu içeriyordu.[151]

İlk eleştiri "Bir maymun insan olduysa bir insan ne olamaz?" diye soruyordu. Sıradan okuyucular için çok tehlikeli olduğu için bunun ilahiyatçılara bırakılması gerektiği söyleniyordu.[152] İlk olumlu tepkiler arasında, Huxley'nin eleştirileri, Huxley'nin devirmeye çalıştığı bilim kurumunun lideri Richard Owen'ı yerden yere vuruyordu.[153]

Nisan ayında Owen'ın Darwin'in arkadaşlarına saldıran ve fikirlerini küçümseyerek reddeden eleştirisi Darwin'i kızdırdı,[154] ancak Owen ve diğerleri doğaüstü güdümlü evrim fikirlerini desteklemeye başladılar. Patrick Matthew, yeni türlere yol açan bir doğal seçilim kavramını öneren kısa bir ek içeren 1831 tarihli kitabına dikkat çekti, ancak bu fikri geliştirmemişti.[155]

İngiltere Kilisesinin tepkisi karışıktı. Darwin'in eski Cambridge hocaları Sedgwick ve Henslow fikirleri reddetti, ancak liberal din adamları doğal seçilimi Tanrı'nın tasarımının bir aracı olarak yorumladı ve din adamı Charles Kingsley bunu "aynı derecede asil bir Tanrı anlayışı" olarak gördü.[156] 1860 yılında yedi liberal Anglikan teolog tarafından Denemeler ve İncelemeler adlı kitabın yayınlanması din adamlarının dikkatini Darwin'den uzaklaştırdı. Yüksek eleştiri de dahil olmak üzere fikirleri kilise yetkilileri tarafından sapkınlık olarak saldırıya uğradı. Baden Powell bu kitapta mucizelerin Tanrı'nın yasalarını çiğnediğini, dolayısıyla bunlara inanmanın ateistlik olduğunu savunmuş ve "Bay Darwin'in doğanın kendi kendini geliştirme gücüne dair büyük ilkeyi [destekleyen] ustaca kitabını" övmüştür.[157]

Asa Gray, teleolojiyi Darwin'le tartışmış, Darwin de Gray'in teistik evrimle ilgili broşürü Doğal Seçilim doğal teolojiyle tutarsız değildir'i ithal edip dağıtmıştır.[156][158] En ünlü karşılaşma, 1860 yılında İngiliz Bilimin İlerlemesi Derneğinin bir toplantısı sırasında Oxford Piskoposu Samuel Wilberforce'un türlerin dönüşümüne karşı çıkmamasına rağmen Darwin'in açıklamasına ve insanın maymundan geldiğine karşı çıktığı halka açık Oxford evrim tartışmasıydı. Joseph Hooker, Darwin'i güçlü bir şekilde savunmuş ve Thomas Huxley'in, yeteneklerini kötüye kullanan bir insan olmaktansa bir maymundan gelmeyi tercih edeceği şeklindeki efsanevi cevabı, bilimin din karşısındaki zaferi olarak sembolize edilmiştir.[156][159]

Darwin'in yakın arkadaşları Gray, Hooker, Huxley ve Lyell bile çeşitli çekincelerini dile getirmekle birlikte, özellikle genç doğa bilimcileri olmak üzere pek çok kişi gibi güçlü destek verdiler. Gray ve Lyell inançla uzlaşma ararken, Huxley din ve bilim arasındaki kutuplaşmayı tasvir etti. Eğitimde din adamlarının otoritesine karşı sert bir kampanya yürüten Huxley,[156] Owen yönetimindeki din adamları ve aristokrat amatörlerin egemenliğini yeni nesil profesyonel bilim adamları lehine yıkmayı amaçlıyordu. Owen'ın beyin anatomisinin insanların maymunlardan ayrı bir biyolojik takım olduğunu kanıtladığı iddiası, Kingsley tarafından "Büyük Hipokampus Sorunu" olarak parodileştirilen uzun süreli bir tartışmada Huxley tarafından yanlış olduğu gösterildi ve Owen'ın itibarını sarstı.[160]

Yaşamın kökeninin açıklanamadığı yönündeki itirazlara yanıt olarak Darwin, yerçekiminin nedeni bilinmemesine rağmen Newton yasasının kabul edilmesine işaret etmiştir.[161] Bu konudaki eleştiri ve çekincelere rağmen, 1871'de Hooker'a yazdığı bir mektupta yaşamın kökeninin "sıcak küçük bir gölde" meydana gelmiş olabileceğini ileri sürerek ileri görüşlü bir fikir ortaya atmıştır.[162]

Darwinizm çok çeşitli evrimsel fikirleri kapsayan bir hareket haline geldi. 1863'te Lyell'in İnsanın Antik Çağına İlişkin Jeolojik Kanıtlar adlı kitabı tarih öncesini popülerleştirdi, ancak evrim konusundaki ihtiyatı Darwin'i hayal kırıklığına uğrattı. Haftalar sonra Huxley'in İnsanın Doğadaki Yeri isimli kitabı anatomik olarak insanların insansı olduğunu gösterdi, ardından Henry Walter Bates'in Amazon Nehri'ndeki Doğa Bilimci'si doğal seçilime dair deneysel kanıtlar sundu.[163]

Lobi faaliyetleri Darwin'e 3 Kasım 1864'te İngiltere'nin en yüksek bilimsel ödülü olan Royal Society Copley Madalyası'nı kazandırdı.[164] O gün Huxley, "saf ve özgür, dini dogmalar tarafından engellenmemiş bilime" adanmış etkili "X Kulübü"nün ilk toplantısını düzenledi.[165] On yılın sonuna gelindiğinde, bilim insanlarının çoğu evrimin gerçekleştiği konusunda hemfikirdi, ancak yalnızca bir azınlık başlıca mekanizmanın doğal seçilim olduğu Darwinci görüşü destekliyordu.[166]

Türlerin Kökeni birçok dile çevrildi ve Huxley'in derslerine akın eden "işçiler" de dahil olmak üzere toplumun her kesiminden ilgi gören temel bir bilimsel metin haline geldi.[167] Darwin'in teorisi o dönemde çeşitli hareketlerde yankı buldu[V] ve popüler kültürün önemli bir demirbaşı haline geldi.[VI] Karikatüristler, insanları hayvan özellikleriyle gösteren eski bir gelenekte hayvan soyunun parodisini yaptılar ve İngiltere'de bu komik görüntüler Darwin'in teorisini tehditkar olmayan bir şekilde popülerleştirmeye hizmet etti. Darwin 1862'de hastayken sakal bırakmaya başladı ve 1866'da yeniden kamuoyunun karşısına çıktığında, maymun olarak çizilen karikatürleri evrimciliğin her türünün Darwinizm ile özdeşleştirilmesine yardımcı oldu.[148]

İnsanın Türeyişi, cinsel seçilim ve botanik

değiştir
Daha fazla bilgi: Orkideler'den Varyasyon'a, İnsanın Türeyişi'nden Duygular'a ve Böcekçil Bitkiler'den Solucanlar'a
 
1878 yılına gelindiğinde, giderek ünlenen Darwin yıllarca hastalıklarla boğuşmuştu

Hayatının son yirmi iki yılında tekrarlayan hastalık nöbetlerine rağmen Darwin'in çalışmaları devam etti.[168] Teorisinin bir özeti olarak Türlerin Kökeni'ni yayınladıktan sonra deneylere, araştırmalara ve "büyük kitabını" yazmaya devam etti. Toplumun ve zihinsel yeteneklerin evrimi de dahil olmak üzere, insanların daha önceki hayvanlardan türeyişini ele almış, vahşi yaşamdaki dekoratif güzelliği açıklamış ve yenilikçi bitki çalışmalarına yönelmiştir.[169]

Böcek tozlaşmasıyla ilgili araştırmalar, 1861'de yabani orkidelerle ilgili yeni çalışmalara yol açtı ve çiçeklerinin her türe özgü güveleri çekmek ve çapraz döllenmeyi sağlamak için uyarlandığını gösterdi. 1862'de Orkidelerin Döllenmesi, doğal seçilimin karmaşık ekolojik ilişkileri açıklama ve test edilebilir tahminlerde bulunma gücünün ilk ayrıntılı gösterimini yaptı. Sağlığı kötüleştikçe, tırmanan bitkilerin hareketlerini izlemek için yaratıcı deneylerle dolu bir odada hasta yatağında yattı.[148] Hayran ziyaretçileri arasında Lamarkizm ve Goethe'nin idealizmini birleştiren Darwinizm'in gayretli bir savunucusu olan Ernst Haeckel de vardı.[170] Wallace, giderek daha fazla spiritüalizme yönelmesine rağmen destekleyici olmaya devam etti.[171]

Darwin'in Evcilleştirme Altında Hayvanların ve Bitkilerin Değişimi (1868) adlı kitabı, planladığı "büyük kitabın" ilk bölümüydü ve kalıtımı açıklamaya çalışan başarısız pangenezis hipotezini içeriyordu. Büyüklüğüne rağmen ilk başta çok sattı ve birçok dile çevrildi. Doğal seçilim üzerine ikinci bir bölümün çoğunu yazdı, ancak bu bölüm hayattayken yayınlanmadı.[172]

Lyell insan tarih öncesini çoktan popüler hale getirmiş, Huxley de anatomik olarak insanların insansı olduğunu göstermişti.[163] Darwin, 1871'de yayınlanan İnsanın Türeyişi ve Cinsiyete Göre Seçilim adlı kitabında, insanların hayvan olduğuna dair çok sayıda kaynaktan elde edilen kanıtları ortaya koymuş, fiziksel ve zihinsel özelliklerin sürekliliğini göstermiş ve tavus kuşunun tüyleri gibi pratik olmayan hayvan özelliklerinin yanı sıra insanın kültür evrimini, cinsiyetler arasındaki farklılıkları ve fiziksel ve kültürel ırksal sınıflandırmayı açıklamak için cinsel seçilimi sunmuş, ancak insanların tek bir tür olduğunu vurgulamıştır.[173] Nature dergisindeki bir başyazıya göre: "Charles Darwin köleliğe karşı çıkmasına ve insanların ortak bir ataya sahip olduğunu öne sürmesine rağmen, beyazların diğerlerinden daha yüksek olduğu bir ırklar hiyerarşisini de savunmuştur."[174]

 
Charles Darwin'den fizyolog John Burdon-Sanderson'a mektup
 
Punch'ın Darwin'in ölümünden kısa bir süre önce yayınlanan 1882 tarihli almanağı, onu kaostan Viktorya dönemi beyefendisine evrimin ortasında İnsan Bir Solucandır başlığıyla tasvir eder.

Görüntüler kullanarak yaptığı araştırmalar, insan psikolojisinin evrimini ve hayvanların davranışlarıyla sürekliliğini tartışan, basılı fotoğrafların yer aldığı ilk kitaplardan biri olan 1872 tarihli İnsan ve Hayvanlarda Duyguların İfadesi adlı kitabında genişletildi. Her iki kitap da çok popüler oldu ve Darwin görüşlerinin genel kabul görmesinden etkilendi ve "herkes şok olmadan bu konu hakkında konuşuyor" dedi.[175] Vardığı sonuç şuydu: "İnsan tüm asil nitelikleriyle, en aşağılanmış olana karşı hissettiği sempatiyle, yalnızca diğer insanlara değil en alçakgönüllü canlıya kadar uzanan yardımseverliğiyle, güneş sisteminin hareketlerine ve yapısına nüfuz eden tanrısal zekâsıyla - tüm bu yüce güçleriyle - bedensel yapısında hâlâ alçakgönüllü kökeninin silinmez damgasını taşır."[176]

Evrimle ilgili deneyleri ve araştırmaları Böcekçil Bitkiler, Sebzeler Aleminde Çapraz ve Kendine Döllenmenin Etkileri, aynı türden bitkilerde farklı çiçek biçimleri ve Bitkilerde Hareketin Gücü kitaplarına yol açtı. Bilimsel çalışmalarında sebat etmesi için teşvik ettiği Mary Treat de dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki bilimsel muhabirlerinden bilgi toplamaya ve görüş alışverişinde bulunmaya devam etti.[177] Darwin, bitkilerde etoburluğun önemini fark eden ilk kişiydi.[178] Botanik çalışmaları[IX] Grant Allen ve H. G. Wells de dahil olmak üzere çeşitli yazarlar tarafından yorumlandı ve popülerleştirildi ve 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında bitki biliminin dönüşümüne yardımcı oldu.[179][180]

Ölümü ve cenazesi

değiştir
 
Westminster Abbey, Londra'da bilim insanları John Herschel ve Charles Darwin'in bitişik mezarları

1882 yılında, o zamanlar koroner tromboz ve kalp hastalığı anlamına gelen "anjina pektoris" teşhisi kondu. Öldüğünde doktorlar "anjinal ataklar" ve "kalp yetmezliği" teşhisi koydular; o zamandan beri yaşamı boyunca yaşadığı sağlık sorunları hakkında bilimsel spekülasyonlar yapılmaktadır.[181][182]

Darwin, Down House'ta 19 Nisan 1882 tarihinde öldü. Son sözlerini ailesine söyledi: "Ölümden en ufak bir korkum yok - bana ne kadar iyi bir eş olduğunu unutma - tüm çocuklarıma bana ne kadar iyi davrandıklarını hatırlamalarını söyle". Dinlenirken Henrietta ve Francis'e defalarca "Sizin tarafınızdan bakılmak için hasta olmaya değer" demiştir.[183]

Downe'daki St Mary kilisesi bahçesine gömülmesi bekleniyordu, ancak Darwin'in meslektaşlarının talebi üzerine, halkın ve parlamentonun dilekçelerinin ardından William Spottiswoode (Royal Society Başkanı) Darwin'in Westminster Abbey'de, John Herschel ve Isaac Newton'a yakın bir yere gömülerek onurlandırılmasını ayarladı. Darwin'in 26 Nisan Çarşamba günü düzenlenen cenaze törenine ailesi, dostları, bilim insanları, filozoflar ve ileri gelenler de dahil olmak üzere binlerce kişi katıldı.[12][184]

Miras ve anma

değiştir
Daha fazla bilgi: Charles Darwin'in adını taşıyan şeylerin listesi, Charles Darwin tarafından tanımlanmış taksonların listesi ve Charles Darwin'in anılması

 
1897 yılında Darwin'in eğitim gördüğü eski Shrewsbury School binasındaki Darwin Heykeli'nin açılışı

Alfred Russel Wallace'ın ifadesiyle, Darwin "çeyrek yüzyıl içinde insan düşüncesinde zamanımızdaki herhangi bir insandan - ya da belki de herhangi bir zamandan - daha büyük bir devrim yaratmış", "bize yaşam dünyasına ilişkin yeni bir anlayış ve kendisi de güçlü bir araştırma aracı olan bir teori vermiş; tüm ayrı işçi sınıfları tarafından biriktirilen olguların tutarlı bir bütün halinde nasıl birleştirileceğini göstermiş ve böylece tüm doğa çalışmalarında devrim yaratmıştır".[185]

Bilim insanlarının çoğu artık evrimin değişime uğrayarak türeme olduğuna ikna olmuştu, ancak çok azı Darwin'le aynı fikirdeydi: doğal seçilim "değişimin ana aracıdır ancak tek aracı değildir".[186] "Darwinizmin tutulması" sırasında bilim insanları alternatif mekanizmaları araştırdılar. Daha sonra Ronald Fisher, Mendel genetiğini Doğal Seçilimin Genetik Teorisi'ne dahil ederek[187] popülasyon genetiğine ve gelişmeye devam eden modern evrimsel sentezi sağladı.[21] Bilimsel keşifler Darwin'in temel görüşlerini doğrulamış ve geçerli kılmıştır.[185]

Adının verildiği coğrafi özellikler arasında, her ikisi de Tazı Yolculuğundayken adlandırılan Darwin Sound[188] ve Darwin Dağı[189] ile bir sonraki yolculukta eski gemi arkadaşları tarafından adlandırılan ve sonunda Avustralya'nın Kuzey Bölgesi'nin başkenti Darwin'in yeri haline gelen Darwin Limanı bulunmaktadır.[190] Darwin'in adı, resmi ya da gayriresmi olarak, yolculuk sırasında topladığı birçok bitki ve hayvana verildi.[191][192] Londra Linne Derneği, Darwin ve Wallace'ın teorilerini yayınladıkları makalelerin 1 Temmuz 1858'de birlikte okunmasının ellinci yılını kutlamak amacıyla 1908 yılında Darwin-Wallace Madalyası vermeye başlamıştır. Daha sonraki ödüller 1958 ve 2008 yıllarında verilmiş olup, 2010 yılından bu yana madalya ödülleri yıllık olarak verilmektedir.[193] Cambridge Üniversitesinde 1964 yılında kurulan bir yüksek lisans koleji olan Darwin Koleji, Darwin ailesinin adını taşımaktadır.[194] 2000 yılından 2017 yılına kadar İngiltere Merkez Bankası tarafından basılan 10 sterlinlik banknotların arka yüzünde Darwin'in portresinin[195][196] yanı sıra bir sinek kuşu ve HMS Beagle yer almıştır.[197]

Çocukları

değiştir
Daha fazla bilgi: Darwin-Wedgwood ailesi § Charles Darwin
William Erasmus Darwin 27 Aralık 1839 - 8 Eylül 1914
Anne Elizabeth Darwin 2 Mart 1841 - 23 Nisan 1851
Mary Eleanor Darwin 23 Eylül 1842 - 16 Ekim 1842
Henrietta Emma Darwin 25 Eylül 1843 - 17 Aralık 1927
George Howard Darwin 9 Temmuz 1845 - 7 Aralık 1912
Elizabeth Darwin 8 Temmuz 1847 - 8 Haziran 1926
Francis Darwin 16 Ağustos 1848 - 19 Eylül 1925
Leonard Darwin 15 Ocak 1850 - 26 Mart 1943
Horace Darwin 13 Mayıs 1851 - 29 Eylül 1928
Charles Waring Darwin 6 Aralık 1856 - 28 Haziran 1858

Darwin ailesinin on çocuğu oldu: ikisi bebekken öldü ve Annie'nin on yaşında ölümü ebeveynleri üzerinde yıkıcı bir etki yarattı. Charles sadık bir babaydı ve çocuklarına karşı alışılmadık derecede ilgiliydi.[13] Ne zaman hastalansalar, eşi ve kuzeni Emma Wedgwood ile paylaştığı yakın aile bağları nedeniyle akraba evliliğinden kaynaklanan zayıflıkları miras almış olabileceklerinden korkuyordu. Yazılarında akraba evliliğini incelemiş ve bunu birçok türdeki soy dışı çaprazlamanın avantajlarıyla karşılaştırmıştır.[198]

 
Emma Darwin, Charles Waring Darwin ile birlikte

Aralık 1856'da doğan Charles Waring Darwin, çocukların onuncusu ve sonuncusuydu. Emma Darwin doğum sırasında 48 yaşındaydı ve çocuk zihinsel olarak normalin altındaydı ve yürümeyi ya da konuşmayı asla öğrenemedi. Muhtemelen o zamanlar tıbbi olarak tanımlanmamış olan Down sendromuna sahipti. Kanıtlar, William Erasmus Darwin'in bebeğin ve annesinin karakteristik kafa şeklini gösteren bir fotoğrafı ve ailenin çocukla ilgili gözlemleridir.[199] Charles Waring 28 Haziran 1858'de kızıl hastalığından öldü[200] ve Darwin günlüğüne "Zavallı bebek öldü" şeklinde yazdı.[201]

Hayatta kalan çocuklarından George, Francis ve Horace sırasıyla astronom, botanikçi ve inşaat mühendisi olarak Royal Society üyesi oldular.[202][203] Üçü de şövalye unvanı aldı.[204] Bir diğer oğlu Leonard ise asker, politikacı, ekonomist, öjenikçi ve istatistikçi ve evrimsel biyolog Ronald Fisher'ın akıl hocası oldu.[205]

Görüşleri ve fikirleri

değiştir

Dini görüşleri

değiştir
Daha fazla bilgi: Charles Darwin'in dini görüşleri

Darwin'in aile geleneği konformist olmayan Üniteryenizm iken, babası ve büyükbabası serbest düşünürdü ve vaftizi ve yatılı okulu İngiliz Kilisesi idi.[25] Anglikan din adamı olmak için Cambridge'e gittiğinde, "Kutsal Kitap'taki her kelimenin katı ve harfi harfine doğruluğundan en ufak bir şüphe duymadı".[37] John Herschel'in - William Paley'in doğal teolojisi gibi - açıklamaları mucizeler yerine doğa yasalarında arayan ve türlerin adaptasyonunu tasarımın kanıtı olarak gören bilimini öğrendi.[39][40] HMS Beagle gemisinde Darwin oldukça Ortodoks'tu ve ahlak konusunda bir otorite olarak Kutsal Kitap'tan alıntı yapıyordu.[206] Dağılımı açıklamak için "yaratılış merkezleri" aradı[65] ve Avustralya ve İngiltere'de bulunan çok benzer karıncaslanlarının ilahi bir elin kanıtı olduğunu öne sürdü.[67]

 
1851 yılında kızı Annie öldüğünde Darwin yıkılmıştı. Hristiyanlığa olan o zamana kadarki inancı azalmış ve kiliseye gitmeyi bırakmıştı[207]

Döndüğünde, Kutsal Kitap'ın tarihsel doğruluğuna dair eleştirel bir görüş dile getirdi ve bir dini diğerinden daha geçerli görmenin temelini sorguladı.[206] Sonraki birkaç yıl içinde, jeoloji ve türlerin dönüşümü üzerine yoğun bir şekilde spekülasyon yaparken, din üzerine çok düşündü ve inançları benzer şekilde yoğun bir çalışma ve sorgulamadan gelen karısı Emma ile bunu açıkça tartıştı.[107]

Paley ve Thomas Malthus'un teodisesi, açlık gibi kötülükleri, iyiliksever bir yaratıcının genel olarak iyi bir etkiye sahip olan yasalarının bir sonucu olarak haklı çıkarmıştır. Darwin'e göre, doğal seçilim adaptasyon gibi iyi bir şey üretmiş ancak tasarım ihtiyacını ortadan kaldırmıştır[208] ve yumurtaları için canlı besin olarak tırtılları felç eden ichneumon yaban arısı gibi tüm acı ve ıstıraplarda her şeye gücü yeten bir tanrının eserini görememiştir.[158] Dini, bir kabilenin hayatta kalma stratejisi olarak görmesine rağmen Darwin, nihai kanun koyucu olarak Tanrı fikrinden vazgeçmekte isteksizdi. Kötülük problemi onu giderek daha fazla rahatsız ediyordu.[209][210]

Darwin, Downe papazı John Brodie Innes ile yakın arkadaşlığını sürdürdü ve kilisenin cemaat çalışmalarında önemli bir rol oynamaya devam etti,[211] ancak yaklaşık 1849'dan itibaren ailesi kiliseye giderken Darwin pazar günleri yürüyüşe çıkıyordu.[207] "Bir insanın hem ateşli bir teist hem de evrimci olabileceğinden şüphe etmenin saçma" olduğunu düşünüyordu[212][213] ve dini görüşleri konusunda suskun olsa da 1879'da şöyle yazmıştı: "Hiçbir zaman bir Tanrı'nın varlığını inkar etme anlamında bir ateist olmadım. - Genel olarak ... agnostik olmanın ruh halimi en doğru şekilde tanımlayacağını düşünüyorum".[107][212]

1915'te yayınlanan "Lady Hope Hikayesi", Darwin'in hasta yatağında Hristiyanlığa döndüğünü iddia ediyordu. Bu iddialar Darwin'in çocukları tarafından reddedilmiş ve tarihçiler tarafından da yanlış olarak nitelendirilmiştir.[214]

İnsan toplumu

değiştir

Darwin'in sosyal ve siyasi konulardaki görüşleri yaşadığı dönemi ve sosyal konumunu yansıtıyordu. Amcası Josiah Wedgwood gibi seçim reformunu ve kölelerin azat edilmesini destekleyen Whig reformcularından oluşan bir ailede büyüdü. Darwin köleliğe tutkuyla karşı çıkarken, İngiliz fabrika işçilerinin veya hizmetlilerin çalışma koşullarında bir sorun görmüyordu.[215]

Darwin'in uzun süre "çok hoş ve zeki bir adam" olarak hatırladığı azatlı köle John Edmonstone'dan 1826'da tahnitçilik dersleri alması, siyahların da aynı duyguları paylaştığına ve diğer ırklardan insanlar kadar zeki olabileceğine dair inancını pekiştirdi. Beagle yolculuğunda karşılaştığı yerli halklara karşı da aynı tutumu sergiledi.[216]

O dönemde Britanya'da yaygın olsa da Silliman ve Bachman köle sahibi Amerika'yla olan tezatı fark ettiler. Yaklaşık yirmi yıl sonra ırkçılık İngiliz toplumunun bir özelliği haline geldi,[27][217] ancak Darwin köleliğe, "sözde insan ırklarının ayrı türler olarak sıralanmasına" ve yerli halklara kötü muamele edilmesine şiddetle karşı çıkmaya devam etti.[218][VII]

Darwin'in HMS Beagle'ın ikinci yolculuğu sırasında Jemmy Button gibi Yamanalarla (Fuegyalılar) etkileşimi, yerli halklara bakışını derinden etkilemiştir. Tierra del Fuego'ya vardığında "Fuegya vahşileri" hakkında renkli bir tanımlama yapmıştır.[219]

Yamana halkını daha ayrıntılı olarak tanıdıkça bu görüşü değişti. Darwin, Yamanaları inceleyerek farklı insan gruplarının bazı temel duygularının aynı olduğu ve zihinsel yeteneklerinin Avrupalılarla aşağı yukarı aynı olduğu sonucuna vardı.[219] Darwin, Yamana kültürüne ilgi duymakla birlikte, 1850'lerde 32.000 kelimelik bir Yamanaca sözlüğünü inceleyene kadar onların derin ekolojik bilgilerini ve ayrıntılı kozmolojilerini takdir edemedi.[219]

Avrupa sömürgeciliğinin genellikle yerli uygarlıkların yok olmasına yol açacağını gördü ve "sömürgeciliği doğa tarihine benzer bir evrimsel uygarlık tarihine entegre etmeye çalıştı".[220]

Darwin'in kadınlarla ilgili görüşü, erkeklerin kadınlar üzerindeki üstünlüğünün cinsel seçilimin bir sonucu olduğu yönündeydi; bu görüşe Antoinette Brown Blackwell 1875 tarihli Doğadaki Cinsiyetler adlı kitabında karşı çıkmıştır.[221]

Darwin, üvey kuzeni Francis Galton'ın 1865'te ortaya attığı, kalıtımın istatistiksel analizinin ahlaki ve zihinsel insan özelliklerinin kalıtsal olabileceğini ve hayvan ıslahı ilkelerinin insanlar için de geçerli olabileceğini gösterdiği iddiasından etkilenmişti. İnsanın Türeyişi adlı eserinde Darwin, zayıflara hayatta kalmaları ve aile kurmaları için yardım etmenin doğal seçilimin faydalarını ortadan kaldırabileceğini belirtmiş, ancak bu tür yardımları esirgemenin "doğamızın en asil parçası" olan sempati içgüdüsünü tehlikeye atacağı ve eğitim gibi faktörlerin daha önemli olabileceği konusunda uyarıda bulunmuştur.

Galton, yayıncılık araştırmalarının "doğal olarak yetenekli olanlar"dan oluşan bir "kast" içinde evlilikleri teşvik edebileceğini öne sürdüğünde, Darwin pratik güçlükleri öngörmüş ve bunun "insan ırkını geliştirmek için tek uygulanabilir, ancak korkarım ütopik bir prosedür planı" olduğunu düşünerek, sadece kalıtımın önemini duyurmayı ve kararları bireylere bırakmayı tercih etmiştir.[222] Francis Galton, Darwin'in ölümünden sonra 1883'te bu çalışma alanına "öjeni" adını verdi[VIII] ve teorileri öjenik politikaları teşvik etmek için kullanıldı.[220]

Evrimci toplumsal hareketler

değiştir
Daha fazla bilgi: Darwinizm, Öjenik ve Sosyal Darwinizm
 
Vanity Fair'in 1871 tarihli sayısında yer alan bir Darwin karikatürü

Darwin'in ünü ve popülaritesi, adının kimi zaman yazdıklarıyla sadece dolaylı bir ilişkisi olan, kimi zaman da doğrudan kendi yorumlarına ters düşen fikir ve hareketlerle birlikte anılmasına yol açmıştır.

Thomas Malthus, kaynakların ötesindeki nüfus artışının, insanların üretken bir şekilde çalışmasını ve aile kurmada itidal göstermesini sağlamak için Tanrı tarafından emredildiğini savunmuştu; bu 1830'larda çalışmaevlerini ve laissez-faire ekonomisini haklı çıkarmak için kullanıldı.[223] Evrimin o zamana kadar sosyal etkileri olduğu düşünülüyordu ve Herbert Spencer'ın 1851 tarihli Social Statics kitabı insan özgürlüğü ve bireysel özgürlükler hakkındaki fikirlerini Lamarkçı evrim teorisine dayandırıyordu.[224]

Türlerin Kökeni 1859'da yayınlandıktan kısa bir süre sonra, eleştirmenler onun varoluş mücadelesi tanımını dönemin İngiliz sanayi kapitalizmi için Malthusçu bir gerekçe olarak alay ettiler. Darwinizm terimi, Spencer'ın serbest piyasa ilerlemesi olarak "en iyinin hayatta kalması" ve Ernst Haeckel'in insan gelişimine dair poligenistik fikirleri de dahil olmak üzere başkalarının evrimsel fikirleri için kullanıldı.

Yazarlar doğal seçilimi; laissez-faire köpek-yiyen-köpek kapitalizmi, sömürgecilik ve emperyalizm gibi çeşitli ve çoğu zaman çelişkili ideolojileri savunmak için kullandılar. Ancak Darwin'in bütüncül doğa görüşü "bir varlığın diğerine bağımlılığını" da içeriyordu; bu nedenle pasifistler, sosyalistler, liberal sosyal reformcular ve Pyotr Kropotkin gibi anarşistler tür içinde mücadeleden ziyade işbirliğinin değerini vurguladılar.[225] Darwin'in kendisi de sosyal politikaların sadece doğadaki mücadele ve seçilim kavramları tarafından yönlendirilmemesi gerektiğinde ısrar etmiştir.[226]

1880'lerden sonra, biyolojik kalıtım fikirleri üzerine bir öjeni hareketi gelişti ve fikirlerini bilimsel olarak gerekçelendirmek için Darwinizmin bazı kavramlarına başvurdular. İngiltere'de çoğu kişi Darwin'in gönüllü gelişim konusundaki ihtiyatlı görüşlerini paylaşıyor ve "pozitif öjeni" ile iyi özelliklere sahip olanları teşvik etmeye çalışıyordu.

"Darwinizmin Tutulması" sırasında, Mendel genetiği tarafından öjeni için bilimsel bir temel sağlandı. "Akılsızları" ortadan kaldırmaya yönelik negatif öjeni Amerika, Kanada ve Avustralya'da popülerdi ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki öjenik, zorunlu kısırlaştırma yasaları getirdi ve bunu diğer birkaç ülke izledi. Daha sonra, Nazi öjeniği bu alanın itibarını zedelemiştir.[VIII]

"Sosyal Darwinizm" terimi 1890'lardan itibaren seyrek olarak kullanılmış, ancak 1940'larda Richard Hofstadter tarafından William Graham Sumner gibi reform ve sosyalizme karşı çıkanların laissez-faire muhafazakarlığına saldırmak için kullanıldığında aşağılayıcı bir terim olarak popüler hale gelmiştir. O zamandan beri, evrimin ahlaki sonuçları olduğunu düşündükleri şeylere karşı çıkanlar tarafından bir istismar terimi olarak kullanılmaktadır.[223][227]

Çalışmaları

değiştir
Daha fazla bilgi: Charles Darwin bibliyografyası

Darwin üretken bir yazardı. Evrim üzerine çalışmaları yayınlanmasaydı bile, Tazı Yolculuğu'nun yazarı olarak, Güney Amerika üzerine kapsamlı yayınlar yapmış ve mercan adalarının oluşumuna dair bulmacayı çözmüş bir jeolog olarak ve midyeler üzerine nihai çalışmayı yayınlamış bir biyolog olarak hatırı sayılır bir üne sahip olacaktı. Türlerin Kökeni çalışmaları hakkındaki algılara hakim olsa da İnsanın Türeyişi ve İnsan ve Hayvanlarda Duyguların İfadesi de önemli bir etkilere sahipti ve Bitkilerde Hareket Gücü de dahil olmak üzere bitkiler üzerine yazdığı kitaplar, Solucanlar adındaki son çalışması gibi büyük önem taşıyan yenilikçi çalışmalardı.[228][229]

Ayrıca bakınız

değiştir

Notlar

değiştir

I. ^ Robert FitzRoy yolculuktan sonra Kuysal Kitap'ın gerçekçiliği ile tanınacaktı, ancak o sırada Lyell'in fikirlerine büyük ilgi duyuyordu ve yolculuktan önce Lyell Güney Amerika'da gözlemler yapılmasını istediğinde tanıştılar. FitzRoy'un Patagonya'da Santa Cruz Nehri'ne tırmanışı sırasında tuttuğu günlüğünde düzlüklerin yükseltilmiş kumsal olduğu düşüncesi kayıtlıydı, ancak dönüşte çok dindar bir hanımla yeni evlenmişti ve bu fikirlerinden vazgeçti.Browne 1995, ss. 186, 414

II. ^ Türlerin Kökeni'nin XIII. bölümünün "Morfoloji" kısmında Darwin, insanlar ve diğer memeliler arasındaki homolog kemik yapıları hakkında yorumda bulunarak şunları yazmıştır "Kavramak için şekillendirilmiş bir insan elinin, kazmak için şekillendirilmiş bir köstebeğin, atın bacağının, yunusun küreğinin ve yarasanın kanadının aynı model üzerine inşa edilmiş olmasından ve aynı kemikleri aynı göreceli konumlarda içermesinden daha ilginç ne olabilir?" [230] ve sonuç bölümünde: "İnsanın elinde, yarasanın kanadında, domuzbalığının yüzgecinde ve atın bacağında aynı olan kemiklerin iskeleti... yavaş ve hafif ardışık değişikliklerle kendilerini soy teorisinde hemen açıklar."[231]

III. 1 2 3 Darwin, Türlerin Kökeni adlı kitabının sonunda insanın kökenlerinden bahsederken şöyle diyordu: "Uzak gelecekte çok daha önemli araştırmalar için açık alanlar görüyorum. Psikoloji yeni bir temele, her zihinsel gücün ve kapasitenin aşamalı olarak edinilmesi gerekliliğine dayanacaktır. İnsanın kökenine ve tarihine ışık tutulacaktır."[144]

"Bölüm VI: Teorideki Zorluklar" başlıklı yazısında cinsel seçilim konusuna değinmiştir: "Aynı amaçla, insan ırkları arasında çok belirgin olan farklılıklara da değinebilirdim; bu farklılıkların kökenine, esas olarak belirli bir tür cinsel seçilim yoluyla biraz ışık tutulabileceğini ekleyebilirim, ancak burada bolca ayrıntıya girmeden akıl yürütmem anlamsız görünecektir."[143]

Darwin, 1871 tarihli İnsanın Türeyişi adlı eserinde ilk pasajı ele almıştır: "Uzun yıllar boyunca insanın kökeni ya da türeyişi üzerine notlar topladım; bu konuda herhangi bir yayın yapma niyetim yoktu, daha ziyade görüşlerime karşı önyargıları artırmaktan başka bir işe yaramayacağını düşündüğüm için yayınlamamaya kararlıydım. 'Türlerin Kökeni' kitabımın ilk baskısında, bu çalışmayla 'insanın kökenine ve tarihine ışık tutulacağını' belirtmek bana yeterli göründü; ve bu, insanın bu dünyada ortaya çıkış biçimine ilişkin herhangi bir genel sonuca diğer organik varlıklarla birlikte dahil edilmesi gerektiğini ima eder."[232] 1874'teki ikinci baskıya yazdığı önsözde, ikinci noktaya bir atıfta bulunmuştur: "Bazı eleştirmenler tarafından, insandaki yapının birçok ayrıntısının doğal seçilim yoluyla açıklanamayacağını fark ettiğimde, cinsel seçilimi icat ettiğim söylenmiştir; bununla birlikte, 'Türlerin Kökeni'nin ilk baskısında bu ilkenin oldukça açık bir taslağını verdim ve orada bunun insan için geçerli olduğunu belirttim."[233]

IV. ^ Örneğin Deborah M. De Simone'un WILLA cilt 4, Charlotte Perkins Gilman and the Feminization of Education adlı kitabına bakınız: "Gilman, Darwin'in Türlerin Kökeni'nin neden olduğu "entelektüel kaos" döneminde olgunlaşan düşünürler kuşağıyla birçok temel eğitim fikrini paylaşmıştır. Bireylerin insani ve toplumsal evrimi yönlendirebileceği inancının damgasını taşıyan pek çok ilerici, eğitimi toplumsal ilerlemeyi ilerletmek ve kentleşme, yoksulluk ya da göç gibi sorunları çözmek için her derde deva olarak görmeye başladı."

V. ^ Örneğin, Gilbert ve Sullivan'ın Prenses Ida'sında yer alan ve erkeğin (ama kadının değil!) insansıdan geldiğini anlatan "Yüksek soylu bir hanımefendi" şarkısına bakınız.

VI. ^ Darwin'in siyahların Avrupalılarla aynı temel insanlığa ve birçok zihinsel benzerliğe sahip olduğuna dair inancı, 1826'da John Edmonstone'dan aldığı derslerle pekişti.[27] Beagle yolculuğunun başlarında Darwin, FitzRoy'un köleliği savunmasını ve övmesini eleştirdiğinde neredeyse gemideki konumunu kaybediyordu. Darwin 1958, s. 74 Evine, "seçimlerde de görüldüğü gibi genel hissiyatın Köleliğe karşı ne kadar istikrarlı bir şekilde yükseldiğini" yazdı. Köleliği tamamen ortadan kaldıran ilk Avrupa ülkesi olması İngiltere için ne kadar gurur verici bir şey! İngiltere'den ayrılmadan önce, köleci ülkelerde yaşadıktan sonra tüm fikirlerimin değişeceği söylenmişti; bildiğim tek değişiklik, zenci karakteri hakkında çok daha yüksek bir tahminde bulunmak." Darwin 1887, s. 246 Fuegolularla ilgili olarak, "vahşi ve medeni insan arasındaki farkın ne kadar geniş olduğuna inanamazdı: insanda daha büyük bir gelişme gücü olduğu için vahşi ve evcil bir hayvan arasındaki farktan daha büyüktür", ancak Jemmy Button gibi medeni Fuegoluları tanıyor ve seviyordu: "Tüm iyi özelliklerini düşündüğümde, burada ilk karşılaştığımız sefil, aşağılanmış vahşilerle aynı ırktan olması ve şüphesiz aynı karaktere sahip olması bana yine de harika geliyor." Darwin 1845, ss. 205, 207–208

"İnsanın Türeyişi" kitabında, "sözde insan ırklarının ayrı türler olarak sıralanmasına" karşı çıkarken, Fuegoluların ve Edmonstone'un zihinlerinin Avrupalılarınkine benzerliğinden bahsetmiştir.[234]

Yerli halka kötü muamele edilmesini reddetti ve örneğin Patagonyalı erkek, kadın ve çocuklara yönelik katliamlar hakkında şunları yazdı: "Buradaki herkes bunun en adil savaş olduğuna tamamen ikna olmuş durumda çünkü bu, barbarlara karşı yapılıyor. Bu çağda, uygar bir Hristiyan ülkesinde böyle bir vahşetin işlenebileceğine kim inanır?"Darwin 1845, s. 102

VII. 1 2 Genetikçiler insan kalıtımını Mendel genetiği olarak incelerken, öjenik hareketler Birleşik Krallık'ta sosyal sınıfa, Amerika Birleşik Devletleri'nde ise engellilik ve etnik kökene odaklanarak toplumu yönetmeye çalışmış, bu da genetikçilerin bu hareketi pratik olmayan bir sahte bilim olarak görmesine yol açmıştır. Gönüllü düzenlemelerden "negatif" öjeniye geçiş, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki zorunlu kısırlaştırma yasalarını içeriyordu ve Nazi Almanyası tarafından şiddetli ırkçılık ve "ırksal hijyen"e dayalı Nazi öjeniğinin temeli olarak kopyalandı.
(Thurtle, Phillip (17 Aralık 1996). "the creation of genetic identity". 5 (Supplement: Cultural and Technological Incubations of Fascism). Erişim tarihi: 11 Kasım 2008.  Edwards, A. W. F. (1 Nisan 2000). "The Genetical Theory of Natural Selection". 154 (April 2000). ss. 1419-1426. PMC 1461012 $2. PMID 10747041. Erişim tarihi: 11 Kasım 2008. Wilkins, John. "Evolving Thoughts: Darwin and the Holocaust 3: eugenics". 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2008. )

VIII. ^ David Quammen, "Darwin'in bu gizli botanik çalışmalarına yöneldiği teorisi - sağlam ampirik, ihtiyatlı bir şekilde evrimsel, ancak 'korkunç bir sıkıcı' olan birden fazla kitap üretti - en azından kısmen maymunlar, melekler ve ruhlar hakkında kavga eden yaygaracı tartışmacıların onu yalnız bırakması için..." diye yazıyor. David Quammen, "The Brilliant Plodder" (review of Ken Thompson, Darwin's Most Wonderful Plants: A Tour of His Botanical Legacy, University of Chicago Press, 255 pp.; Elizabeth Hennessy, On the Backs of Tortoises: Darwin, the Galápagos, and the Fate of an Evolutionary Eden, Yale University Press, 310 pp.; Bill Jenkins, Evolution Before Darwin: Theories of the Transmutation of Species in Edinburgh, 1804–1834, Edinburgh University Press, 222 pp.), The New York Review of Books, vol. LXVII, no. 7 (23 April 2020), pp. 22–24. Quammen, quoted from p. 24 of his review.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ Freeman 2007, s. 76.
  2. ^ "Charles Darwin's personal finances revealed in new find". 22 Mart 2009. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi – www.telegraph.co.uk vasıtasıyla. 
  3. ^ "Search Results: Record – Darwin; Charles Robert". catalogues.royalsociety.org. 20 Haziran 2015. 2 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2021. 
  4. ^ a b c d e Freeman 2007, s. 106
  5. ^ "Darwin Endless Forms » Darwin in Cambridge". 23 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ van Wyhe, John; Chua, Christine. Charles Darwin: Justice of the Peace: The Complete Records (1857–1882) (PDF). 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022. 
  7. ^ "Darwin" 18 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. entry in Collins English Dictionary.
  8. ^ Desmond, Moore & Browne 2004
  9. ^ Coyne, Jerry A. (2009). Why Evolution is True. Viking. ss. 8-11. ISBN 978-0-670-02053-9. 
  10. ^ Larson 2004, ss. 79–111
  11. ^ "Special feature: Darwin 200". New Scientist. 11 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2011. 
  12. ^ a b "Westminster Abbey » Charles Darwin". Westminster Abbey. 2 January 2016. 4 March 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 January 2016. Leff 2000, Darwin's Burial
  13. ^ a b Leff 2000, About Charles Darwin
  14. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 210, 284–285
  15. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 263–274
  16. ^ van Wyhe 2007, ss. 184, 187
  17. ^ Beddall, B. G. (1968). "Wallace, Darwin, and the Theory of Natural Selection". Journal of the History of Biology. 1 (2): 261-323. doi:10.1007/BF00351923. ISSN 0022-5010. 
  18. ^ a b c d e f g h van Wyhe 2008
  19. ^ Coyne, Jerry A. (2009). Why Evolution is True. Oxford: Oxford University Press. s. 17. ISBN 978-0-19-923084-6. In The Origin, Darwin provided an alternative hypothesis for the development, diversification, and design of life. Much of that book presents evidence that not only supports evolution but at the same time refutes creationism. In Darwin's day, the evidence for his theories was compelling but not completely decisive. 
  20. ^ Glass, Bentley (1959). Forerunners of Darwin. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. s. iv. ISBN 978-0-8018-0222-5. Darwin's solution is a magnificent synthesis of evidence...a synthesis...compelling in honesty and comprehensiveness 
  21. ^ a b Bowler 2003, ss. 178–179, 338, 347
  22. ^ Desmond, Adrian J. (13 Eylül 2002). "Charles Darwin". Encyclopædia Britannica. 6 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2018. 
  23. ^ John H. Wahlert (11 Haziran 2001). "The Mount House, Shrewsbury, England (Charles Darwin)". Darwin and Darwinism. Baruch College. 6 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2008. 
  24. ^ Smith, Homer W. (1952). Man and His Gods. New York: Grosset & Dunlap. ss. 339-40. 
  25. ^ a b Desmond & Moore 1991, ss. 12–15Darwin 1958, ss. 21–25
  26. ^ Darwin 1958, ss. 46–48.
  27. ^ a b c Darwin 1958, s. 51Desmond & Moore 2009, ss. 18–26
  28. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 31–34.
  29. ^ Browne 1995, ss. 72–88
  30. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 42–43
  31. ^ Browne 1995, ss. 47–48, 89–91Desmond & Moore 2009, ss. 47–48
  32. ^ Darwin 1887, s. 48.
  33. ^ "Darwin statue unveiled at college". BBC News. 12 Şubat 2009. 16 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  34. ^ a b Smith, Homer W. (1952). Man and His Gods. New York: Grosset & Dunlap. ss. 357-58. 
  35. ^ a b Darwin 1887, ss. 50–51
  36. ^ van Wyhe, John ((Ed.)). "Darwin's insects in Stephens' Illustrations of British entomology (1829–32)". Darwin Online. 1 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2020. 
  37. ^ a b Desmond & Moore 1991, ss. 73–79, 763Darwin 1958, ss. 57–67
  38. ^ Browne 1995, s. 97
  39. ^ a b von Sydow 2005, ss. 5–7
  40. ^ a b Darwin 1958, ss. 67–68
  41. ^ Browne 1995, ss. 128–129, 133–141
  42. ^ Peter Lucas (1 Ocak 2010). "The recovery of time past: Darwin at Barmouth on the eve of the Beagle". Darwin Online. 11 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2021. 
  43. ^ "Letter no. 105, Henslow, J. S. to Darwin, C. R., 24 Aug 1831". Darwin Correspondence Project. 29 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2021. 
  44. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 94–97
  45. ^ Browne 1995, ss. 204–210
  46. ^ a b Keynes 2000, ss. ix–xi
  47. ^ van Wyhe 2008b, ss. 18–21
  48. ^ Gordon Chancellor; Randal Keynes (October 2006). "Darwin's field notes on the Galapagos: 'A little world within itself'". Darwin Online. 1 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2009. 
  49. ^ Keynes 2001, ss. 21–22
  50. ^ Browne 1995, ss. 183–190
  51. ^ Keynes 2001, ss. 41–42
  52. ^ Darwin 1958, ss. 73–74
  53. ^ Browne 1995, ss. 223–225Darwin 1835, s. 7"Letter no. 213, Henslow, J. S. to Darwin, C. R., 31 August 1833". Darwin Correspondence Project. 29 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2021. 
  54. ^ a b Keynes 2001, ss. 106–109
  55. ^ Jaksic, Fabian M. (2022). "Historical account and current ecological knowledge of the southernmost lizard in the world, Liolaemus magellanicus (Squamata: Liolaemidae)". Revista Chilena de Historia Natural. 95 (7). doi:10.1186/s40693-022-00112-y. 
  56. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 189–192, 198
  57. ^ Eldredge 2006
  58. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 131, 159Herbert 1991, ss. 174–179
  59. ^ "Darwin Online: 'Hurrah Chiloe': an introduction to the Port Desire Notebook". 4 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2008. 
  60. ^ Darwin 1845, ss. 205–208
  61. ^ Browne 1995, ss. 243–244, 248–250, 382–383
  62. ^ Keynes 2001, ss. 226–227
  63. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 160–168, 182"Letter no. 275 – Charles Darwin to Susan Elizabeth Darwin – 23 April 1835". Darwin Correspondence Project. 6 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2021. 
  64. ^ a b Darwin 1958, pp. 98–99
  65. ^ a b Keynes 2001, ss. 356–357
  66. ^ Sulloway 1982, s. 19
  67. ^ a b "Darwin Online: Coccatoos & Crows: An introduction to the Sydney Notebook". 14 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2009. 
  68. ^ Keynes 2001, ss. 398–399.
  69. ^ "Letter no. 301, Charles Darwin to Caroline Darwin, 29 April 1836, Port Lewis, Mauritius". Darwin Correspondence Project. 15 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2022. 
  70. ^ Browne 1995, s. 336
  71. ^ a b Darwin 1839, s. viii
  72. ^ a b van Wyhe 2007, s. 197
  73. ^ Keynes 2000, ss. xix–xxEldredge 2006
  74. ^ Darwin 1859, p. 1
  75. ^ "Letter no. 291, Caroline Darwin to Charles Darwin, 29 December [1835], [Shrewsbury]". Darwin Correspondence Project. 11 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  76. ^ Darwin 1835, s. 1.
  77. ^ "Letter no. 302, Charles Darwin to Catherine Darwin, 3 June 1836, Cape of Good Hope". Darwin Correspondence Project. 27 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  78. ^ "Letter no. 288, Susan Darwin to Charles Darwin, 22 November 1835, Shrewsbury". Darwin Correspondence Project. 13 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2022. 
  79. ^ Darwin 1958, ss. 81–82.
  80. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 195–198
  81. ^ Owen 1840, ss. 16, 73, 106Eldredge 2006
  82. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 201–205Browne 1995, ss. 349–350
  83. ^ Browne 1995, ss. 345–347.
  84. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 207–210Sulloway 1982, ss. 20–23
  85. ^ "Darwin Correspondence Project – Letter 346 – Darwin, C. R. to Darwin, C. S., 27 Feb 1837". 29 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2008.  proposes a move on Friday 3 March 1837, Darwin's Journal (Darwin 2006, ss. 12 verso) backdated from August 1838 gives a date of 6 March 1837
  86. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 201, 212–221
  87. ^ Sulloway 1982, ss. 9, 20–23
  88. ^ Browne 1995, s. 360"Darwin, C. R. (Read 14 March 1837) Notes on Rhea americana and Rhea darwinii, Proceedings of the Zoological Society of London". 10 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2008. 
  89. ^ Herbert 1980, ss. 7–10van Wyhe 2008b, s. 44Darwin 1837, ss. 1–13, 26, 36, 74Desmond & Moore 1991, ss. 229–232
  90. ^ "£1,000 in 1832 → 2021 | UK Inflation Calculator". www.in2013dollars.com. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021. 
  91. ^ Browne 1995, ss. 367–369
  92. ^ a b Keynes 2001, s. xix
  93. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 233–234"Darwin Correspondence Project – Letter 404 – Buckland, William to Geological Society of London, 9 Mar 1838". 29 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2008. 
  94. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 233–236.
  95. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 241–244, 426
  96. ^ Browne 1995, s. xii
  97. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 241–244
  98. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 252, 476, 531Darwin 1958, s. 115
  99. ^ Desmond & Moore 1991, s. 254Browne 1995, ss. 377–378Darwin 1958, s. 84
  100. ^ Darwin 1958, ss. 232–233
  101. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 256–259
  102. ^ "Darwin transmutation notebook D pp. 134e–135e". 18 July 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 June 2012. 
  103. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 264–265Browne 1995, ss. 385–388Darwin 1842, s. 7
  104. ^ Darwin 1958, s. 120
  105. ^ "Darwin transmutation notebook E p. 75". 28 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2009. 
  106. ^ "Darwin transmutation notebook E p. 71". 28 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2009. 
  107. ^ a b c "Darwin Correspondence Project – Belief: historical essay". 25 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2008. 
  108. ^ 97 sonra doldur
  109. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 272–279
  110. ^ Desmond & Moore 1991, s. 279
  111. ^ 100 sonra doldur
  112. ^ "Darwin Correspondence Project – Letter 419 – Darwin, C. R. to Fox, W. D., (15 June 1838)". 4 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2008. 
  113. ^ van Wyhe 2007, ss. 186–192
  114. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 284–285, 292
  115. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 292–293Darwin 1842, ss. xvi–xvii
  116. ^ Darwin 1958, s. 114
  117. ^ van Wyhe 2007, ss. 183–184
  118. ^ "Darwin Correspondence Project – Letter 729 – Darwin, C. R. to Hooker, J. D., (11 January 1844)". 7 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2008. 
  119. ^ "Darwin Correspondence Project – Letter 734 – Hooker, J. D. to Darwin, C. R., 29 January 1844". 26 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2008. 
  120. ^ "Charles Darwin: a life in pictures, The Sand Walk near Down House, Darwin's thinking path". Darwin Online. 1 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2022. 
  121. ^ van Wyhe 2007, s. 188
  122. ^ Browne 1995, ss. 461–465
  123. ^ "Darwin Correspondence Project – Letter 814 – Darwin, C. R. to Hooker, J. D., (7 Jan 1845)". 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2008. 
  124. ^ van Wyhe 2007, ss. 190–191
  125. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 320–323, 339–348
  126. ^ "Darwin Correspondence Project – Letter 1236 – Darwin, C. R. to Hooker, J. D., 28 Mar 1849". 7 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2008. 
  127. ^ Browne 1995, ss. 498–501
  128. ^ Darwin 1958, ss. 117–118
  129. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 383–387
  130. ^ Freeman 2007, ss. 107, 109
  131. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 419–420
  132. ^ "Darwin Online: Photograph of Charles Darwin by Maull and Polyblank for the Literary and Scientific Portrait Club (1855)". darwin-online.org.uk. 7 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2023. 
  133. ^ a b c Desmond & Moore 1991, ss. 412–441, 457–458, 462–463Desmond & Moore 2009, ss. 283–284, 290–292, 295
  134. ^ Ball, Philip (12 Aralık 2011). "Shipping timetables debunk Darwin plagiarism accusations". Nature (İngilizce). doi:10.1038/nature.2011.9613. ISSN 1476-4687. 16 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  135. ^ van Wyhe, John; Rookmaaker, Kees (2012). "A new theory to explain the receipt of Wallace's Ternate Essay by Darwin in 1858". Biological Journal of the Linnean Society. 105: 249-252. doi:10.1111/j.1095-8312.2011.01808.x. 
  136. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 466–470
  137. ^ Browne 2002, ss. 40–42, 48–49
  138. ^ Darwin 1958, s. 122
  139. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 374–474
  140. ^ Desmond & Moore 1991, s. 477
  141. ^ Darwin 1859, p. 459
  142. ^ van Wyhe 2008.
  143. ^ a b Darwin 1859, s. 199Darwin & Costa 2009, s. 199Desmond & Moore 2009, s. 310
  144. ^ a b c Darwin 1859, s. 488Darwin & Costa 2009, ss. 199, 488van Wyhe 2008
  145. ^ Darwin 1859, p. 5
  146. ^ Darwin 1859, p. 492
  147. ^ Browne 2002, s. 59, Freeman 1977, ss. 79–80
  148. ^ a b c Browne 2002, ss. 373–379
  149. ^ van Wyhe 2008b, s. 48
  150. ^ Browne 2002, ss. 103–104, 379
  151. ^ Radick 2013, ss. 174–175Huxley & Kettlewell 1965, s. 88
  152. ^ Browne 2002, s. 87Leifchild 1859
  153. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 477–491
  154. ^ Browne 2002, ss. 110–112
  155. ^ Bowler 2003, ss. 158, 186
  156. ^ a b c d "Darwin and design: historical essay". Darwin Correspondence Project. 2007. 15 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2008. 
  157. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 487–488, 500
  158. ^ a b Miles 2001
  159. ^ Bowler 2003, s. 185
  160. ^ Browne 2002, ss. 156–159
  161. ^ "Science ahead of its time: Secret of 157-year old Darwin manuscript". National University of Singapore News. 24 Kasım 2022. 25 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2022. 
  162. ^ Peretó, Juli; Bada, Jeffrey L.; Lazcano, Antonio (1 Ekim 2009). "Charles Darwin and the Origin of Life". Origins of Life and Evolution of Biospheres (İngilizce). 39 (5): 395-406. doi:10.1007/s11084-009-9172-7. ISSN 1573-0875. PMC 2745620 $2. PMID 19633921. 18 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2023. 
  163. ^ a b Browne 2002, ss. 217–226
  164. ^ "Darwin Correspondence Project – Letter 4652 – Falconer, Hugh to Darwin, C. R., 3 Nov (1864)". 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2008. 
  165. ^ "Darwin Correspondence Project – Letter 4807 – Hooker, J. D. to Darwin, C. R., (7–8 Apr 1865)". 5 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2008. 
  166. ^ Bowler 2003, s. 196
  167. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 507–508Browne 2002, ss. 128–129, 138
  168. ^ Desmond, Moore & Browne 2007, ss. 73–75.
  169. ^ Desmond, Moore & Browne 2007, ss. 78–83, 86–90.
  170. ^ "The correspondence of Charles Darwin, volume 14: 1866". 5 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2009.  Cambridge University Press. Retrieved 25 June 2012
  171. ^ Smith 1999.
  172. ^ Freeman 1977, s. 122
  173. ^ Darwin 1871, ss. 385–405Browne 2002, ss. 339–343
  174. ^ Nobles, Melissa; Womack, Chad; Wonkam, Ambroise; Wathuti, Elizabeth (8 Haziran 2022). "Science must overcome its racist legacy: Nature's guest editors speak". Nature (İngilizce). 606 (7913): 225-227. Bibcode:2022Natur.606..225N. doi:10.1038/d41586-022-01527-z. PMID 35676434. "In The Descent of Man, Darwin describes what he calls the gradations between the highest men of the highest races and the lowest savages*. He uses the word 'savages' to describe Black and Indigenous people." (*see Darwin, C. R. The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex (John Murray, 1871)) 
  175. ^ Browne 2002, ss. 359–369Darwin 1887, s. 133
  176. ^ Darwin 1871, s. 405
  177. ^ "Darwin's women". University of Cambridge (İngilizce). 9 Eylül 2013. 12 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2023. 
  178. ^ Hedrich, Rainer; Fukushima, Kenji (17 Haziran 2021). "On the Origin of Carnivory: Molecular Physiology and Evolution of Plants on an Animal Diet". Annual Review of Plant Biology. 72 (1): 133-153. doi:10.1146/annurev-arplant-080620-010429. ISSN 1543-5008. PMID 33434053. Erişim tarihi: 11 Mart 2022. 
  179. ^ Pain, Stephanie (2 Mart 2022). "How plants turned predator". Knowable Magazine. doi:10.1146/knowable-030122-1. 8 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2022. 
  180. ^ Endersby, Jim (June 2016). "Deceived by orchids: sex, science, fiction and Darwin". The British Journal for the History of Science (İngilizce). 49 (2): 205-229. doi:10.1017/S0007087416000352. ISSN 0007-0874. PMID 27278105. Erişim tarihi: 17 Mart 2022. 
  181. ^ Colp, Ralph (2008). "The Final Illnes [sic]". Darwin's Illness. ss. 116-120. doi:10.5744/florida/9780813032313.003.0014. ISBN 978-0-8130-3231-3. 
  182. ^ Clayton, Julie (24 Haziran 2010). "Chagas disease 101". Nature. 465 (n7301_supp): S4-S5. Bibcode:2010Natur.465S...3C. doi:10.1038/nature09220. PMID 20571553. 
  183. ^ Darwin, Emma (1882). "[Reminiscences of Charles Darwin's last years.] CUL-DAR210.9". 28 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2009. 
  184. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 664–677
  185. ^ a b Van Wyhe, J. (2021). Charles Darwin: The Man, His Great Voyage, and His Theory of Evolution. Pioneers of Science. Rosen Publishing Group, Incorporated. ss. 154-155. ISBN 978-1-4994-7110-6. 18 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2022. 
  186. ^ van Wyhe 2008Darwin 1872, s. 421
  187. ^ Edwards, A. W. F. (1 Nisan 2000). "The Genetical Theory of Natural Selection". Genetics. 154 (4): 1419-1426. doi:10.1093/genetics/154.4.1419. PMC 1461012 $2. PMID 10747041. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  188. ^ FitzRoy 1839, ss. 216–218
  189. ^ Leff 2000, Darwin's Timeline
  190. ^ "Territory origins". Northern Territory Department of Planning and Infrastructure, Australia. 18 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2006. 
  191. ^ Heard, Stephen B. (17 Mart 2020). Charles Darwin's barnacle and David Bowie's spider : how scientific names celebrate adventurers, heroes, and even a few scoundrels. Damstra, Emily S. New Haven. ISBN 978-0-300-25269-9. OCLC 1143645266. 
  192. ^ "Charles Darwin 200 years – Things you didn't know about Charles Darwin". 28 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2009. 
  193. ^ "The Darwin-Wallace Medal". The Linnean Society. 1 Şubat 2016. 29 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2022. 
  194. ^ "Darwin College – Maps and directions – University of Kent". www.kent.ac.uk. 31 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2016. 
  195. ^ "How to join the noteworthy". BBC News. 7 Kasım 2000. 30 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2022. 
  196. ^ "Author Jane Austen to feature on new £10 note". CBBC Newsround. 24 Temmuz 2013. 24 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2022. 
  197. ^ "Bank of England – Banknotes – Current Banknotes – £10". bankofengland.co.uk. 25 Mayıs 2005. 25 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2022. 
  198. ^ Desmond & Moore 1991, s. 447.
  199. ^ David P. Steensma (15 March 2005). "Down syndrome in Down House: trisomy 21, GATA1 mutations, and Charles Darwin". Blood 105 (6) 2614–2616
  200. ^ Freeman, R. B. (1984), Darwin Pedigrees, London, p. 43
  201. ^ Darwin, C. R. Journal (1809–1881), p. 37
  202. ^ "List of Fellows of the Royal Society, 1660–2006, A–J". 3 Şubat 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2009. 
  203. ^ O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Charles Darwin", MacTutor Matematik Tarihi arşivi 
  204. ^ Berra, Tim M. Darwin and His Children: His Other Legacy, (Oxford: 2013, Oxford UP), 101, 129, 168. George became a knight commander of the Order of the Bath in 1905. Francis was knighted in 1912. Horace became a knight commander of the KBE in 1918.
  205. ^ Edwards, A. W. F. 2004. Darwin, Leonard (1850–1943). In: Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press.
  206. ^ a b Darwin 1958, ss. 85–96
  207. ^ a b van Wyhe 2008b, s. 41
  208. ^ von Sydow 2005, ss. 8–14
  209. ^ von Sydow 2005, ss. 4–5, 12–14
  210. ^ Moore 2006
  211. ^ "Darwin Correspondence Project – Darwin and the church: historical essay". 5 Haziran 2015. 28 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2016. 
  212. ^ a b "Letter 12041". Darwin Correspondence Project (İngilizce). 7 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  213. ^ Spencer, Nick (17 Eylül 2009). "Darwin's complex loss of faith". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. 11 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2023. 
  214. ^ Moore 2005 Yates 2003
  215. ^ Browne 1995, ss. 196–197.
  216. ^ Browne 1995, ss. 66, 198, 240.
  217. ^ Silliman, B. (1810). A Journal of Travels in England, Holland and Scotland: And of Two Passages Over the Atlantic, in the Years 1805 and 1806 ... D. & G. Bruce. ss. 216-217. 18 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022. As there are no slaves in England, perhaps the English have not learned to regard negroes as a degraded class of men, as we do in the United States  Bachman, J. (1850). The Doctrine of the Unity of the Human Race Examined on the Principles of Science. American culture series. C. Canning. s. 105. ISBN 978-0-608-43507-7. 18 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2022. 
  218. ^ Wilkins 2008, ss. 408–413
  219. ^ a b c Rozzi, Ricardo (2018). "Transformaciones del pensamiento de Darwin en cabo de hornos: Un legado para la ciencia y la etica ambiental" [Transformations of Darwin's thought in cape horn: A legacy for science and environmental ethics]. Magallania (İspanyolca). 46 (1): 267-277. doi:10.4067/S0718-22442018000100267. 
  220. ^ a b Barta, Tony (2 Haziran 2005). "Mr Darwin's shooters: on natural selection and the naturalizing of genocide". Patterns of Prejudice. 39 (2): 116-137. doi:10.1080/00313220500106170. 
  221. ^ Vandermassen, Griet (2004). "Sexual Selection: A Tale of Male Bias and Feminist Denial". European Journal of Women's Studies. 11 (9): 11-13. CiteSeerX 10.1.1.550.3672 $2. doi:10.1177/1350506804039812. 
  222. ^ Desmond & Moore 1991, ss. 556–557, 572, 598 Darwin 1871, ss. 167–173, 402–403 "Correspondence between Francis Galton and Charles Darwin". 2 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2008. 
  223. ^ a b Wilkins 1997 Moore 2006
  224. ^ Sweet 2004
  225. ^ Paul 2003, ss. 223–225
  226. ^ Bannister 1989
  227. ^ Paul 2003 Kotzin 2004
  228. ^ Balfour 1882 van Wyhe 2008 Anonymous 1882
  229. ^ Brummitt, R. K.; C. E. Powell (1992). Authors of Plant Names. Royal Botanic Gardens, Kew. ISBN 978-1-84246-085-6. 
  230. ^ Darwin 1859, s. 434
  231. ^ Darwin 1859, s. 479
  232. ^ Darwin 1871, s. 1
  233. ^ Darwin 1874, s. vi
  234. ^ Darwin 1871, ss. 214, 232

Konuyla ilgili yayınlar

değiştir

Dış bağlantılar

değiştir


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Charles_Darwin&oldid=33994833" sayfasından alınmıştır